SGK Địa Lí 7 - Bài 29: Dân cư, xã hội châu Phi

Bài 29 : DÂN cư, XÃ HỘI CHÂU PHI
Dân cư châu Phi phân bốkhôngđều và gia tăng nhanh. Bùng nổ dân số, đại dịch AIDS, xung đột giữa các tộc người và sự can thiệp của nước ngoài là những nguyên nhân chủ yếu kìm hãm sự phát triển kinh tế- xã hội của châu lục này.
Lịch sử và dân cư
Sơ lược lịch sử
Châu Phi là một trong những cái nôi của loài người. Vào khoảng 3000 năm trước Công nguyên, người Ai Cập đã xây dựng ở đây nền văn minh sông Nin rực rỡ.
Từ thế kỉ XVI đến thế kỉ XIX, thực dân châu Âu xâm nhập và chiếm thuộc địa, đưa người da đen ở châu Phi bán sang châu Mĩ làm nô lệ. Trong gần ba thế kỉ, chúng đã cướp đi của châu Phi khoảng 125 triệu người.
Đến cuối thê kỉ XIX - đầu thê kỉ XX, gần như toàn bộ châu Phi bị xâm chiếm làm thuộc địa. Sự thông trị lâu dài của chủ nghĩa thực dân đã kìm hãm các nước châu Phi trong nghèo nàn, lạc hậu.
Sau Chiến tranh thế giới thứ hai, với sự ra đời của hệ thông xã hội chửnghĩa, đặc biệt là sau thắng lợi của cách mạng Việt Nam, phong trào đấu tranh giành độc lập ở châu Phi phát triển mạnh mẽ. Hiện nay, các nước châu Phi đã giành được độc lập và thuộc nhóm các nước đang phát triển.
Dân cư
Dựa vào hình 29.1 và kiến thức đã học, trình bày sự phân bố dân cư ở châu Phi. Tại sao dân cư châu Phi phân bố không đều ?
Dân cư châu Phi phân bô rất không đều. Nhiều vùng rộng lớn hầu như không có người như vùng rừng rậm xích đạo, các hoang mạc Xa-ha-ra, Ca-la-ha-ri ... Trong khi đó, hầu hết vùng duyên hải ở phần cực Bắc và cực Nam của châu Phi, ven vịnh Ghi-nê và nhất là thung lũng sông Nin, dân cư tập trung rất đông.
Tìm trên hình 29.1 các thành phố ở châu Phi có từ 1 triệu dân trở lên. Các thành phố này phán bố chủ yếu ở đâu ?
Tuy đa số dân cư sống ở nông thôn nhưng châu Phi vẫn có nhiều thành phố. Các thành phô lớn của châu Phi thường là các thành phô cảng.
Hình 29.1 - Lược đồ phân bô dân cư và đô thị châu Phi
Sự bùng nổ dân sô và xung đột tộc người ổ châu Phi
à) Bùng nổ dân số
Năm 2001, châu Phi có hơn 818 triệu dân, chiếm 13,4% dân số thế giới. Tỉ lệ gia tăng tự nhiên của châu Phi cao nhất thế giới (2,4%).
TÌNH HÌNH DÂN số CỦA MỘT số Quốc GIA ở CHÂU PHI (Năm 2001)
Tên nước
Dân số (triệu người)
Tỉ lệ sinh (%o)
Tỉ lệ tử (%o)
Tỉ lệ gia tăng tự nhiên
(%)
Ê-ti-ô-pi-a
65,4
44
15
2,9
Ai Cập
69,8
28
7
2,1
Tan-da-ni-a
36,2
41
13
2,8
Ni-giê-ri-a
126,6
41
14
2,7
CH Nam Phi
43,6
25
14
1,1
- Tìm trên bản đồ các quốc gia trong bảng số liệu, cho biết :
+ Các quốc gia có tỉ lệ gia tăng dân số tự nhiên cao hơn mức trung bình nằm ở vùng nào của châu Phi ?
+ Các quốc gia có tỉ lệ gia tăng dân sô' tự nhiên thấp hơn mức trung bình nằm ở vùng nào của châu Phi ?
Bùng nổ dân số và hạn hán triền miên đã làm cho hàng chục triệu người ở châu Phi thường xuyên bị nạn đói đe doạ.
Đại dịch AIDS đang đe doạ sự phát triển kinh tế - xã hội ở châu Phi (hơn 25 triệu người nhiễm HIV/AIDS vào năm 2000, trong đó phần lớn là những người ở độ tuổi lao động).
b) Xung đột tộc người
Châu Phi có nhiều tộc người, với hàng nghìn thổ ngữ khác nhau.
Trước đây, thực dân châu Âu thành lập các quốc gia ở châu Phi trên lãnh thổ của các tộc người khác nhau về ngôn ngừ, phong tục, tập quán, tôn giáo... và lợi dụng điều này nhằm thực hiện chính sách chia để trị. Chính quyền ở nhiều nước thường nằm trong tay các thủ lĩnh của một vài tộc người. Điều đó đã làm tăng mâu thuẫn giữa các tộc người trong từng nước và giữa các nước láng giềng với nhau, dẫn đến xung đột biên giới và nội chiên liên miên (như ở Li-bê-ri-a, Ê-ti-ô-pi-a, Xu-đăng, Xô-ma-li, Bu-run-đi, Ru-an-đa...), gây ra những hậu quả nghiêm trọng về kinh tế - xã hội và tạo cơ hội đê nước ngoài can thiệp.
Nền kinh tế của nhiều nước châu Phi vẫn là tự cấp tự túc. Việc trao đổi hàng hoá và giao lưu văn hoá còn quá ít, khiến sự ngăn cách giữa các bộ tộc càng thêm nặng nề.
Hình 29.2 - Dòng người tị nạn chiến tranh ở Ru-an-đa (năm 1994)
Châu Phi có nền văn minh sông Nin rực rỡ trong thời cổ đại.
Từ thế kỉ XVI đến thê kỉ XIX, 125 triệu người da đen ở châu Phi bị đưa sang châu Mĩ làm nô lệ. Cuối thê ki XIX - đầu thê ki XX, gần như 'toàn bộ châu Phi bị chiếm làm thuộc địa, Từ thập niên 60 của thế kỉ XX, lần lượt các nước châu Phi giành được độc lập, chủ quyển.
Dân cư châu Phi phân bố rất không đều. Đa số dân châu Phi sống ở . nông thôn. Các thành phố có trên 1 triệu dân thường tập trung ở ven biển.
Bùng nổ dân số, xung đột tộc người, đại dịch AIDS và sự can thiệp của nước ngoài là những nguyên nhẩn chủ yếu kìm hãm sự phát triển kinh tê - xã hội ở châu Phi.
Câu hỏi và bài tập
Trình bày và giải thích sự phân bô dân cư ở châu Phi.
Những nguyên nhân xã hội nào đã kìm hãm sự phát triển kinh tế - xã hội của châu Phi ?