SGK Địa Lí 7 - Bài 9: Hoạt động sản xuất nông nghiệp ở đới nóng
HOẠT ĐỘNG SẢN XUẤT NÔNG NGHIỆP ' ở ĐỚI NÓNG Đặc điểm sản xuất nông nghiệp Môi trường đới nóng phân hoá đa dang, làm cho hoạt động nông nghiệp ở vùng nhiệt đới, nhiệt đới gió mùa và vùng xích dạo có các đặc điểm khác nhau. Ớ môi trường xích đạo ẩm, nhiệt độ và độ âm cao, rất thích hợp với sản xuất nông nghiệp. Cây trồng phát triển quanh 'ăm. có thể trổng gối vụ, xen canh nhiều loại cây. Tuy vậy, khí hậu nóng ẩm lại tạo điều kiện cho các loại côn trùng, sâu bọ, mầm bệnh phát triển, gây hại cho cây trổng và vật nuôi. - Quan sát hình 9.1 và hình 9.2, nêu nguyên nhân dẫn đến xói mòn đất ở môi trường xích dạo ẩm. Hình 9.1 - Biểu đồ nhiệt độ và lượng mưa ở Hình 9.2 - Đất bị xói mòn môi trường xích đạo ẩm Nhiệt độ và độ ẩm đều cao tuy làm cho các chất hữu cơ bị phân huỷ nhanh nhưng tầng mùn ở môi trường xích đạo ẩm thường không dày. Nếu không có thực vật che phủ, thì lớp đất màu dễ bị nước mưa rửa trôi hết, đặc biệt là ở các sườn dốc của đồi, núi. Vì thế việc bảo vệ rừng và trồng rừng là hết sức cần thiết. Ở môi trường nhiệt đói và nhiệt đới gió mùa, việc bố trí mùa vụ và lựa chọn các loại cây trồng bị chi phôi bởi lượng mưa và chê độ mưa trong năm. - Tìm ví dụ để thấy ảnh hưởng của khí hậu nhiệt đới và khí hậu nhiệt đới gió mùa đến sản xuất nông nghiệp. Lượng mưa tập trung vào một mùa làm tăng cường xói mòn đất và gây lũ lụt. Mùa khô kéo dài, lượng bốc hơi lớn lại dễ gây hạn hán. Thêm vào đó, việc canh tác không khoa học cũng làm đất bị thoái hoá nhanh. Vì thế, ở vùng nhiệt đới, hoang mạc đang mở rộng. Làm thuỷ lợi và trồng cây che phủ đất là các biện pháp rất quan trọng. Việc đảm bảo tính chất thời vụ chặt chẽ, có biện pháp phòng chống thiên tai (bão, lụt, hạn hán) và phòng trừ dịch bệnh hại cây trồng, vật nuôi sẽ giúp cho nền nông nghiệp giảm bót tính chất bấp bênh. Các sản phẩm nông nghiệp chủ yếu Ở các đồng bằng của vùng nhiệt đới gió mùa, nhất là ở châu Á, lúa nước là cây lương thực quan trọng nhất. Ở những vùng đủ ẩm, ngô được trồng rất phổ biến. Các loại cây lương thực lấy củ, chú yếu là sắn trồng ở vùng đồi núi và khoai lang trồng ở vùng đồng bằng. - Tại sao các vùng trồng lúa nước lại thường trùng với những vùng đông dân bậc nhất trên thế giới ? Ở các vùng nhiệt đới khô hạn của châu Phi, người ta trồng cây cao lương là chủ yếu. Các cây công nghiệp nhiệt đới rất phong phú. Một số cây công nghiệp được trồng thành vùng tập trung là : cà phê (Nam Mĩ, Tây Phi, Đông Nam Á), cao su (Đông Nam Á), dừa (các nước ven biển, nhất là ở Đông Nam Á), bông (Nam Á), mía (Nam Mĩ), lạc (vùng nhiệt đới ẩm Nam Mĩ, Tây Phi, Nam Á)... Chăn nuôi ở đới nóng nói chung chưa phát triển bằng trồng trọt. Hình thức chăn thả dê, cừu, trâu, bò trên đồng cở còn phổ biên. Cừu, dê được nuôi ở các vùng khô hạn hoặc các vùng núi. Những nơi có đồng cỏ, phát triển chăn nuôi trâu, bò. Ấn Độ là nước có đàn trâu và đàn bồ lớn nhất thế giới. Chăn nuôi lợn và gia cầm tập trung chủ yếu ở các vùng trồng nhiều ngũ cốc (lúa, ngô...) và đông dân cư. Ớ đới nóng, việc trồng trọt được tiến hành quanh năm ; có thê xen canh nhiều loại cây, nếu có đủ nước tưới. Trong điều kiện khí hậu nóng, mưa nhiều hoặc mưa tập trung theo mùa, đất dễ bị rửa trôi, xói mòn. Vì vậy, cần bảo vệ rừng, trồng cây che phủ đất và lậm thuỷ lợi. Các cây trồng chủ yếu là lúa nước, các lọại ngũ cốc khác và nhiều cây cộng nghiệp nhiệt đới có giá trị xuất khẩu cao. Chăn nuôi nói chung chưa phát triển bằng trồng trọt. Câu hỏi và bài tập Môi truừng xích đạo ầm có những thuận lợi và khó khăn gì đối với sản xuất nông nghiệp ? Để khắc phục những khó khăn do khí hậu nhiệt đới gió mùa gây ra, trong sản xuất nông nghiệp cần thực hiện những biện pháp chủ yếu nào ? Hãy dựa vào các hình vẽ dưới đây để nêu quá trình thoái hoá đất do đốt rừng làm nương rẫy ở môi trường đới nóng. c D ỉỉỉnh 9.4 - Quá trình thoái hoá đất ở đới nóng do đốt rừng làm nương rẫy Nêu các loại nông sản chính của đới nóng. Xác định trên bản đồ thế giới, các nước và các khu vực ở đới nóng sản xuất nhiều các loại nông sản đó.