Giải Địa Lý lớp 10 Bài 16: Sóng. Thủy triều. Dòng biển
Bài 16. SÓNG. THỦY TRIỀU. DÒNG BIEN MỨC ĐỘ CẤN ĐẠT Mô tá và giải thích được nguyên nhân sinh ra hiện tượng sóng biển, thủy triều; phân bố' và chuyển động của các dòng biển nóng và lạnh trong đại dương thế giới. Phân tích được vai trò cùa biển và đại dương trong đời sống. Sứ dụng bản đồ các dòng biến trong đại dương thê' giới đế trình bày về các dòng biển lớn. KIẾN THỨC Cơ BÁN Sóng biển Sóng biển là một hình thức dao động của nước biển theo chiều thẳng đứng. Nguyên nhân chủ yếu tạo nên sóng là gió; gió càng mạnh, sóng càng to. Sóng thần chú yếu do động đất gây ra, ngoài ra do núi lứa phun ngầm dưới đáy biển hoặc bão. Thuỷ triều Thuỷ triều là hiện tượng dao dộng thường xuyên và có chu kì của các khối nước trong các biến và đại dương, do ảnh hướng sức hút của Mặt Trăng và Mặt Trời. + Khi Mặt Trăng, Mặt Trời, Trái Đất cùng nằm thẳng hàng thì dao động thuý triều lớn nhất. + Khi Mặt Trăng, Mặt Trời và Trái Đất ở vị trí vuông góc. dao động thuỷ triều nhó nhất. Dòng biển Các dòng biến nóng thường phát sinh ớ hai bên Xích dạo, chảy về hướng tày, gặp lục địa thì chuyên hướng chảy về phía cực. Các dòng biến kinh xuất phát từ khoáng vĩ tuyến 30" - 40" thuộc khu vực gần bờ phía đông của các đại dương rồi cháy về phía Xích đạo. cùng với dòng biển nóng tạo thành những hệ thống hoàn lưu trên các đại dương ở từng bán cầu. Ở vĩ độ thấp, hướng chảy của các vòng hoàn lưu lớn ở bán cầu Bắc theo chiều kim đổng hồ, ở bán cầu Nam theo chiều ngược lại. Ở bán cầu Bắc còn có những dòng biển lạnh xuất phát từ vùng cực, men theo bờ tây các đại dương chảy về phía Xích đạo. + Ở vùng gió mùa thường xuất hiện các dòng biển đổi chiều theo mùa. + Các dòng biển nóng và lạnh chảy đối xứng nhau ở hai bờ các đại dương. GỢI Ý TRẢ LỜI CÂU HÔI GIỮA BÀI Dựa vào hình 16.1 (trang 59 - SGK) và hình 16.2 (trang 60 - SGK), hãy cho biết vào các ngày có dao động thúy triều lớn nhất, ở Trái Đất sẽ thấy Mặt Trăng như thê' nào? Không trăng hoặc trăng tròn. Dựa vào hình 16.3 (trang 60 - SGK), cho biết vào các ngày có dao động thủy triều nhỏ nhất, ở Trái Đất sẽ thấy Mặt Trăng như thế nào? Trăng khuyết. Dựa vào hình 16.4 (trang 61 - SGK), hãy chứng minh rằng có sự đối xứng nhau của các dòng biển nóng và lạnh ở bờ Đông và bờ Tây của các đại dương? Lấy ví dụ ở Bác Dại Tây Dương: Khoảng 30"B bờ Đông Đại Tây Dương có dòng biển lạnh, bờ 'lầy của Đại Tây Dương có dòng biển nóng. Khoảng 60"B bờ Đông Đại Tây Dương có dòng biển nóng, bờ Tây của Dại Tày Dương có dòng biển lạnh. GỢI Ý THỰC HIỆN CÂU HÔI VÀ BÀI TẬP cuối BÀI Hãy cho biết nguyên nhân tạo thành sóng biển, sóng thần. Kể một sô' tác hại của sóng thần mà em biết. Nguyên nhân chủ yếu tạo nên sóng là gió; gió càng mạnh, sóng càng to. Nguyên nhân tạo thành sóng thần: Nguyên nhân gây ra chú yếu do động đất. ngoài ra còn do núi lửa phun ngầm dưới đáy biển hoặc bão. Tác hại của sóng thần: Tàn phá kinh hoàng nhà cửa, cây cối, công trình xây dựng,... Dựa vào các hình 16.1. 16.2, 16.3 (trang 59, 60 - SGK), hãy nhận xét vị trí của Mặt Trăng so với Trái Dất và Mặt Trời ở các ngày triều cường như thê' nào? Vị trí của Mặt Trăng so với Trái Đất và Mặt Trời ở các ngày triều cường kém như thê' nào? Vị trí của Mặt Trăng so với Trái Đất và Mặt Trời ở các ngày thuỷ triều: Mặt Trăng nằm thảng hàng với Mặt Trời và Trái Đất. Vị trí của Mặt Trăng so với Trái Đàĩ và Mặt Trời ở các ngày thuý triều kém: Mặt Trăng nằm thẳng góc với Mặt Trời và Trái Dất. Dựa vào hình 16.4 (trang 61 - SGK) và kiến thức dã học, hãy cho biết: ở vùng chí tuyến, bờ nào cùa lục địa có khí hậu ẩm, mưa nhiều, bờ nào của lục địa có khí hậu khô? Tại sao? 0 vùng ôn đới, bờ đại dương nào có khí hậu lạnh, ít mưa, bờ lục địa nào có khí hậu ấm áp, mưa nhiều? Trả lời: Ở vùng chí tuyến, bờ đông của lục địa có khí hậu ẩm, mưa nhiều, vì ảnh hưởng của dòng biển nóng; bờ tây của lục địa có khí hậu khổ, vì chịu ảnh hưởng cúa dòng biển lạnh. ở vùng ôn đới, bờ tây của đại dương có khí hậu lạnh, ít mưa, bờ tây của lực địa có khí hậu ấm áp, mưa nhiều? CÂU HỎI Tự HỌC 7. Gọi "tuần trăng", nghĩa là: Thời gian kể từ khi trăng mọc đến khi trăng tròn. Thời gian kê’ từ khi trăng tròn đến khi trăng lặn. c. Mặt Trăng chuyển động một vòng xung quanh Trái Đất hết 1 tuần (7 ngày). D. Mặt Trăng chuyển động một vòng xung quanh Trái Đất hết gần 30 ngày. Thủy triều lớn nhất là khi: Mặt Trăng ở vị trí thẳng hàng với Mặt Trời và Trái Đất. Trái Đất ở vị trí vuông góc với Mặt Trăng và Mặt Trời, c. Mặt Trăng ở vị trí thẳng góc với Trái Đất. D. Mặt Trăng nằm giữa Trái Đất và Mặt Trời. Các ngày có dao dộng thuỷ triều nhỏ nhất, ở Trái Đát sẽ thấy Mặt Trăng: A. Không trăng. B. Khuyết. c. Lưỡi liềm. D. Tròn. Nơi có khí hậu ẩm, mưa nhiêu là: Bờ Tày của lục địa ở đai chí tuyến. Bờ Đông của lục địa ở vùng cực. c. Bờ Đông của lục địa ở đai chí tuyến. D. Bờ Tây của lục địa ở ôn đới. Điếm nào sau dây không đúng với quy luật cùa các dòng biển: Các dòng biển nóng thường chảy từ vĩ độ thấp lên vĩ độ cao. Các dòng biển nóng và lạnh đối xứng nhau qua bờ các đại dương. c. Ở vùng gió mùa thường xuất hiện các dòng biển đổi chiều theo mùa. D. Dòng biển nóng và lạnh hợp với nhau tạo vòng hoàn lưu ở cả địa cầu.