Giải Lịch Sử lớp 8 Bài 15: Cách mạng tháng Mười Nga năm 1917 và cuộc đấu tranh bảo vệ cách mạng (1917 - 1921)
LỊCH SỬ THẾ GIỚI HIỆN ĐẶI (Phẩn từ năm 1917 đến năm 1945) 75. CÁCH MẠNC THẬNC Mưịj| NCA NẶM 1917 VÀ CUỘC ĐÂU TRANH BẢO VỆ CÁCH MẠNG (1917 -1921) - HƯỚNG DẪN HỌC Mục tiêu bài học Nắm được những nét chính của tình hình nước Nga đầu thế kỉ XX và giải thích vì sao ở nước Nga năm 1917 lại diễn ra hai cuộc cách mạng. Trình bày được những diễn biến chính của cuộc Cách mạng tháng Mười Nga năm 1917. Nêu được những việc làm của chính quyền Xô viết để bảo vệ thành quả của cách mạng và cuộc đấu tranh chống thù trong giặc ngoài sau Cách mạng tháng Mười. Ghi nhớ ý nghĩa lịch sử của Cách mạng tháng Mười Nga đối với nhân dân lao động Nga và các dâú tộc trên thế giới. Biết sử dụng bản đồ thế giới, khai thác tranh ảnh, tư liệu lịch sử để phục vụ cho việc học bài này. Kiến thức cơ bản a) Hai cuộc cách mạng ở nước Nga năm 1917 Tinh hình nước Nga trước cách mạng : + Nước Nga là một đế quốc quân chủ chuyên chế, đứng đầu là Nga hoàng Ni-cô-lai II. + Nga hoàng tham gia Chiến tranh thế giới thứ nhất, gây nên những hậu quả nghiêm trọng cho đất nước. + Mâu thuẫn xã hội trở nên gay gắt. Phong trào phản đối chiến tranh, đòi lật đổ chế độ Nga hoàng lan rộng khắp nơi. Cách mạng tháng Hai nãm 1917: + Mở đầu là cuộc biểu tình ngày 23-2 (tức 8-3 theo công lịch) của 9 vạn công nhân nữ ở Pê-tơ-rô-grát, sau đó là cuộc tổng bãi công khắp thành phố, rồi biến thành khởi nghĩa vũ trang có sự tham gia của binh lính. Cuộc khởi nghĩa thắng lợi, chế độ quân chủ chuyên chế của Nga hoàng bị lật đổ. + Phong trào lan ra cả nước. Các xô viết của đại biểu công nhân, nông dân và binh lính được thành lập. Giai cấp tư sản cũng lập ra Chính phủ lâm thời để giành lại chính quyền từ tay các xô viết. Tinh hình chính trị đặc biệt diễn ra ở Nga : hai chính quyền .song song tồn tại - Chính phủ lâm thời của giai cấp tư sản và các xô viết đại biểu công nhân, nông dân và binh lính. Cách mạng tháng Mười năm 1917 : + Chính phủ lâm thời tư sản không giải quyết được vấn đề hoà bình, ruộng đất và cứu đói mà tiếp tục theo đuổi cuộc chiến tranh đế quốc. + Trước tình hình đó, Lê-nin và Đảng Bônsêvích đã chuẩn bị kê' hoạch tiếp tục làm cách mạng dùng bạo lực để lật đổ Chính phú lâm thời, chấm dứt tình trạng hai chính quyền song song tồn tại. Như vậy, tình hình nước Nga trước và sau Cách mạng tháng Hai đã giải thích vì sao nãm 1917 ở Nga lại diễn ra hai cuộc cách mạng nối tiếp nhau là điều tất yếu. Đến tháng Mười nãm 1917, cuộc cách mạng thứ hai - Cách mạng XHCN nổ ra và đã giành thắng lợi. b) Cuộc đấu tranh xây dựng và bảo vệ thành quả cách mạng. Ý nghĩa lịch sử của cuộc Cách mạng tháng Mười Nga Xây dựng chính quyền Xô viết: + Ngay đêm 25 - 10 (7 - 11 - 1917), Đại hội Xô viết toàn Nga lần thứ hai khai mạc tại Điện Xmô-nưi đã tuyên bố thành lập chính quyền Xô viết do Lê-nin đứng đầu và thông qua sắc lênh hoà bình và Sắc lệnh ruộng đất. + Chính quyền Xô viết tuyên bố xoá bỏ các đẳng cấp xã hội và những đặc quyền của Giáo hội, thực hiện các quyền tự do, dân chủ và quyền dân tộc tự quyết; Nhà nước nắm các ngành kinh tế then chốt như ngân hàng, ngoại thương, đường sắt, hầm mỏ, trao cho công nhân quyền kiểm soát sản xuất. + Để nhanh chóng đưa nước Nga ra khỏi cuộc chiến tranh đế quốc, chính quyền Xô viết đã kí Hoà ước Brét Li-tốp với Đức (3 - 1918). Tuy phải chịu những điều kiện hết sức nặng nề, nhung hoà ước đã mang lại cho nước Nga thời gian hoà bình để củng cố chính quyền, xây dựng lực lượng và phát triển kinh tế. Chống thù trong, giặc ngoài + Năm 1918, quân đội 14 nước đế quốc đã câu kết với bọn phản động trong nước mở cuộc tấn công vũ trang vào nước Nga Xô viết. + Để bảo vệ chính quyền cách mạng non trẻ, nước Nga đã tiến hành cuộc đấu tranh chống thù trong, giặc ngoài trong điều kiện vô cùng khó khăn gian khổ kéo dài suốt 3 năm, từ năm 1918 đến năm 1920. Chính quyền Xô viết đã thi hành Chính sách cộng sản thời chiến như quốc hữu hoá toàn bộ xí nghiệp, trưng thu lương thực, thực phẩm, thi hành chê' độ lao động bắt buộc... Vì thế, nhân dân Xô viết đã vượt qua được tình trạng hiểm nghèo. Năm 1920, Hổng quân Liên Xô đã đánh tan được ngoại xâm và trừ được nội phản. Chính quyền Xô viết được giữ vững. Ý nghĩa lịch sử của Cách mạng tháng Mười + Làm thay đổi hoàn toàn vận mệnh nước Nga. Lần đầu tiên những người lao động lên nắm chính quyền, xây dựng chế độ XHCN trên một đất nước rộng lớn với hàng triệu con người. + Dẫn đến những thay đổi to lớn trên thê' giới, cổ vũ mạnh mẽ và tạo ra những điều kiện thuận lợi cho cuộc đấu tranh giải phóng của giai cấp vô sản và các dân tộc bị áp bức trên toàn thê' giới. Cách học Mục I : Lun ý tìm hiểu về tình hình kinh tế - xã hội nước Nga trước và sau Cách mạng tháng Hại. Giải thích vì sao nước Nga trong thời kì này lại có tình trạng hai chính quyền song song tồn tại. Có thể lập bảng niên biểu để nêu được diễn biến chính của cuộc Cách mạng tháng Hai và Cách mạng tháng Mười năm 1917. Mục II : Nên tập trung vào những nét chính về việc xây dựng chính quyền Xô viết sau thắng lợi của cách mạng, chủ yếu là những việc làm của chính quyền Xô viết do Lê-nin đứng đầu và cuộc đấu tranh chống thù trong, giặc ngoài. Ý nghĩa của Cách mạng tháng Mười. Một sô khái niệm, thuật ngữ - Bônsêvích (chủ nghĩa, phái) + Trào lưu tư tưởng hình thành từ năm 1903 trong quá trình đấu tranh của những nhà cách mạng mácxít Nga nhằm xây dựng một đảng kiểu mới. + Phái chiếm đa số (tiếng Nga "Bônsêvích" là những người thuộc phái đa số) trong cuộc bầu cử các cơ quan lãnh đạo Đảng Công nhân xã hội dân chủ Nga năm 1903, gồm những người mácxít do V.I. Lênin lãnh đạo. Do đó họ được gọi là phái Bônsêvích. -Xô viết : Từ tiếng Nga có nghĩa là " uỷ ban", tổ chức tự quản ra đời trong phong trào cách mạng 1905 - 1907 ở Nga. Đó là tổ chức chính quyền cách mạng, tiền thân của Nhà nước Liên Xô sau này. - GỢI Ý TRẢ LỜI CÁC CÂU HỎI VÀ BÀI TẬP TRONG SGK Nước Nga nãm 1917 lại có hai cuộc cách mạng vì: Sau cuộc Cách mạng tháng Hai (cuộc cách mạng thứ nhất) tuy đã lật đổ được chế độ phong kiến Nga hoàng, nhưng nước Nga tồn tại song song hai chính quyền. Đó là Chính phủ lâm thời của giai cấp tư sản và các xô viết đại biểu công nhân, nông dân và binh lính. Hai chính quyền đó đại diện cho lợi ích của các giai cấp đối kháng nên không thể cùng tồn tại. Trước tình hình đó, Lê-nin và Đảng Bônsêvích quyết định dùng bạo lực cách mạng lật đổ Chính phủ lâm thời, chấm dứt tình trạng hai chính quyền song song tồn tại, thiết lập chính quyền thống nhất toàn quốc của Xô viết. Cuộc cách mạng thứ hai diễn ra vào tháng Mười nãm 1917 (lịch Nga), còn được gọi là cách mạng XHCN. Bảng thống kê các sự kiện chính của Cách mạng tháng Mười : Có thể lập bảng gồm 3 cột, rồi điền vào các cột những thông tin cần thiết: Thời gian Sự kiện chính Kết quả Ngày 7- 10- 1917 Ngày 24, 25-10- 1917 Việc xây dựng và bảo vệ chính quyền Xô viết: Những việc làm của chính quyền Xô viết để xây dựng cuộc sống mới cho nhân dân. Chống thù trong giặc ngoài để bảo vệ chính quyền Xô viết. Về ý nghĩa lịch sử của Cách mạng tháng Mười Nga nãm 1917 : Ý nghĩa đối với nước Nga. Ý nghĩa đối với thế giới. Ill - CÂU HỎI VÀ BÀI TẬP Tự KIỂM TRA, ĐÁNH GIÁ Câu 1. Khoanh tròn chữ in hoa trước ỷ trả lời đúng. Nhiệm vụ của cuộc Cách mạng tháng Hai là tiến hành quốc hữu hoá các tư liệu sản xuất. lật đổ chế độ phong kiến quân chủ của Nga hoàng c. tiến hành cuộc cách mạng ruộng đất. D. tiến hành hợp tác hoá nông nghiệp. Chính quyền được thành lập sau Cách mạng tháng Hai là Chính phủ lâm thời của tư sản và địa chủ. Chính phủ quân chủ lập hiến. c. các xô viết đại biểu công nhân, nông dân và binh lính D. Chính phủ lâm thời tư sản và các xô viết đại biểu công nhân, nông dân và binh lính. Nhiệm vụ của Cách mạng tháng Mười nãm 1917 là chống chiến tranh đế quốc. tiêu diệt các thế lực phản động trong nước, c. thiết lập nền chuyên chính dân chủ. D. dùng bạo lực lật đổ Chính phủ lâm thời tư sản, chấm dứt tình trạng hai chính quyền song song tồn tại, thiết lập chính quyền Xô viết. Câu 2. Hãy trình bày những nét chính về tình hình nước Nga đầu thế kỉ XX. Càu 3. Hãy nêu hiểu biết của em về tác'động của Cách mạng tháng Mười Nga đối với việc lựa chọn con đường cứu nước của Nguyễn Ái Quốc.