Giải Lịch Sử lớp 8 Bài 6: Các nước Anh, Pháp, Đức, Mĩ cuối thế kỉ XIX - đầu thế kỉ XX

CÁC NƯỚC ANH, PHÁP, ĐỨC, MĨ CUỐI THÊ KỈ XIX - ĐẦU THÊ KỈ XX
- HƯỚNG DẪN HỌC
Mục tiêu bài học
Nắm được những nét khái quát chung và đặc điểm của tình hình kinh tế chính trị của các nước Anh, Pháp, Đức, Mĩ cuối thế kỉ XIX - đầu thế kỉ XX.
Hiểu được đây là thời kì hình thành chủ nghĩa tư bản độc quyền hay chủ nghĩa đế quốc, thời kì chạy đua vũ trang xâm chiếm thuộc địa của các nước tư bản Âu - Mĩ.
Có thái độ đúng đắn về bản chất của chủ nghĩa tư bản hồi cuối thế kỉ XIX - đầu thế kỉ XX.
•- Biết đánh giá, giải thích các sự kiện, hiện tượng lịch sử cuối thê' kỉ XIX - đầu thế kỉ XX xuất phát từ những điều kiện lịch sử, cụ thể.
Rèn luyện kĩ năng vẽ lược đồ, sơ đồ, niên biểu các sự kiện lịch sử.
Kiến thức cơ bản
Tình hình các nước Anh, Pháp, Đức, Mĩ
— Anh :
+ Về kinh tế : Trước nãm 1870, Anh đứng đầư thế giới về sản xuất công nghiệp, nhưng từ sau nãm 1870, Anh mất dần vị trí này và tụt xuống hàng thứ ba thế giới (sau Mĩ và Đức).
Tuy mất vai trò bá chủ thế giới về công nghiệp, nhưng Anh vẫn đứng đầu về xuất khẩu tư bản, thương mại và thuộc địa. Nhiều công ti độc quyền về công nghiệp và tài chính đã ra đời, chi phối toàn bộ nền kinh tế.
+ Về chính trị : Anh là nước quân chủ lập hiến, hai đảng Bảo thủ và Tự do thay nhau cầm quyền, bảo vệ quyền lợi cho giai cấp tư sản.
+ Về đối ngoại : Anh ưu tiên và đẩy mạnh chính sách xâm lược thuộc địa. Đến năm 1914, thuộc địa Anh trải rộng khắp thê' giới với 33 triệu km2 và 400 triệu dân, gấp 50 lần diện tích và dân sô' nước Anh bấy giờ, gấp 12 lần thuộc địa của Đức. Chính vì vậy, Lê-nin gọi chủ nghĩa đế quốc Anh là "chủ nghĩa đê' quốc thực dân".
— Pháp :
+ Về kinh tê': Trước nãm 1870, công nghiệp Pháp đứng hàng thứ hai thê' giới (sau Anh), nhưng từ năm 1870 trở đi, Pháp phải nhường vị trí này cho Đức và tụt xuống hàng thứ tư thê' giới.
Tuy nhiên, tư bản Pháp vẫn phát triển mạnh, nhất là các ngành khai mỏ, đường sắt, luyện kim, chế tạo ô tô,... Nhiều công ti độc quyền ra đời chi phối nền kinh tê' Pháp, đặc biệt trong lĩnh vực ngân hàng. Pháp xuất khẩu tư bản, chú yếu cho các nước tư bản chậm tiến vay với lãi suất rất cao, nên Lê-nin gọi chủ nghĩa đê' quốc Pháp là "chủ nghĩa đế quốc cho vay lãi".
+ Về chính trị : Sau năm 1870, nền Cộng hoà thứ ba được thành lập, đã thi hành chính sách đàn áp nhân dân, tích cực xâm lược thuộc địa. Vì vậy, Pháp là đê' quốc có thuộc địa lớn thứ hai thê' giới (sau Anh), với 11 triệu km2.
-Đức :
+ Về kinh tế : Trước nãm 1870, công nghiệp Đức đứng hàng thứ ba thế giới (sau Anh, Pháp), nhưng từ. khi hoàn thành thống nhất (1871), công nghiệp Đức phát triển rất nhanh, vượt qua Anh và Pháp, đứng hàng thứ hai thế giới (sau Mĩ).
Sự phát triển mạnh của công nghiệp Đức đã dẫn đến việc tập trung tư bản cao độ. Nhiều công ti độc quyền ra đời, nhất là về luyện kim, than đá, sắt thép,... chi phối nền kinh tế Đức.
+ Về chính trị : Đức là nước quân chủ lập hiến, theo thể chế liên bang, thi hành chính sách đối nội và đối ngoại hết sức phản động, như : đề cao chủng tộc. Đức, đàn áp phong trào công nhân, truyền bá bạo lực và chạy đua vũ trang. Đức là nước đế quốc "trẻ", khi công nghiệp phát triển mạnh đòi hỏi cần có nhiều vốn, nguyên liệu và thị trường. Những thứ này ở các nước châu Á, châu Phi rất nhiều nhưng đã bị các đế quốc "già" (Anh, Pháp) chiếm hết. Vì vậy, Đức hung hãn đòi dùng vũ lực để chia lại thị trường. Đặc điểm của đế quốc Đức là "chủ nghĩa đế quốc quân phiệt hiếu chiến".
-Mĩ:
+ Về kinh tế : Trước nãm 1870, tư bản Mĩ đứng thứ tư thế giới. Từ năm 1870 trở đi, công nghiệp Mĩ phát triển mạnh, vươn lên vị trí số 1 thế giới.
Công nghiệp phát triển mạnh đã dẫn đến sự tập trung tư bản cao độ. Nhiều công ti độc quyền ở Mĩ ra đời như "vua dầu mỏ" Rốc-phe-lơ, "vua thép" Moóc-gan, "vua ô tô" Pho,... đã chi phối toàn bộ nền kinh tế Mĩ.
Nông nghiệp, nhờ điều kiện tự nhiên thuận lợi, lại áp dụng phương thức canh tác hiện đại, Mĩ vừa đáp ứng đầy đủ nhu cầu lương thực trong nước, vừa xuất khẩu cho thị trường châu Âu.
+ Về chính trị : Mĩ theo chế độ cộng hoà, đứng đầu là Tổng thống. Hai đảng Dân chủ và Cộng hoà thay nhau cầm quyền, thi hành chính sách đối nội và đối ngoại phục vụ cho giai cấp tư sản.
Mĩ cũng là đế quốc "trẻ", khi công nghiệp phát triển mạnh thì nhu cầu về vốn, nguyên liệu và thị trường trở nên cấp thiết. Để đáp ứng được nhu cầu phát triển kinh tế tư bản, Mĩ tăng cường bành trướng ở khu vực Thái Bình Dương, gây chiến tranh với Tây Ban Nha để tranh giành thuộc địa, dùng vũ lực và đồng đôla để can thiệp vào khu vực Mĩ La-tinh.
Chuyên biến quan trọng ở các nước đê quốc
Sự hình thành các tổ chức độc quyền, chi phối toàn bộ đời sống xã hội. ở Mĩ có "vua dầu mỏ", "vua thép" ; ở Đức có các ông chủ độc quyền về luyện kim, than đá ; ở Pháp là các công ti độc quyền trong lĩnh vực ngân hàng,...
Tăng cường xâm lược thuộc địa, chuẩn bị chiến tranh đòi chia lại thị trường thế giới. Bất kì đế quốc "già" như Anh, Pháp hay đê' quốc "trẻ" như Đức, Mĩ đều thể hiện rõ điều này. Sự chênh lệch về diện tích thuộc địa giữa các nước đê' quốc đã khiến họ tích cực chuẩn bị chiến tranh để đòi chia lại thế giới.
Cách học
Mục I:
Tìm hiểu tình hình kinh tế, chính trị của các nước Anh, Pháp, Đức, Mĩ.
Ghi nhớ. các nước Anh, Pháp, Đức, Mĩ đã chuyển sang chủ nghĩa đê' quốc với những đặc điểm khác nhau.
Mục II :
Sự hình thành các tổ chức độc quyền ở các nước tư bản Anh, Pháp, Đức, Mĩ cuối thê' kỉ XIX - đầu thế kỉ XX.
Sử dụng lược đồ giới thiệu khái quát sự phân chia thế giới của các nước đê' quốc hồi cuối thê' kỉ XIX - đầu XX.
Suy nghĩ, nhận xét về hệ thống thuộc địa của các nước đê' quốc Anh, Pháp, Đức, Mĩ.
Một số khái niệm, thuật ngữ
Đê' quốc (chủ nghĩa) : Giai đoạn tiếp sau giai đoạn tự do cạnh tranh của chủ nghĩa tư bản. Đặc trưng chủ yếu của nó là sự tập trung sản xuất và tư bản, sự thống trị của các công ti độc quyền chi phối toàn bộ đời sống kinh tế, chính trị của một nước ; sự phân chia thuộc địa giữa các nước đế quốc. Trong giai đoạn đế quốc chủ nghĩa, mâu thuẫn giữa vô sản và tư sản, giữa nhân dân thuộc địa và các nước đê' quốc, giữa các nước đê' quốc với nhau rất sâu sắc, dẫn đến các cuộc chiến tranh đế quốc và làm bùng nổ cách mạng vô sản đi tới thắng lợi.
Công ti độc quyền : Công ti tư bản chủ nghĩa lớn chi phối các mặt kinh tế và có ảnh hưởng lớn về chính trị trong nước.
s'
- GỢI Ý TRẢ LỜI CÁC CÂU HỎI VÀ BÀI TẬP TRONG SGK
Đế quốc Anh có đặc điểm là "chủ nghĩa đế quốc thực dân" vì nước Anh có hệ thống thuộc địa rộng nhất thế giới (dẫn chứng).
Chủ nghĩa đế quốc Pháp là "chủ nghĩa đế quốc cho vay lãi" vì phần lớn tư bản được đầu tư cho các nước chậm phát triển vay với lãi suất cao.
Chủ nghĩa đế quốc Đức là "chủ nghĩa đế quốc quân phiệt, hiếu chiến" vì nước Đức chịu ảnh hưởng sâu sắc của truyền thống quân phiệt Phổ, đã thi hành chính sách đối nội, đối ngoại phản động, hiếu chiến : đề cao chủng tộc Đức, đàn áp phong trào công nhân, truyền bá bạo lực, chạy đua vũ trang. Do kinh tế phát triển mạnh nhưng lại bị thua thiệt do ít thuộc địa, giới cầm quyền Đức hung hãn đòi dùng vũ lực chia lại thị trường thế giới.
Chế độ chính trị, chính sách đối nội và đối ngoại của Mĩ:
Đề cao vai trò của Tổng thống do hai Đảng Cộng hoà và Đảng Dân chủ thay nhau cầm quyền, thi hành chính đối nội và đối ngoại phục vụ cho giai cấp tư sản. Tăng cường bành trướng ở khu vực Thái Bình Dương, gây chiến tranh với Tây Ban Nha để tranh giành thuộc địa, can thiệp vào khu vực Trung Nam MI bằng sức mạnh, bằng vũ lực và đô la.
Mâu thuẫn chủ yếu giữa các "đế quốc già" Anh, Pháp với các "đế quốc trẻ" Đức, Mĩ:
Anh, Pháp có nhiều thuộc địa nhất nhưng kinh tế kém phát triển so với Mĩ, Đức. MI, Đức vươn lên nhanh chóng về tốc độ phát triển kinh tế nhưng lại có ít thuộc địa hơn Anh, Pháp. Vì vây mâu thuẫn giữa 2 khối đế quốc "già" và "trẻ" là vấn đề thuộc địa.
Mâu thuẫn đó là làm cho các nước đế quốc thi hành chính sách ngoại giao hiếu chiến, xâm -lược, tích cực chạy đua vũ trang, tuyên truyền tư tưởng bạo lực, chuẩn bị chiến tranh thế giới chia lại thị trường.
- CÂU HỎI VÀ BÀI TẬP Tự KIỂM TRA, ĐÁNH GIÁ
Câu 1. Khoanh tròn chữ in hoa trước ỷ trả lời đúng.
Ý không phản ánh đúng nguyên nhân dẫn tới tình trạng tụt hậu về công nghiệp của Anh là :
Công nghiệp của Anh phát triển sớm, phần lớn máy móc, trang thiết bị đã lạc hậu, làm giảm sức cạnh tranh của hàng hoá.
Giai cấp tư sản Anh chỉ chú trọng đầu tư sang các nước thuộc địa.
c. Giai cấp tư sản Anh không quan tâm đến việc đổi mới và phát triển công nghiệp trong nước.
D. Tốc độ già hoá dân số cao làm cho nước Anh thiếu trầm trọng nguồn lao động.
Sự tập trung sản xuất, hình thành các công ti độc quyền ở Pháp diễn ra mạnh nhất trong ngành
A. công nghiệp khai khoáng.	B. công nghiệp nặng,
c. công nghiệp - tài chính.	D. ngân hàng.
Quá trình tập trung sản xuất ở Đức diễn ra mạnh mẽ trong các ngành :
luyện kim, than đá, điện, hoá chất.
công nghiệp nhẹ.
c. khai mỏ, luyện kim, giao thông vận tải.
D. tài chính, ngân hàng.
Nền kinh tế Mĩ phát triển nhảy vọt trong thời gian
A. những năm 30 của thế kỉ XIX.	B. giữa thế kỉ XIX.
c. 30 năm cuối thế kỉ XIX.	D. 20 nãm cuối thê' kỉ XIX.
Câu 2. Vì sao đến cuối thế kỉ XIX nước Anh mất dần vị trí độc quyền công nghiệp ?
Câu 3. Tại sao kinh tế Mĩ phát triển nhanh chóng trong 30 năm cuối thế kỉ XIX?