Giải Lịch Sử lớp 8 Bài 16: Liên Xô xây dựng chủ nghĩa xã hội (1921 - 1941)

LIÊN XÔ XÂY DỤNG CHỦ NGHĨA XÃ HỘI (1921 -1941)
- HƯỚNG DẪN HỌC
Mục tiêu bài học
Hiểu được lí do vì sao nước Nga Xô viết phải thực hiện Chính sách kinh tế mới.
Trình bày được nội dung chủ yếu và tác động của chính sách này đối với nước Nga.
Nêu được những thành tựu chính của công cuộc xây dựng CNXH ở Liên Xô (1925 - 1941).
Bước đầu biết tập hợp tư liệu, sự kiện lịch sử để đánh giá bản chất của các chính sách, việc làm của Đảng Bônsêvích Nga để thấy rõ tính ưu việt của chế độ XHCN.
Kiến thức cơ bản
a) Chính sách kinh tế mới và công cuộc khôi phục kỉnh tế (1921 -1925)
Nãm 1921, nước Nga Xô viết bước vào thời kì hoà bình, xây dựng đất nước. - Bảy năm chiến tranh và nội chiến (1914 - 1921) đã tàn phá nặng nề các cơ sở
công nghiệp, nông nghiệp, thương mại, nhà cửa, làng mạc... Đất nước lâm vào nạn đói trầm trọng ; các thế lực phản cách mạng chống phá điên cuồng và gây bạo loạn ở nhiều nơi.
Trước tình hình ấy, nước Nga Xô viết thực hiện Chính sách kinh tế mới do Lê-nin khởi xướng. Nội dung chủ yếu của chính sách này là :
+ Thay thế chế độ trưng thu lương thực thừa bằng chế độ thu thuế lương thực (hiện vật).
+ Thực hiện tự do buôn bán, mở lại các chợ, cho phép tư nhân được mở các xí nghiệp nhỏ.
+ Khuyên khích tư bản nước ngoài đầu tư kinh doanh'ở Nga.
Kết quả : nông nghiệp và các ngành kinh tế khác được phục hồi và phát triển, đời sống nhân dân được cải thiện. Năm 1925, sản xuất công, nông nghiệp đạt mức xấp xỉ trước chiến tranh.
Tháng 12- 1922, Liên bang Cộng hoà XHCN Xô viết (Liên Xô) được thành lập trên cơ sở tự nguyện và bình đẳng giữa các dân tộc, nhằm củng cố sự liên minh và giúp đỡ lẫn nhau giữa các nước cộng hoà trong công cuộc bảo vệ và phát triển Liên bang Xô viết.
b) Công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở Liên Xô (1925 -1941)
Đến năm 1925, sau khi khôi phục kinh tế, Liên Xô vẫn là một nước nông nghiệp lạc hậu so với các nước tư bản phương Tây. Vì vậy, để xây dựng thành công CNXH, Liên Xô đã tiến hành công cuộc công nghiệp hoá XHCN.
Nội dung của đường lối công nghiệp hoá XNCH là :
+ Ưu tiên phát triển công nghiệp nặng, mà trọng tâm là công nghiệp chế tạo máy móc và công nghiệp năng lượng.
+ Tiến hành tập thể hoá nông nghiệp nhằm thu hút nông dân vào làm ăn trong các nông trang tập thể.
Sau hai kế hoạch 5 năm lần thứ nhất (1928 - 1932) và 5 năm lần thứ hai (1933 - 1937) Liên Xô đã trở thành nước công nghiệp hoá XHCN với sản lượng công nghiệp đứng đầu châu Âu, đứng thứ hai thế giới sau Mĩ. Các nông trang tập thể có quy mô sản xuất lớn và được cơ giới hoá.
Thanh toán nạn mù chữ, phát triển hệ thống giáo dục quốc dân, đạt nhiều thành tựu rực rỡ về khoa học - kĩ thuật và văn hoá - nghệ thuật.
Các giai cấp bóc lột đã bị xoá bỏ, chỉ còn lại giai cấp công nhân, nông dân và tầng lớp trí thức XHCN. Đến tháng 6 - 1941, Liên Xô phải ngừng việc thực hiện kế hoạch 5 năm lần thứ ba vì phát xít Đức tấn công xâm lược.
Cách học
Mục I:
Chú ý làm rõ những khó khăn về kinh tế - chính trị của nước Nga Xô viết khi bắt đầu công cuộc xây dựng CNXH dẫn đến việc phải thay đổi chính sách kinh tế cho phù hợp với tình hình : chuyển từ Chính sách cộng sản thời chiến sang Chính sách kinh tê' mới.
Đối với nội dung Chính sách kinh tế mới, chỉ cần nắm những nội dung chính và kết quả của việc thực hiện chính sách đó.
Mục II:
Chú trọng đến xuất phát điểm của Liên Xô khi bắt đầu xây dựng CNXH : Là một nước nông nghiệp lạc hậu, bị các lực lượng thù địch chống phá, đe dọa, muốn xây dựng CNXH phải có khả năng độc lập về kinh tế, phải tự trang bị máy móc, thiết bị cần thiết cho kinh tế và quốc phòng. Vì vậy, công nghiệp hoá XHCN là nhiệm vụ mở đầu cho cồng cuộc xây dựng CNXH.
Cuối cùng, giải thích vì sao chỉ qua hai kế hoạch 5 năm (1928 - 1937) nhân dân Liên Xô đã đạt được những thành tựu to lớn trong công cuộc xây dựng CNXH.
Một sô khái niệm, thuật ngữ
Chính sách kình tế mới (được viết tắt là NEP, theo các chữ cái đầu của tiếng Nga) : Chính sách của nước Nga Xô viết trong thời kì quá độ từ chủ nghĩa tư bản sang chủ nghĩa xã hội thực hiện từ nãm 1921 đến nãm 1925 để thay thế cho Chính sách cộng sản thời chiến. Nhiều biện pháp mới được thực hiện, như thay việc trưng thu lương thực bằng thuế lương thực, thực hiện tự do buôn bán, cho phép tư nhân mở các xí nghiệp nhỏ, khuyên khích tư bản nước ngoài đầu tư, kinh doanh ở Nga...
Công nghiệp hoá XHCN : Đường lối xây dựng đất nước do Đại hội lần thứ 24 Đảng Cộng sản (Bônsêvích) Liên Xô đề ra tháng 12 - 1925, có nhiệm vụ biến Liên Xô thành một nước công nghiệp có thể tự sản xuất máy móc và trang thiết bị cần thiết cho toàn bộ nền kinh tế quốc dân.. Nội dung chủ yếu của đường lối công nghiệp hoá XHCN (xem ở phần Kiến thức cơ bản).
- GỢI Ý TRẢ LỜI CÁC CÂU HỎI VÀ BÀI TẬP TRONG SGK
Nội dung của Chính sách kinh tế mới : trả lời theo 2 ý sau :
Chính sách về lương thực.
Chính sách khuyến khích phát triển thương nghiệp : nội thương và ngoại thương.
Những biến đổi về mọi mặt ở Liên Xô trong công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội từ năm 1925 đến 1941 :
Có thể trả lời theo 3 ý sau :
Thực hiện công nghiệp hoá XHCN (nêu nội dung chủ yếu).
Thực hiện hai kế hoạch 5 năm (1928 - 1933) và (1933 - 1937).
- Kết quả : nêu những thành tựu mà nhân dân Liên Xô đã đạt được về kinh tế, vãn hoá - giáo dục, khoa học - kĩ thuật, xã hội.
ill - CÂU HỎI VÀ BÀI TẬP Tự KIEM tra, đánh giá
Câu 1. Khoanh tròn chữ in hoa trước ý trả lời đúng.
Nội dung của Chính sách kinh tế mới là
cải tạo công thương nghiệp tư bản tư doanh.
tiến hành hợp tác hoá nông nghiệp.
c. xây dựng nền kinh tế nhiều thành phần.
D. bãi bỏ chế độ trưng thu lương thực thừa, thay bằng thu thuế lương thực, cho tự do buôn bán.
Để thực hiện công nghiệp hoá XHCN, Liên Xô ưu tiên phát triển
các nghành công nghiệp nhẹ.
các ngành công nghiệp nặng, c. giao thông vận'tải.
D. thông tin liên lạc.	‘
Thành tựu về kinh tế của Liên Xô sau hai kế hoạch 5 năm là gì ?
Sản lượng công nghiệp và nông nghiệp đứng đầu thế giới.
Sản lượng nông nghiệp vượt mức trước chiến tranh.
c. Năm 1936, sản lượng công nghiệp đứng đầu châu Âu và đứng thứ hai thế giới.
D. Ngoại thương phát triển, có quan hệ buôn bán với các nước châu Âu, châu Á.
Thành tựu về văn hoá - giáo dục của Liên Xô sau hai kế hoạch 5 nãm là
thanh toán nạn mù chữ, phổ cập giáo dục tiểu học cho tất cả mọi người.
phổ cập giáo dục trung học cơ sở ở thành phố và nông thôn, c. nhiều trường đại học mở ra ở khắp đất nước.
D. phổ cập giáo dục tiểu học ở thành phố, ở nông thôn vẫn có người mù chữ.
Câu 2. Trình bày hoàn cảnh đề ra Chính sách kinh tế mới. Ý nghĩa của việc thực, hiện Chính sách kinh tế mới ở Nga từ nãm 1921 đến năm 1925.
Câu 3. Vì sao nhân dân Liên Xô phải tiến hành công nghiệp hoá XHCN ?
Câu 4. Dựa vào bài học, em hãy nêu suy nghĩ của mình về thành tựu trong thời kì đầu xây dựng CNXH của Liên Xô.