Giải Lịch Sử lớp 7 Bài 19: Cuộc khởi nghĩa Lam Sơn (1418 - 1427)
cuộc KHỞI NGHĨA LAM SƠN (1418-1427) HƯỚNG DẪN HỌC Mục tiêu bài học Hiểu và trình bày được : Những nét chính về Lê Lợi, Nguyễn Trãi ; diễn biến và những chiến thắng tiêu biểu của cuộc khởi nghĩa Lam Sơn. Nguyên nhân thắng lợi và ý nghĩa lịch sử của cuộc khởi nghĩa Lam Sơn. Kiến thức cơ bản Mục I. Thời kì ỏ miền Tây Thanh Hoá Những nét chính về Lê Lợi và Nguyễn Trãi Lãnh đạo cuộc khởi nghĩa là Lê Lợi và Nguyễn Trãi. + Lê Lợi (1385 - 1433), là một hào trưởng có uy tín ở Lam Sơn, do căm giận quân xâm lược Minh đã dốc hết tài sản, chiêu tập nghĩa sĩ ở khắp nơi để chuẩn bị cho cuộc khởi nghĩa. + Nguyễn Trãi.(1380 - 1442) : khi nghe tin Lê Lợi chuẩn bị khởi nghĩa, Nguyễn Trãi đã tìm về Lam Sơn. Đầu năm 1418, Lê Lợi cùng 18 người trong bộ chỉ huy cuộc khởi nghĩa đã tiến hành hội thề ở Lũng Nhai (Thanh Hoá). Ngày 2 tháng Giêng Mậu Tuất (7 - 2 - 1418), Lê Lợi dựng cờ khởi nghĩa ở Lam Sơn và tự xưng là Bình Định Vương. Những năm đầu hoạt động của nghĩa quân Lam Sơn Do lực lượng còn mỏng và yếu, quân Minh nhiều lần tấn công bao vây căn cứ Lam Sơn. Nghĩa quân phải ba lần rút lên núi Chí Linh, chịu đựng rất nhiều khó khăn, gian khổ, nhiều tấm gương chiến đấu hi sinh dũng cảm xuất hiện, tiêu biểu là Lê Lai. Mùa hè năm 1423, Lê Lợi đề nghị tạm hoà, được quân Minh chấp nhận, nghĩa quân trở về Lam Sơn tiếp tục hoạt động. -Cuối năm 1424, quân Minh trở mặt tấn công Lam Sơn. Cuộc khởi nghĩa chuyển sang giai đoạn mới. Mục lĩ. Giải phóng Thuận An, Tân Bình, Thuận Hoá và tiến quân ra Bắc Giải phóng Nghệ An (năm 1424) Theo kế hoạch của tướng Nguyễn Chích, được Lê Lợi chấp thuận, ngày 12 - 10 - 1424, nghĩa quân bất ngờ tấn công đồn Đa Căng (Thọ Xuân, Thanh Hoá), sau đó hạ thành Trà Lân. Trên đà thắng lọi đó, nghĩa quân tiến đánh Khả Lưu, phần lớn Nghê An được giải phóng. Giải phóng Tân Bình, Thuận Hoá (năm 1425) Tháng 8 - 1425, Trần Nguyên Hãn, Lê Ngân chỉ huy nghĩa quân tiến vào giải phóng Tân Bình, Thuận Hoá. Vùng giải phóng của nghĩa quân kéo dài từ Thanh Hoá đến đèo Hải Vân. Quân Minh chỉ còn mấy thành luỹ bị cô lập và bị nghĩa quân vây hãm. Tiến quân ra Bắc, mở rộng phạm vi hoạt động (cuối năm 1426) Tháng 9-1426, nghĩa quân chia làm ba đạo tiến ra Bắc : Đạo thứ nhất, tiến ra giải phóng miền Tây Bắc, ngăn chặn viện binh từ Vân Nam (Trung Qụốc) sang. Đạo thứ hai, giải phóng vùng hạ lưu sông Nhị (sông Hồng) và chặn đường rút lui của giặc từ Nghệ An vào Đông Quan. Đạo thứ ba, tiến thẳng vào Đông Quan. Nghĩa quân đi đến đâu cũng được nhân dân ủng hộ về mọi mặt, chiến thắng nhiều trận lớn, quân Minh phải rút vào thành Đông Quan cố thủ. Cuộc khởi nghĩa chuyển sang giai đoạn phản công. Mục III. Nghĩa quân Lam Sơn toàn thắng Trận Tốt Động - Chúc Động (cuối năm 1426) Tháng 10-1426, khoảng 5 vạn viện binh giặc do Vương Thông chỉ huy kéo vào thành Đông Quan, nâng số quân Minh ở đây lên 10 vạn. Để giành thế chủ động, ngày 7-11-1436, Vương Thông tiến đánh quân chủ lực của nghĩa quân ở Cao Bộ (Chương Mĩ, Hà Nội). Biết trước âm mưu của giặc, quân ta phục kích ở Tốt Động - Chúc Động. Kết quả, 5 vạn tên giặc bị thương, bị bắt sống trên 1 vạn ; Vương Thông bị thương, tháo chạy về Đông Quan. Nghĩa quân thừa thắng kéo về vây hãm Đông Quan, giải phóng thêm nhiều châu, huyện. Trận Chi Lăng - Xương Giang (tháng 10-1427) Đầu tháng 10-1427, 15 vạn viện binh giặc chia thành hai đạo từ Trung Quốc kéo sang. Đạo thứ nhất do Liễu Thăng chỉ huy từ Quảng Tây kéo vào Lạng Sơn. Đạo thứ hai do Mộc Thạnh chỉ huy từ Vân Nam kéo vào theo hướng Hà Giang. Ngày 8-10-1427, Liễu Thăng bị nghĩa quân Lam Sơn phục kích ở Cần Trạm, Phố Cát, bị tiêu diệt 3 vạn tên. Mấy vạn tên còn lại cố tiến xuống Xương Giang rồi co cụm giữa cánh đồng, bị nghĩa quân tấn công từ nhiều hướng, gần 5 vạn tên bị tiêu diệt, số còn lại bị bắt sống. Cùng lúc đó, Lê Lợi sai đem các chiến lợi phẩm ở Chi Lăng đến doanh trại Mộc Thạnh. Mộc Thạnh biết Liễu Thăng đã bị giết, hoảng sợ vội rút quân về nước. Nghe tin cả hai đạo viện binh bị tiêu diệt, Vương Thông ở Đông Quan khiếp đảm, vội xin hoà và chấp nhận mở hội thề Đông Quan (10-12-1427) để được an toàn rút quân về nước. Lê Lợi chấp nhận lời cầu hoà của Vương Thông. Cuộc khởi nghĩa Lam Sơn kết thúc thắng lợi. Nguyên nhàn thắng lợi và ý nghĩa lịch sử Nguyên nhân thắng ỉợi : + Nhân dân ta có lòng yêu nước nồng nàn, ý chí bất khuất, quyết tâm giành lại độc lập tự do cho đất nước. + Tất cả các tầng lớp nhân dân không phân biệt già trẻ, nam nữ, các thành phần dân tộc đều đoàn kết đánh giặc, hãng hái tham gia kháng chiến, gia nhập lực lượng vũ trang, tự vũ trang đánh giặc, ủng hộ, tiếp tế lương thực cho nghĩa quân. + Nhờ đường lối chiến lược, chiến thuật đúng đắn, sáng tạo của bộ tham mưu nghĩa quân, đứng đầu là Lê Lợi, Nguyễn Trãi. Ý nghĩa lịch sử : Cuộc khởi nghĩa Lam Sơn thắng lợi đã kết thúc 20 năm đô hộ tàn bạo của nhà Minh (Trung Quốc). Mở ra một thời kì phát triển mới của dân tộc - thời Lê sơ. Cách học Mục I. Cần tìm hiểu để biết được những nét chính về Lê Lợi và Nguyễn Trãi là hai người lãnh đạo tối cao và có nhiều đóng góp to lớn đến thắng lợi của cuộc khởi nghĩa Lam Sơn. Mục II và III. Lập niên biểu và bảng thống kê theo diễn biến của cuộc khởi nghĩa, kết hợp với sử dụng các lược đồ ở bài 19, SGK và các bản đồ trang 20, 21 (tập Bản đồ vờ tranh ảnh Lịch sử 7, NXB Giáo dục Việt Nam) để nắm được những nét chính về diễn biến và những chiến thắng tiêu biểu của cuộc khởi nghĩa Lam Sơn. Cần so sánh với nguyên nhân thắng lợi và ý nghĩa lịch sử của ba lần kháng chiến chống quân xâm lược Mông - Nguyên ở bài 14, SGK để nắm được những điểm tương đồng và những điểm khác, mới của khởi nghĩa Lam Sơn. GỢI Ý TRẢ LỜI CÂU HỎI VÀ BÀI TẬP TRONG SGK Câu 1. Vì sao hào kiệt khắp nơi tìm về Lam Sơn theo Lê Lợi khởi nghĩa : Trả lời câu hỏi này, cần nắm được nội dung mục 1 bài 19, SGK để thấy được uy tín, sự hi sinh to lớn của Lê Lợi đã củng cố lòng tin của các tầng lớp nhân dân đối với ông. Câu 2. Nhận xét về tinh thần chiến đấu của nghĩa quân Lam Sơn trong những năm 1418 - 1423 : Từ diễn biến cuộc khởi nghĩa ở miền Tây Thanh Hoá ở mục 1 bài 19, SGK để rút ra nhận xét về tinh thần chiến đấu dũng cảm, bất khuất, hi sinh vượt gian khổ của nghĩa quân. Câu 3. Lí do quân Minh phải chấp nhận đề nghị giảng hoà của Lê Lợi : Cần chú ý đến tinh thần chiến đấu của nghĩa quân, tài năng, uy tín của Lê Lợi và để thực hiện âm mưu dụ hoà, làm mất ý chí chiến đấu của Le Lợi và nghĩa quân Lam Sơn. Câu 4. Nhận xét về kế hoạch tiến quân ra Bắc của Lê Lợi: Cần dựa vào những chiến thắng và vùng giải phóng của nghĩa quân Lam Sơn đến cuối năm 1426 và cách bố trí lực lượng các đạo và hướng tiến quân của Lê Lợi để thấy đây là một kế hoạch rất chủ động, chớp thời cơ đúng đắn, sáng suốt của Lê Lợi đã đưa đến thắng lợi cuối cùng của cuộc khởi nghĩa. Câu 5. Nguyên nhân thắng lợi của cuộc khởi nghĩa Lam Sơn : Cần liên tưởng đến nguyên nhân thắng lợi và ý nghĩa lịch sử của ba lần kháng chiến chống xâm lược Mông - Nguyên và xem xét nguyên nhân từ sự tham gia của các tầng lớp nhân dân, đường lối kháng chiến và vai trò của Lê Lợi, Nguyễn Trãi để trả lời câu hỏi này. CẢU HỎI VÀ BÀI TẬP Tự KIỂM TRA, ĐÁNH GIÁ Câu Ị. Hãy nối ô bên phải với ô bên trái cho đúng với các niên đại và sự kiện lịch sử đã diễn ra trong cuộc khởi nghĩa Lam Sơn. 1. Đầu năm 1416 a. 10 vạn quân Minh tấn công vào căn cứ Lam Sơn. 2. Ngày 7-2 - 1418 b. Nghĩa quân ữở về căn cứ Lam Sơn từ núi Chí Linh. 3. Cuối nãm 1421 c. Hội thề Lũng Nhai. 4. Giữa năm 1418 d. Lê Lai liều mình cứu Lê Lợi khỏi bị bắt. 5. Tháng 5 - 1423 e. Cuộc khởi nghĩa Lam Sơn bùng nổ. Câu 2. Hãy hoàn thành bảng niên biểu sau về các sự kiện lịch sử đa diễn ra trong cuộc khởi nghĩa Lam Sơn cho phù hợp. Thời gian Sự kiện lịch sử Năm 1424 Năm 1425 Cuối năm 1426 Tháng 10-1427 Tháng 12-1427 Câu 3. Lê Lợi đã làm gì để chuẩn bị cho cuộc khởi nghĩa Lam Son trước năm 1418 ? Câu 4. Trong những năm 1418 - 1421, nghĩa quân Lam Son đã trải qua nhũng khó khăn nguy nan như thế nàoj? Câu 5. Nguyên nhân thắng lợi của cuộc khởi nghĩa Lam Son có những điểm nào giống với nguyên nhàn thắng lợi của ba lần kháng chiến chống Mông - Nguyên thời Trần ? Câu 6. Hãy nêu nhũng công lao to lớn của Nguyễn Trãi trong cuộc khởi nghĩa Lam Sơn.