Giải Lịch Sử lớp 9 Bài 1: Liên Xô và các nước Đông Âu từ năm 1945 đến giữa những năm 70 của thế kỉ XX

  • Bài 1: Liên Xô và các nước Đông Âu từ năm 1945 đến giữa những năm 70 của thế kỉ XX trang 1
  • Bài 1: Liên Xô và các nước Đông Âu từ năm 1945 đến giữa những năm 70 của thế kỉ XX trang 2
  • Bài 1: Liên Xô và các nước Đông Âu từ năm 1945 đến giữa những năm 70 của thế kỉ XX trang 3
  • Bài 1: Liên Xô và các nước Đông Âu từ năm 1945 đến giữa những năm 70 của thế kỉ XX trang 4
  • Bài 1: Liên Xô và các nước Đông Âu từ năm 1945 đến giữa những năm 70 của thế kỉ XX trang 5
  • Bài 1: Liên Xô và các nước Đông Âu từ năm 1945 đến giữa những năm 70 của thế kỉ XX trang 6
  • Bài 1: Liên Xô và các nước Đông Âu từ năm 1945 đến giữa những năm 70 của thế kỉ XX trang 7
LỊCH sử THẾ GIÓI HIỆN ĐẠI Từ NĂM 1345 ĐÉN NAY 	
^ài 1' LIÊN XÔ VÀ CÁC NƯỚC ĐÔNC Âu
TỪ NĂM 194Ĩ ĐẾN GIỮA NHŨNG NĂM 70 CỦA THẾ KỈ XX
HƯỚNG DẪN HỌC
Mục tiêu bài học
Hiểu và trình bày được một cách khái quát về :
Công cuộc khôi phục kinh tế sau chiến tranh (1945 - 1950) và xây dựng cơ sở vật chất - kĩ thuật của chú nghĩa xã hội ở Liên Xô.
Sự ra đời của các nhà nước dân chủ nhân dân Đông Âu và thành tựu trong công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội cùa nhân dân Đông Âu.
Sự hình thành hệ thống các nước xã hội chủ nghĩa.
Tinh thần lao động xây dựng đất nước và thành tựu trong công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội của nhân dân Liên Xô.
Kiến thức cơ bản
Mục ỉ. Liên Xô
* Còng cuộc khôi phục kinh tê sau chiên tranh (1945 - 1950)
Sau Chiến tranh thế giới thứ hai, đất nước Xô viết bị tàn phá hết sức nặng nề : hơn 27 triệu người chết, 1710 thành phố, hơn 70 000 làng mạc bị phá huỷ... Nhân dân Liên Xô thực hiện và hoàn thành thắng lợi kế hoạch 5 nãm lần thứ tư (1946 - 1950) trước thời hạn.
Kết quà, san xuất công nghiệp cùa Liên Xô tăng 73%, một số ngành nống nghiệp vượt mức trước chiến tranh và sự phát triển vượt bậc của khoa học - kĩ thuật (nãm 1949, Liên Xô chê' tạo thành công bom nguyên tử).
Tiếp tục công cuộc xây dựng cơ sờ vật chất - kĩ thuật của chủ nghĩa xã hội (từ năm 1950 đến đầu những năm 70 của thế ki XX)
Liên Xô tiếp tục thực hiện các kế hoạch dài hạn với phưong hướng chính là : phát triển kinh tế với ưu tiên phát triển công nghiệp nặng, đẩy mạnh tiến bộ khoa học - kĩ thuật, tăng cường sức mạnh quốc phòng.
Liên Xô đã đạt nhiều thành tựu to lớn : sản xuất công nghiệp bình qụân hằng năm tăng 9,6%, là cường quốc công nghiệp đứng thứ hai thế giới (sau Mĩ) ; là nước mở đầu ki nguyên chinh phục vũ trụ của loài người - năm 1957, phóng thành công vệ tinh nhân tạo, năm 1961 phóng tàu "Phương Đông" đưa con người (I. Gagarin) lần đầu tiên bay vòng quanh Trái Đất.
Chính sách đối ngoại của Liên Xô : chủ trương duy trì hoà bình thê' giới, quan hệ hữu nghị với các nước và úng hộ cuộc đấu tranh giải phóng của các dân tộc.
Mục II. Đông Au
Sự ra đời của các nước dân chú nhân dân Đông Âu
Trong thời kì Chiến tranh thế giới thứ hai, nhân dãn các nước Đòng Âu đã tiến hành cuộc đấu tranh chống phát xít và giành được thắng lợi : giải phóng đất nước, thành lập các nhà nước dân chủ nhân dân (Ba Lan 7-1944, Tiệp Khắc 5-1945...).
Riêng nước Đức bị chia cắt, với sự thành lập nhà nước Cộng hoà Liên bang Đức (9-1949) ở phía Tây lãnh thổ và nhà nước Cộng hoà Dân chủ Đức (10-1949) ở phía Đông.
-Từ nãm 1945 đến nãm 1949, các nước Đông Âu hoàn thành những nhiệm vụ của cuộc cách mạng dân chủ nhân dân : xây dựng bộ máy chính quyền dân chủ nhân dân, tiến hành cải cách ruộng đất, thực hiện các quyền tự do dân chủ và cải thiện đời sống nhân dân...
Tiến hành xây dựng chủ nghĩa xã hội (từ năm 1950 đến đầu những nãin 70 của thế kỉ XX)
Sau 20 năm xây dựng chú nghĩa xã hội (1950 - 1970), với sự giúp đỡ to lớn của Liên Xô, các nước Đông Âu đã giành được những thắng lợi to lớn :
+ Xoá bỏ sự bóc lột của giai cấp tư sản.
+ Đưa nông dân đi vào con đường làm ãn tập thể thông qua hình thức hợp tác xã.
+ Cóng nghiệp hoá, xây dựng cơ sở vật chất - kĩ thuật của chủ nghĩa xã hội.
Nhờ đó, các nước Đông Âu trở thành các nước công - nông nghiệp, bộ mật kinh tế - xã hội của đất nước đã thay đổi căn bản và sâu sắc.
Cách học
Mục I.
Về công cuộc khôi phục kinh tê' sau chiến tranh (1945 - 1950), học sinh cần nêu được dẫn chứng về sự thiệt hại của Liên Xô trong Chiên tranh thế giới thứ hai để nêu bật được hoàn cảnh (lí do) Liên Xô bắt tay thực hiện kế hoạch khôi phục kinh tế (1945 - 1950) và ý nghĩa của các thành tựu đạt được.
Tìm hiểu SGK đẽ nêu được những thành tựu thực hiện kê' hoạch 5 năm lần thứ tư (1945 - 1950) bằng các số liệu cụ thê’ về sản xuất công nghiệp, nông nghiệp và khoa học - kĩ thuật.
Tìm hiểu nội dung SGK, kết hợp với sưu tầm tài liệu, rút ra các ý chính về công cuộc xây dựng cơ sở vật chất - kĩ thuật của chủ nghĩa xã hội :
+ Phương hướng chính của các kế hoạch dài hạn xây dựng chù nghĩa xã hội bằng các kê' hoạch 5 năm là gì.
+ Những thành tựu mà nhân dân Liên Xô đạt được trên các lĩnh vực : sản xuất công nghiệp, khoa học - kĩ thuật. Riêng về thành tựu khoa học - kĩ thuật, học sinh quan sát và tìm hiểu Hình 1. Vệ tinh nhân tạo đầu tiên của Liên Xô, bổ sung tư liệu đã tìm hiểu qua sách báo để kế chuyện một sô' chuyến bay của các nhà du hành vũ trụ Liên Xô trong những năm 60 của thê' kỉ XX và rút ra nhận xét về thành tựu khoa học - kĩ thuật của Liên Xô.
+ Về chính sách đối ngoại đúng đắn của Liên Xô, học sinh có thê’ liên hệ chính sách đối ngoại của Liên Xô với Việt Nam (đặc biệt trong 2 cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mĩ).
Mục II.
Sử dụng Hình 2. Lược đồ các nước dân chủ nhân dân Đông Âu, xác định trên lược đồ vị trí, tên của các nhà nước dãn chủ nhân dân Đông Âu (riêng nước Đức, cần tìm hiểu đoạn chữ nhỏ trang 6, SGK để hiểu lí do dẫn đến sự chia cắt và quá trình chia cắt nước Đức sau Chiến tranh thê' giới thứ hai).
+ Tìm hiểu SGK, nêu được những nhiệm vụ mà các nước Đông Âu đã thực hiện từ năm 1*945 đến năm 1949.
Công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội (từ năm 1950 đến đầu những năm 70 của thê' ki XX), dựa vào SGK đê’ nêu được :
+ Nhiệm vụ chính của các nưỏc Đông Âu trong công cuộc xây dựng chù nghĩa xã hội.
+ Những thành tựu cụ thể mà nhân dân các nước Đông Âu đã đạt được trong công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội.
Một số khái niệm, thuật ngữ
Liên Xô : Liên bang Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Xô viết (gọi tắt là Liên Xô) thành lập tháng 12-1922, lúc đầu gồm có 4 nước cộng hoà Xô viết là Nga, U-crai-na, Bê-la-rút và Ngoại Cáp-ca-dơ, về sau phát triển thành 15 nước, tan vỡ năm 1991.
Đông Âu : chi vị trí địa lí các nước nằm ở phía đông của châu Âu. Trong giai đoạn từ năm 1945 đến năm 1991, tên gọi Đông Âu cũng để chí các nước thuộc hệ thống xã hội chủ nghĩa, phân biệt với Tây Âu.
Vệ tinh nhân tạo : một loại tổ hợp máy móc được phóng lên khoáng không vũ trụ, có nhiều mục đích khác nhau như truyền thông, thăm dò, dự báo khí tượng... (vệ tinh đầu tiên của nhân loại chỉ đơn gián là một quá cầu nhôm, bốn ăng ten, hai máy vô tuyến điện, khi tách khỏi tên lửa đẩy Sputnik chì phát ra tiếng "bíp, bíp").
Nlià (In hành vũ trụ : những người điều khiển con tàu vũ trụ phục vụ những mục đích nghiên cứu khoa học và quán sự.
Bước ra ngoài không gian : đưa con người ra ngoài không gian. Đây là một trong những thành tựu chinh phục vũ trụ của loài người. Nhà du hành vũ trụ Liên Xô là người đầu tiên trên thế giới đã thực hiện "đi bộ" ngoài không gian trong vòng 10 phút (3-1965).
GỢI Ý TRẢ LỜI CÂU HỎI VÀ BÀI TẬP TRONG SGK
Cáu 1. Công cuộc khôi phục kinh tế, hàn gắn vết thương chiến tranh ở Liên Xô :
Sau Chiến tranh thế giới thứ hai, đất nước Xô viết bị tàn phá hết sức nặng nề : hơn 27 triệu người chết, 1710 thành phố, hơn 70 000 làng mạc bị phá huý... đòi hỏi phải khôi phục kinh tế. hàn gắn vết thương chiến tranh.
Để thực hiện nhiệm vụ khôi phục kinh tế, hàn gắn vết thương chiến tranh, nhân dân Liên Xô đã thực hiện và hoàn thành thắng lợi kế hoạch 5 năm lần thứ tư (1946 - 1950) trước thời hạn.
Những thành tựu Liên Xô đạt được là : công nghiệp tăng 73%, một số ngành nông nghiệp vượt mức trước chiến tranh, khoa học - kĩ thuật đạt được thành tựu vượt bậc (năm 1949 Liên Xô chế tạo thành công bom nguyên tử).
Câu 2. Những thành tựu chủ yếu của Liên Xô trong công cuộc xây dựng chù nghĩa xã hội từ nãm 1950 đến đầu những năm 70 cúa thế ki XX :
Từ năm 1950 đến đầu những năm 70, Liên Xô tiếp tục thực hiện các ké hoạch dài hạn nhằm phát triển kinh tế với việc ưu tiên phát triển công nghiệp nặng, đẩy mạnh tiến bộ khoa học - kĩ thuật, tăng cường sức mạnh quốc phòng, đã đạt được những thành tựu :
-Trong công nghiệp : sản xuất công nghiệp tăng bình quân 9,6%/nãm, Liên Xô trở thành cường quốc công nghiệp đứng thứ hai thế giới (sau Mĩ) ; chiếm khoáng 20% sản lượng công nghiệp toàn thế giới.
Trong lĩnh vực khoa học - kĩ thuật : năm 1949, chế tạo thành công bom nguyên tử ; năm 1957 phóng thành công vệ tinh nhân tạo ; năm 1961, phóng con tàu "Phương Đông" đưa nhà du hành vũ trụ Gagarin bay vòng quanh Trái Đất.
Trong quan hệ đối ngoại : quan hệ hữu nghị với tất cả các nước, tích cực đấu tranh chống chủ nghĩa thực dân, trở thành chỗ dựa của hoà bình và cách mạng thế giới. Địa vị của Liên Xô được nâng cao trên trường quốc tế.
Câu 3. Một số chuyến bay của các nhà du hành vũ trụ Liên Xô trong những nãm 60 của thế kì XX :
-Chuyến bay ngày 12-4-1961 do Yuri Ga-ga-rin điểu khiển tàu Vostok (Phương Đông) lần đầu tiên bay vòng quanh Trái Đất mất 1 h48phút, điểm cao nhất là 302 km, điểm thấp nhất là 175 km cách mặt đất.
Chuyến bay ngày 12-8-1962 do Pa-ven Pôp-vich điểu khiến tàu Vostok 4.
-Chuyến bay ngày 16-6-1963, tàu Vostok 6 đưa Vlentina Vladimirovna Tereshkova - nữ phi hành gia đầu tiên trên thế giới bay vào vũ trụ. Vostok 6 ớ trẽn quỹ đạo gần 3 ngày và quay 48 vòng quanh Trái Đất.
Phi hành gia Alexei Leonod bước ra khỏi tàu Voskhod 2 thực hiện chuyên di bộ trên vũ trụ đầu tiên trên thê'giới trong 12 phút ngày 18-3-1965.
Chuyến bay ngày 14-1-1969 do Vladimir Shatalov điểu khiến tàu Soyuz 4.
Càu 4. Hoàn cánh ra đời các nước dân chủ nhân dân Đông Âu : Dựa vào mục II đê’ trả lời.
Cáu 5. Đế hoàn thành cuộc cách mạng dàn chú nhân dàn, các nước Đông Âu đã thực hiện những nhiệm vụ :
Xây dựng bộ máy chính quyền dàn chú nhân dân.
Tiến hành cải cách ruộng đất, quốc hữu hoá những xí nghiệp lớn của tư bán nước ngoài và trong nước.
Thực hiện các quyền tự do dân chủ và cải thiện đời sống nhân dân.
Câu 6. Nhũng nhiệm vụ chính của các nước Đỏng Âu trong công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội gồm :
Xoá bỏ ách áp bức, bóc lột của giai cấp tư sản.
Đưa nông dân vào con đường làm ăn tập thê’ thông qưa hình thức hợp tác xã.
Tiến hành công nghiệp hoá nhằm xoá bỏ nghèo nàn. lạc hậu từ lâu đời.
Xây dựng cơ sở vật chất - kĩ thuật của chủ nghĩa xã hội.
Cáu 7. Những thành tựu mà các nước Đỏng Âu đạt được trong công cuộc xây dựng chú nghĩa xã hội :
Về kinh tế : xoá bỏ ách áp bức. bóc lột của giai .cấp tư sản, đưa nông dân vào con đường làm ăn tập thế. Tiến hành công nghiệp hoá, xây dựhg cơ sở vật chất - kĩ thuật của chú nghĩa xã hội. Vì vậy, các nước Đông Âu đều trớ thành những nước có nền công - nông nghiệp phát triển như An-ba-ni, Bun-ga-ri, Ba Lan. Cộng hoà Dân chủ Đức...
Về chính trị, xã hội : đất nước ổn định, mọi âm mưu chống phá của các thê' lực thù địch, đế quốc, phản động bị đập tan.
Về văn hoá - giáo dục : các nước Đông Âu đểu có nền văn hoá - giáo dục phát triển cao.
CÂU HỎI VÀ BÀI TẬP Tự KlỂM tra, đánh giá
Câu 1. Hãy khoanh tròn chữ cái trước ý trả lời đúng.
Trong những năm 1946 - 1950, Liên Xô thực hiện chù trương khôi phục kinh tế vì
phải chịu nhũng tổn thất nặng nề do chiến tranh gây ra.
muốn xây dựng nền kinh tê' mạnh, đủ sức cạnh tranh với Mì.
c. muốn đưa Liên Xô trở thành cường quốc kinh tế đứng đầu thế giới.
D. công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội đã bị gián đoạn từ nãm 1941.
Sự kiện đánh dấu bước phát triển vượt bậc của nền khoa học - kĩ thuật Liên Xô vào năm 1949 là
chế tạo thành công bom nguyên tử.
chê' tạo thành công vệ tinh nhân tạo.
c. dưa con người lèn thám hiếm Mặt Trăng.
D. đưa con người lần đầu tiên bay vào vũ trụ.
Yếu tố quyết định dẫn đến sự thành lập các nhà nước dàn chù nhân dàn Đỏng Âu là
sự giúp đỡ của Hồng quân Liên Xô trên đường truy kích quàn đội phát xít Đức.
sự phản đối của nhân dân thê'giới, buộc phát xít Đức phải rút khỏi các nước Đông Âu.
c. cuộc nối dậy và khói nghĩa vũ trang cùa nhân dân Đông Âu dưới sự lãnh đạo của những người cộng sán.
D. sự suy yếu của các thê' lực phát xít. buộc phát xít Đức phái trao trả độc lập cho nhân dân các nước Đông Âu.
Quan hệ hợp tác giữa các nước xã hội chủ nghĩa từ sau năm 1945 dựa trên cơ sờ chính là
sự đoàn kết tương trợ, giúp đỡ nhau cùng phát triển.
cùng chung mục tiêu xây dựng một xã hội dãn chủ.
c. muốn củng cố tiềm lực quốc phòng, góp phần duy trì hoà bình và an ninh thê' giới. D. thực hiện mục tiêu xây dựng chú nghĩa xã hội, theo hệ tư tưóng của chủ nghĩa Mác -
Lenin, dưới sự lãnh đạo của Đáng Cộng sản.
Việt Nam trớ thành thành viên của khối SEV vào năm
A. 1950.	B. 1962.	c. 1972.	D.1978.
Mục đích chính sách đối ngoại của Liên Xò sau Chiến tranh thế giới thứ hai là
dưa Liên Xó trờ thành nước bá chủ thế giới.
dưa Liên Xô trớ thành tiền đồn chống lại các nước tư bán.
c. đưa Liên Xô trờ thành "người anh cá" của các nước xã hội chủ nghĩa.
D. đưa Liên Xô trở thành chỗ dựa vững chắc của hoà bình và cách mạng thế giới.
Câu 2. Điền vào cột bên phải những thành tựu chủ yếu về khoa học - kĩ thuật của Liên Xô tương ứng với thời gian ghi trong bảng sau :
Thời gian
Thành tựu
Nãm 1949
Năm 1957
Nãm 1961
Từ năm 1959 đến đầu những năm 70 của thế ki XX
Cáu 3. Điền tên các nước tham gia vào khối SEV cho phù hợp với thời gian gia nhập ở cột A :
Thời gian gia nhập
Tẽn nước
Ngày 8-1-1949
Năm 1950
Nãm 1962
Năm 1972
Nãm 1978
Câu 4. Hãy nêu những cơ sở dần tới sự hình thành hệ thống xã hội chù nghĩa thế giới. Cáu 5. Hãy trình bày mục đích ra đời và những thành tựu của Hội đồng tương trợ
kinh tế trong những năm 1951 - 1973.