Giải Lịch Sử lớp 9 Bài 3: Quá trình phát triển của phong trào giải phóng dân tộc và sự tan rã của hệ thống thuộc địa
OUÁ TRÌNH PHÁT TRIÊN CỦA PHONG TRÀO GIẢI PHÓNC DÂN TỘC VÀ sự TAN RÃ CỦA HỆ THỐNG THUỘC ĐỊA HƯỚNG DẪN HỌC Mục tiêu bài học Hiểu và trình bày được : Quá trình phát triển cùa phong trào giải phóng dân tộc và sự tan rã của hệ thống thuộc địa ờ châu Á, Phi. Mĩ La-tinh : diển biến chính, thắng lợi to lớn và nhưng khó khán trong công cuộc xây dựng đất nước ở các nước này. Các giai đoạn chính : + Từ năm 1945 dên giữa những nãm 60 của the ki XX. + Từ giữa những năm 60 đến giữa nhũng nãm 70 của thê' kỉ XX. + Từ giữa những năm 70 đến giữa những nãm 90 của thế ki XX. Những đặc điếm riêng của phong trào giải phóng dân tộc ở châu Á, châu Phi và khu vực Mĩ La-tinh. Kiến thức cơ bản Mục I. Giai đoạn từ năm ỉ945 đến giữa những năm 60 của the ki XX Phong trào đấu tranh được khới đầu từ Đông Nam Á với những thắng lợi trong các cuộc khới nghĩa giành chính quyền và tuyên bô' độc lập ở các nước như In-đô-nê-xi-a (17- 8-1945), Việt Nam (2-9-1945) và Lào (12-10-1945). Phong trào tiếp tục lan sang Nam Á, Bắc Phi như ở Ân Độ, Ai Cập và An-giê-ri... Năm 1960 là "Năm châu Phi" với 17 nước ở lục địa này tuyên bô' độc lập. Ngày 1-1-1959, cuộc cách mạng nhân dân thắng lợi ở Cu-ba. Kết quả, đến giữa những năm 60 của thế kỉ XX, hệ thống thuộc địa của chủ nghĩa đê' quốc về cơ bàn đã bị sụp đổ. Mục II. Giai đoạn từ giữa những năm 60 đến giữa những năm 70 của thế kỉ XX Thắng lợi của phong trào đấu tranh lạt đổ ách thống trị của thực dân Bồ Đào Nha, giành độc lập ở ba nước Ảng-gô-la, Mô-dăm-bích và Ghi-nê Bít-xao vào những năm 1974-1975. Mục III. Giai đoạn từ giữa những năm 70 đến giữa những năm 90 của thế kí XX Nội dung chính của giai đoạn này là cuộc đấu tranh xoá bỏ chế độ phân biệt chủng tộc (A-pác-thai), tập trung ờ ba nước miền Nam châu Phi là : Rô-đê-di-a, Tây Nam Phi và Cộng hoà Nam Phi. Sau nhiều năm đấu tranh ngoan cường của người da đen, chế độ phân biệt chủng tộc đã bị xoá bỏ, người da đen được quyền bầu cử và các quyền tự do dân chú khác. Cuộc đấu tranh đã giành được thắng lợi ở Rô-đê-di-a nãm 1980 (nay là Cộng hoà Dim-ba-bu-ê), ở Tây Nam Phi nãm 1990 (nay là Cộng hoà Na-mi-bi-a), đặc biệt ở Cộng hoà Nam Phi - sào huyệt lớn nhất và cuối cùng của chê' độ A-pác-thai. Nen-Xơn Man-đè-la được bầu là Tổng thống người da đen đầu tiên ở Cộng hoà Nam Phi nãm 1994. Cách học Mục ỉ. Tìm hiểu SGK kết hợp sử dụng bản đồ thê' giới đê’ xác định vị trí các nước tiêu biểu đã giành được độc lập ở châu Á, châu Phi, châu Mĩ La-tinh trong giai đoạn 1945 đến giữa những năm 60 của thế kỉ XX, từ đó nêu được kết quả, ý nghĩa của cuộc đấu tranh giành độc lập chống chủ nghĩa đê' quốc của nhân dân thế giới trong giai đoạn này. Mục II. Dựa vào SGK, sử dụng bản đồ châu Phi xác định vị trí ba nước Ăng-gô-la, Mô-dăm-bích và Ghi-nê Bít-xao lật đổ ách thống trị của thực dân Bồ Đào Nha từ giữa những năm 60 đến giữa những năm 70 của thế kỉ XX. Mục III. Dựa vào SGK, kết hợp sử dụng bản đồ châu Phi xác định vị trí ba nước Dim-ba-bu-ê, Nam-mi-bi-a và Cộng hoà Nam Phi trong phong trào đấu tranh giải phóng dân tộc giai đoạn từ giữa những năm 70 đến giữa những năm 90 của thê' kỉ XX, từ đó rút ra ý nghĩa của cuộc đấu tranh giành độc lập dân tộc của nhân dân thế giới chống chủ nghĩa đê' quốc thực dân trong thê' kỉ XX. Lập bảng thống kê về quá trình giành độc lập của một số nước Á, Phi, Mĩ La-tinh từ sau Chiến tranh thế giới thứ hai đến cuối những năm 90 của thế kỉ XX theo ba giai đoạn gồm 3 cột : giai đoạn, phong trào, kết quả, ý nghĩa. Một số khái niệm, thuật ngữ -Thuộc diet : nước bị bọn thực dân xâm lược và thống trị, áp bức, bóc lột, mất hoàn toàn quyền độc lập về chính trị, kinh tế. -Thuộc địa kiểu mới : nước không bị bọn đê'quốc xâm luộc quân sự và đặt quan cai trị, nhưng chỉ độc lập trên hình thức, trong thực tế bị lệ thuộc mọi mặt vào một nước tư bản, đê' quốc (qua các hình thức hiệp ước, hiệp định, "viện trợ", cố vấn, như chế độ thực dân mới của Mĩ ở miền Nam trước nãm 1975). Phong trào : hoạt động chính trị, kinh tê' hay vãn hoá tập hợp và lôi cuốn nhiều người hướng theo một mục tiêu nhất định : phong trào cách mạng, phong trào lao động sản xuất, phong trào bình dân học vụ, phong trào giải phóng dân tộc... GỢI Ý TRẢ LỜI CÁC CÂU HỎI VÀ BÀI TẬP TRONG SGK Câu 1, 2, 3. Xác định trên Bản đồ thế giới, Lược đồ châu Phi vị trí các nước giành độc lập. 2-ĐHT Lịch sử 9 CÂU HỎI VẢ BẢI TẬP Tự KIỂM TRA, ĐÁNH GIÁ Câu ỉ. Hãy khoanh tròn chữ cái trước ý trả lời đúng. Hình thức đấu tranh chủ yếu của các nước In-đô-nê-xia, Việt Nam, Lào trong cuộc đấu tranh giành độc lập năm 1945 là mít tinh, biểu tình đòi các thế lực phát xít phải trao trả độc lập. khởi nghĩa vũ trang, lật đổ ách thống trị của chủ nghĩa phát xít, giành độc lập. c. đấu tranh chính trị, đưa yêu sách buộc các thế lực phát xít phải trao trả độc lập. D. kết hợp đấu tranh chính trị với đấu tranh vũ trang giành chính quyền từ tay các thê' lực phát xít. Các nước In-đô-nê-xi-a, Việt Nam và Lào giành được độc lập nãm 1945 trong điều kiện thuận lợi là phát xít Nhật đầu hàng Đồng minh không điều kiện. nhân dân các nước đấu tranh vũ trang giành độc lập. c. thực dân Hà Lan suy yếu, mất quyền thống trị ở In-đô-nê-xi-a. D. thực dân Pháp bị Nhật đào chính, mất quyền thống trị ở Đông Dương. Hệ thống thuộc địa của chú nghĩa đê' quốc, thực dân về cơ bản bị sụp đổ từ khi Chiến tranh thè giới thứ hai kết thúc. giữa những nãm 60 của thê' ki XX. c. giữa những năm 70 cúa thế kí XX. D. giữa những năm 80 của thê' kỉ XX. Từ giữa những nãm 60 đến giữa những năm 70, nhân dân Ăng-gô-la, Mô-dăm-bích và Ghi-nê Bít-xao đấu tranh lật đổ ách thống trị của thực dàn A. Anh. B. Pháp. c. Bồ Đào Nha. D. Tây Ban Nha. Chế độ phân biệt chủng tộc A-pác-thai bị xoá bỏ vào nãm A. 1993. B. 1994. c. 1995. D. 1996. Tổng thống đầu tiên cùa nước Cộng hoà Nam Phi là A. Cô-phi A-nan. B. Nen-Xơn Man-đẽ-la. c. Phi-đen Cát-xtơ-rô. D. Hô-xê Mác-ti. Câu 2. Hãy ghép các sự kiện lịch sử cho phù hợp với thời gian trong bảng sau : Thời gian Sự kiện lịch sử 1. Từ nãm 1945 đè'n năm 1960 a. Sự tan rã của hệ thống thuộc địa ở châu Phi. 2. Từ giữa nãm 1960 b. Chú nghĩa thực dân bị sụp đố về cơ bản. r- đến năm 1970 3. Từ giữa năm 1970 đến năm 1990 c. Cuộc đàu tranh giành độc lập dân tộc thắng lợi trên phạm vi thế giới. d. Sự sụp đổ hoàn toàn của chủ nghĩa thực dân. e. Các nước giành được độc lập phát triển kinh tế nhanh chóng. Cáu 3. Trình bày sự phát triển của phong trào giải phóng dân tộc từ sau năm 1945 đến những nãm 90 của thế ki XX.