Giải Lịch Sử lớp 9 Bài 2: Liên Xô và các nước Đông Âu từ giữa những năm 70 đến đầu những năm 90 của thế kỉ XX

  • Bài 2: Liên Xô và các nước Đông Âu từ giữa những năm 70 đến đầu những năm 90 của thế kỉ XX trang 1
  • Bài 2: Liên Xô và các nước Đông Âu từ giữa những năm 70 đến đầu những năm 90 của thế kỉ XX trang 2
  • Bài 2: Liên Xô và các nước Đông Âu từ giữa những năm 70 đến đầu những năm 90 của thế kỉ XX trang 3
  • Bài 2: Liên Xô và các nước Đông Âu từ giữa những năm 70 đến đầu những năm 90 của thế kỉ XX trang 4
  • Bài 2: Liên Xô và các nước Đông Âu từ giữa những năm 70 đến đầu những năm 90 của thế kỉ XX trang 5
LIÊN XÔ VÀ CÁC NƯỚC ĐÔNG Âu TỪ GIỮA NHŨNG NĂM 70 ĐÊN ĐẦU NHŨNG NĂM 90 CỦA THÊ KỈ XX
HƯỚNG DẪN HỌC
Mục tiêu bài học
Hiểu và trình bày được :
- Từ giữa những năm 70 đến đầu những năm 90 của thê' kỉ XX là giai đoạn khủng hoảng dẫn đến sự tan rã và sụp đổ của chế độ xã hội chủ nghĩa ớ Liên Xô, Đông Âu.
Những thành tựu đạt được và inột số sai lầm, hạn chế của Liên Xô và các nước xã hội chu nghĩa Đông Âu dẫn tới sự khùng hoảng, sụp đổ của hệ thống xã hội chú nghĩa thế giới.
Những khó khãn, phức tạp, thiêu sót, sai lầm trong cõng cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội ớ Liên Xô và các nước Đòng Âu.
Kiến thức cơ bản
Mục ỉ. Sự kháng hoảng và tan rã của Liên hang Xô viết
Sau cuộc khủng hoàng dầu mó năm 1973. nhất là từ đđu những nãm 80, nền kinh té - xã hội cùa Liên Xô ngày càng rơi vào tình trạng trì trệ, khống ổn định và lâm dần vào khung hoàng. Đó là, sàn xuất công nghiệp và nông nghiệp không tăng, đời sống nhàn dàn khó khăn, lương thực và hàng hoá tiêu dùng thiết yếu ngày càng khan hiếm, tệ nạn quan liêu, tham nhũng trầm trọng...
Tháng 3-1985, sau khi lên nấm quyền lãnh đạo Đảng Cộng sán Liên Xô, Goóc-ba- chốp đề ra đường lối cải tổ nhằm dưa đất nước thoát khói khủng hoàng, khắc phục những sai lầm và xây dựng chù nghĩa xã hội theo đúng ý nghĩa và bán chất tốt đẹp của nó.
Do thiếu chuẩn bị đầy đủ các điều kiện cần thiết và thiếu một đường lối chiến lược đúng dắn, cóng cuộc cài tổ nhanh chóng lâm vào tình trạng bị động, khó khăn và bê' tắc, Đất nước càng lún sâu vào khùng hoàng và rối loạn : các cuộc bãi công bùng nổ, nhiều nước cộng hoà đòi li khai, tệ nạn xã hội gia tăng...
-Sau cuộc đảo chính ngày 19-8-1991 không thành. Đáng Cộng sản và Nhà nước Liên bang hầu như bị tê liệt. Ngày 21-12-1991, 11 nước cộng hoà kí hiệp định về giái tán Liên bang, thành lập Cộng đồng các quốc gia độc lập (SNG). Tối 25-12-1991, Goóc-ba-chốp tuyên bố từ chức Tong thống, lá cờ búa liềm trên nóc điện Crem-li bị hạ xuống, đánh dấu sự chấm dứt của chế độ xã hội chủ nghĩa ờ Liên bang Xô viết sau 74 năm tồn tại.
Mục II. Cuộc khủng hoảng và tan rã của ché độ xã hội chít nghĩa ở các nước Đóng Alt
Từ cuối những năm .70 và đầu những năm 80 của thế ki XX, các nước Đông Âu lâm vào tình trạng khủng hoàng kinh tê' và chính trị ngày càng gay gắt. Tới cuối năm 1988, cuộc khủng hoảng lên tới đinh cao, khới đầu từ Ba Lan sau đó lan sang các nước khác. Các cuộc mít tinh, biếu tình diễn ra dồn dập, mà mũi nhọn dấu tranh là nhằm vào các đáng cộng sản cầm quyền...
Qua các cuộc tổng tuyển cử, các lực lượng đối lập thắng cử, giành được chính quyền nhà nước còn các đàng cộng sán đều thất bại. Chính quyền mới ở các nước Đông Âu đều tuyên bô' từ bó chủ nghĩa xã hội, thực hiện đa nguyên về chính trị và chuyển nền kinh tế theo cơ chê' thị trường với nhiều thành phần số hữu. Tên nước thay đổi, nói chung đều gọi là các nước cộng hoà.
Sự sụp đổ của chế độ xã hội chủ nghĩa ở các nước Đông Âu và Liên Xô chấm dứt sự tồn tại của hệ thống xã hội chủ. nghĩa (ngày 28-6-1991, khối SEV ngừng hoạt động và ngày 1-7-1991, Tổ chức Hiệp ước Vácsava giải tán). Đây là những tổn thất hết sức nặng nề đối với phong trào cách mạng thế giới và các lực lượng dân chủ, tiến bộ ở các nước.
Cách học
Mục ỉ. Dựa vào bài giảng và SGK, tìm hiếu phần chữ in nhỏ kết hợp khai thác Hình 3. Cuộc biểu lình dời li khai và dộc lập ỞLít-va để nêu được nguyên nhãn dẳn đen sự khúng hoảng và tan rã của Liên bang Xô viết (bắt đầu từ cuộc khủng hoảng dầu mỏ nãm 1973 và sự chậm chễ trong việc tiến hành cải cách về kinh tế, chính trị - xã hội đã làm cho Liên Xô lâm vào khủng hoảng nặng nề trong những nãm 80 của thế kỉ XX).
Tìm hiểu SGK, trả lời câu hỏi cuối mục, tập trung vào một sô' ý sau :
+ Nêu được đường lối cải tổ của M. Goóc-ba-chô'p.
+ Quá trình cải tổ diễn ra như thế nào ? (có những khó khăn gì ?)
+ Công cuộc cải tổ đã dẫn đến tình trạng đất nước như thế nào ?
Sử dụng Hình 4. Lược đồ các nước SNG để xác định lãnh thổ, các quốc gia của Liên Xô trước và sau ngày 25-12-1991.
Mục II. Dựa vào SGK (đoạn chữ in nhỏ), so sánh với tình hình Liên Xồ để rút ra những điểm tương đồng về nguyên nhân dẫn đến tình trạng khủng hoảng của CNXH ở Đông Âu và Liên Xô.
Nêu rõ quá trình khủng hoảng của chế độ xã hội chủ nghĩa ở các nước Đông Âu (sức mạnh các cuộc đấu tranh chính trị của quần chúng, sự kích động của các thế lực chống phá chủ nghĩa xã hội ở bên ngoài, đặc biệt là sự bất lực của Ban lãnh đạo các nước Đông Âu đã đưa tới sự sụp đổ của chủ nghĩa xã hội ở các nước này).
Trên cơ sở so sánh tình hình Đông Âu với Liên Xó để thấy được sự sụp đổ của chủ nghĩa xã hội ở các nước Đông Âu đã dẫn đến những thay đổi to lớn ở các nước Đông Âu.
Đánh giá một số thành tựu đã đạt được cũng như những sai lầm, hạn chế của Liên Xô và các nước xã hội chủ nghĩa ở Đông Âu sau sự sụp đổ của chủ nghĩa xã hội ở Lịên Xô và các nước Đông Âu.
Một sô khái niệm, thuật ngữ
Cộng đồng các quốc gia độc lập (SNG) : sau cuộc đảo chính thất bại nhanh chóng ngày 21-8-1991 ở Liên Xô, ngày 21-12-1991 tại thủ đô An-ma A-ta (Ca-dắc-xtan), 11 nước cộng hoà trong Liên bang Xô viết trước đây kí Hiệp định về giải tán Liên bang Xô viết và thành lập Cộng đồng các quốc gia độc lập (SNG). Đây là một hình thức liên minh mới giữa các nước cộng hoà cũ của Liên bang Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Xô viết, sau khi nước này tan vỡ.
- Đa nguyên chính trị (chủ nghĩa) : theo quan điểm triết học, đa nguyên luận đối lập với nhất nguyên luận, cho ràng thê giới nói chung phát sinh và phát triển bắt đầu từ nhiều khởi nguyên, cơ cấu thê' giới hình thành độc lập, riêng rẽ với nhau. Theo quan điểm tư sán, đa nguyên là chủ trương nhiều đảng phái cùng hoạt động trong một nước.
GỢI Ý TRẢ LỜI CÂU HỎI VÀ BÀI TẬP TRONG SGK
Càu hoi. Công cuộc cái tổ ở Liên Xô :
-Công cuộc cải tổ bắt đầu được tiến hành từ năm 1985, khi M. Goóc-ba-chốp lên cầm quyền lãnh đạo đất nước. Nhung kết quả công cuộc cái tổ gặp nhiều khó khăn, bế tắc, suy sụp về kinh tế kéo theo khùng hoảng về chính trị. Chính quyền bất lực, tình hình chính trị không ổn định, tệ nạn xã hội gia tăng, xung đột sắc tộc luôn xảy ra, nội bộ Đáng Cộng sán Liên Xô chia rẽ thành nhiều phe phái...
-Ngày 19-8-1991, một cuộc đảo chính được tiến hành nhằm lật đổ Goóc-ba-chốp nhưng không thành. Kết quả, Đàng Cộng sản Liên Xô bị đình chi hoạt động, Chính phủ Liên bang bị tê liệt. Các nước cộng hoà đua nhau đòi tách khỏi Liên bang. Ngày 21-12- 1991, Cộng đổng các quốc gia độc lập (SNG) được thành lập. Lá cờ đỏ búa liềm trên nóc điện Krem-li bị hạ xuống, chấm dứt 74 nãm tồn tại cùa chê' độ xã hội chủ nghĩa ờ Liên Xô. Đây là một tổn thất nặng nề đối với phong trào cách mạng thế giới.
CÂU HỎI VẢ BÀI TẬP Tự KIỂM TRA, ĐÁNH GIÁ
Cáu 1. Hãy khoanh tròn chữ cái trước ý trả lời đúng.
Cuộc khủng hoảng của chú nghĩa xã hội ở Liên Xô bắt nguồn từ
tác động của cuộc khủng hoàng kinh tế thê' giới, bắt đầu từ cuộc khủng hoảng dầu mỏ năm 1973.
sự chậm trễ không tiến hành cải cách kinh tế, chính trị, xã hội cúa Ban lãnh đạo Đảng, Nhà nước Liên Xô.
c. mô hình xây dựng chù nghĩa xã hội ớ Liên Xô tồn tại nhiều thiêu sót và sai lầm, cản trờ sự phát triển đi lén của đất nước.
Đ. tình trạng vi phạm pháp chế, quan liêu, thiêu dân chủ trong xã hội càng trầm trọng.
Mục đích công cuộc cải tổ ờ Liên Xô là
xây dựng nền kinh tế hàng hoá, đưa Liên Xô phát triển theo con đường tư bản chủ nghĩa.
phát triển tiềm lực kinh tế, quốc phòng, tiếp tục cạnh tranh với các nước tư bản chủ nghĩa.
c. đưa đất nước thoát ra khỏi cuộc khùng hoảng, tiếp tục công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội đích thực.
D. tiếp tục phát triển nền kinh tế, vãn hoá, khoa học - kĩ thuật của công cuộc xây dụng chủ nghĩa xã hội.
B. tháng 8-1991.
D. ngày 25-12-1991.
Tổng thống Goóc-ba-chốp đã tuyên bố từ chức vào
A. tháng 3-1985. c. ngày 21-12-1991.
Công cuộc cải tổ ớ Liên Xô để lại hậu quả nghiêm trọng nhất là
kinh tế tiếp tục trượt dài trong khủng khoảng.
nhiều cuộc bãi công bùng nổ ở khắp đất nước.
c. các nước cộng hoà đua nhau đòi độc lập và tách khỏi Liên bang.
D. Đáng Cộng sản Liên Xô bị đình chi hoạt động, nhà nước Liên bang tê liệt.
Cáu 2. Công cuộc cải tổ ở Liên Xô đã diễn ra như thế nào và đạt được kết quả ra sao ?
Cáu 3. Cuộc khủng hoảng và tan rã của chế độ xã hội chủ nghĩa ở các nước Đông Âu diễn ra như thè' nào ?