Giải Lịch Sử 10 Bài 20: Xây dựng và phát triển văn hóa dân tộc trong các thế kỉ X - XV
XÂY DỰNG VÀ PHÁT TRIEN văn hóa dân tộc TRONG CÁC THẾ KỈ X - XV MỤC TIÊU BÀI HỌC Kiên thức Giúp học sinh nắm và hiểu: Trong những thê'kí độc lập, mặc dù trải qua nhiều biến động, nhân dân ta vẫn nỗ lực xây dựng cho mình một nền vãn hóa dân tộc, tiến lên. Trải qua các triều đại Đinh - Lê - Lí - Trần - Hồ - Lê Sơ ở các thê' ki X - XV, công cuộc xây dựng văn hóa được tiến hành đều đặn, nhất quán. Đây cũng là giai đoạn hình thành của nền vãn hóa Đại Việt (còn gọi là văn hóa Thăng Long). Nền văn hóa Thăng Long phản ánh đậm nét tư tưởng yêu nước, tự hào và độc lập dân tộc. Kĩ năng Phân tích, tổng hợp. NHŨNG KIẾN THỨC CAN NẮM VŨNG Tư tưởng tôn giáo Ở thời kì độc lập, Nho giáo, Phật giáo, Đạo giáo có điều kiện phát triển mạnh. Nho giáo: Thời Lý, Trần nho giáo dần dần trở thành hệ tư tưởng chính thống của giai cấp thống trị, chi phối nội dung giáo dục thi cử xong không phổ biến trong nhân dân. Từ cuối thê' kỉ XIV, Phật giáo, Đạo giáo suy dần, Nho giáo được nâng lên địa vị độc tôn. Giáo dục, văn học, nghệ thuật, khoa học □ kĩ thuật Giáo dục Thời Lý: Năm 1070, Văn Miếu được lập, năm 1075, khoa thi quốc gia đầu tiên được tổ chức tại kinh thành. Từ thế kỉ XI -XV, giáo dục được hoàn thiện, quan tâm phát triển. Thời Lê qui chế thi cử rõ ràng. Giáo dục đào tạo người làm quan, người tài cho đất nước, nâng cao dân trí, song không tạo điều kiện cho phát triển kinh tế. Năm 1484, nhà nước dựng bia ghi tên tiến sĩ. Văn học Phát triển mạnh từ thời nhà Trần, nhất là văn học chữ Hán. Tác phẩm tiêu biểu: Hịch tướng sĩ. Từ thế kỉ XV văn học chữ Hán và chữ Nôm đều phát triển Từ thế kỉ XV văn học chữ Hán và chữ Nôm đều phát triển Đặc điểm: + Thể hiện tinh thần dân tộc, lòng yêu nước, tự hào dân tộc. + Ca ngợi những chiến công oai hùng, cảnh đẹp của quê hương đất nước. Nghệ thuật + Kiến trúc phát triển chủ yếu ở giai đoạn Lí - Trần - Hồ thế kỉ X - XV theo hướng Phật giáo gồm chùa, tháp, đền. + Bên cạnh đó có những công trình kiến trúc ảnh hưởng của Nho giáo: cung điện, thành quách, thành Thăng Long. + Điêu khắc: gồm những công trình trạm khắc, trang trí ảnh hưởng của Phật giáo và Nho giáo xong vẫn mang những nét độc đáo riêng. + Nghệ thuật sân khấu ca, múa, nhạc mang đậm tính dân gian truyền thống. + Văn hóa Đại Việt thế kỉ X - XV phát triển phong phú, đa dạng. + Chịu ảnh hưởng của yếu tố ngoài xong vẫn mang tính dân tộc và dân gian. Khoa học - kĩ thuật Khoa học: Đạt được nhiều thành tựu có giá trị: sử học, địa ư, quân sự, toán học. Kĩ thuật: áp dụng khoa học vào sản xuất, chủ yếu là quân sự như chế tạo súng thần công, đóng tàu chiến. LUYỆN TẬP Gợi ý trả lời câu hỏi SGK. Câu 1: Trình bày sự phát triển của giáo dục qua các thời kì Đinh, Tiền Lê, Lý, Trần, Hồ, Lê Thời Lý: Nãm 1070, Văn Miếu được lập, năm 1075, khoa thi quốc gia đầu tiên được tổ chức tại kinh thành. Từ thế kỉ XI -XV, giáo dục được hoàn thiện, quan tâm phát triển. Thời Lê qui chế thi cử rõ ràng. Giáo dục đào tạo người làm quan, người tài cho đất nước, nâng cao dân trí, song không tạo điều kiện cho phát triển kinh tế. Năm 1484, nhà nước dựng bia ghi tên tiến sĩ. Câu 2: Phật giáo phát triển dưới thời Lý, Trần nhưng thời Lê lại không phát triển vì: Thời Lí - Trần khuyến khích phát triển Phật giáo, cho xây dựng nhiều chùa chiền, tạo điều kiện nhiều người theo đạo Phật. -Thời Lê Sơ, Nho giáo được nâng lên địa vị độc tôn, thiết lập tôn ti trật tự của Nho giáo trong nhân dân. Mặt khác, sự phát triển của giáo dục Nho giáo cũng củng cố vị trí của Nho giáo. Đồng thời nhà nước ban hành nhiều điều lệnh nhằm hạn chế sự phát triển Phật giáo. Câu 3: Thống kê các thành tựu văn học, nghệ thuật ở các thế kỉ XI-XV LÍhh vực Thành tựu Văn học Nam quốc sơn hà, Hịch tướng sĩ, Bạch Đằng giang phú, Bình Ngô đại cáo. Các tập thơ chữ Hán, văn học chữ Nôm của Nguyễn Trãi, Lê Thánh Tông.. Nghệ thuật Chùa Một cột, chùa Dâu, chùa Phật tích. Tháp báo thiên, tháp Phổ Minh, đền tháp Chăm-pa Điêu khắc hình rồng... Sân khấu như chèo, tuồng phát triển. Ậm nhạc phát triển với nhiều nhạc cụ như trống cơm, sáo, đàn bầu...