Giải Lịch Sử 10 Bài 34: Các nước tư bản chuyển sang giai đoạn đế quốc chủ nghĩa
CÁC NƯÓC Tư BẢN CHUYÊN SANG GIAI ĐOẠN ĐẾ QUỐC CHỦ NGHĨA MỤC TIÊU BÀI HỌC Kiến thức Nắm và hiểu được những thành tựu chủ yếu về khoa học kĩ thuật cuối thê' kỉ XIX - đầu thê' kỉ XX, nó đã thúc đẩy sự phát triển vượt bậc của lực lượng sản xuất xã hội. Khoảng những năm cuối thế kỉ XIX, chủ nghĩa tư bản dần chuyển sang giai đoạn phát triển cao hơn - giai đoạn đế quốc chủ nghĩa mà đặc trưng cơ bản nhất là sự ra đời của các tổ chức độc quyền và sự bóc lột ngày càng tinh vi hơn đối với nhân dân lao động, làm cho mâu thuẫn trong xã hội tư bản ngày càng gay gắt và sâu sắc. Kĩ năng -Rèn luyện cho HS kĩ năng nhận xét đánh giá sự kiện lịch sử về sự hình thành các tổ chức độc quyền. NHỮNG KIẾN THỨC CAN NẮM VŨNG 1. Những thành tựu về khoa học-kĩ thuật cuối thê' kí XIX - đầu thê kỉ XX Trong lĩnh vực vật lí: + Phát minh về điện của các nhà bác học G. Ôm người Đức, G.Jun người Anh, E. Len-xơ người Nga mở ra khả năng .ứng dụng nguồn năng lượng mới. + Phát hiện về phóng xạ của Hăng-ri Béc-cơ-ren (Pháp), Ma-ri Quy-ri đã đặt nền tảng cho việc tìm kiếm nguồn năng lượng hạt nhân. + Rơ-dơ-pho (Anh) có bước tiến vĩ đại trong việc tìm hiểu cấu trúc vật chất. + Phát minh của Rơn-ghen (Đức) về tia X vào năm 1895 có ứng dụng quan trọng trong y học. Trong lĩnh vực sinh học: + Học thuyết Đác-uyn (Anh) đề cập đến sự tiến hóa và di truyền... + Phát minh của nhà bác hộc Li-i Pa-xta (Pháp) giúp phát hiện vi trùng và chê' tạo thành công vắc xin chống bệnh chó dại. + Páp-lốp (Nga) nghiên cứu hoạt động của hệ thần kinh cao cấp của động vật và người. *Những phát minh khoa học được áp dụng vào sản xuất: + Kĩ thuật luyện kim được cải tiến, với việc sử dụng lò Bét-xme và lò Mác -tanh, tuốc bin phát điện được sử dung để cung cấp điện năng... + Dầu hoả được khai thác để thắp sáng và cung cấp nguồn nhiên liệu mới cho giao thông vận tải. Công nghiệp hóa học ra đời. + Phát minh ra điện tín. Cuối thế kỉ XIX ô tô được đưa vào sử dụng nhờ phát minh về động cơ đốt trong. Tháng 12/1903 ạnh em người Mĩ đã chê' tạo máy bay đầu tiên. *Đã làm thay đổi cơ bản nền sản xuất và cơ cấu kinh tê' tư bản chủ nghĩa, đánh dấu bước tiến mới của chủ nghĩa tư bản ở giai đoạn này. Sự hình thành các tổ chức độc quyền Nguyên nhân: + Do tiến bộ của khoa học - kĩ thuật sản xuất công nghiệp các nước Âu - Mĩ tăng nhanh dẫn đến tích tụ tư bản. + Các ngành kinh tế chuyển từ tự do canh tranh sang tổ chức độc quyền dưới nhiều hình thức: các ten, xanhđica, tờrơt. Đặc điểm của chủ nghĩa đế quốc: + Trong công nghiệp: Diễn ra quá trình tập trung vốn lớn thành lập những công ty độc quyền như ở Pháp, Đức, Mĩ...lũng loạn đời sống kinh tê' các nước tư bản. + Trong lĩnh vực tài chính, ngân hàng: Một vài ngân hàng lớn khống chê' mọi hoạt động kinh doanh của cả nước hình thành tư bản tài chính. + Tư bản tài chính còn đầu tư vốn ra nước ngoài đem lợi nhuận cao: năm 1900, nước Anh đầu tư ra vốn ra bên ngoài 2 tỉ li-vrơ xtéc-ling, đến 1913 lên gần 4 tỷ. Mỗi đê' quốc còn có đặc điểm riêng: + Mĩ là sự hình thành các tờ rớt khổng lồ với những tập đoàn tài chính giàu sụ. + Anh là đế quốc thực dân với hệ thống thuộc địa rộng lớn và đông dân. + Pháp là đế quốc cho vay nặng lãi. Xuất hiện nhiều mâu thuẫn: Mâu thuẫn giữa các nước đê' quốc; mâu thuẫn giữa nhân dân thuộc địa với đế quốc; giữa giai cấp tư sản với nhân dân lao động các nước tư bản. LUYỆN TẬP Gợi ý trả lời câu hỏi SGK. Câu 1. Các nước đê' quốc tăng cường xâm chiếm và tranh chấp thuộc địa vì: Các thuộc địa có vai trò quan trọng là nơi đầu tư và tiêu thụ hàng hóa của chính quốc. Nơi cung cấp nguyên liệu và nguồn nhân công rẻ mạt, cung cấp binh lính trong các cuộc chiến tranh. Câu 2. Trong giai đoạn đế quốc chủ nghĩa mâu thuẫn xã hội ngày càng gây gắt vì: Sự tranh chấp giữa các nước đế quốc về thuộc địa. Sự xâm lược các thuộc địa của các nước đế quốc. Sự hình thành các tổ chức độc quyền với sự hình thành tầng lớp tư bản tài chính.