SGK Ngữ Văn 7 - Bài ca nhà tranh bị gió thu phá (Mao ốc vị thu phong sở phá ca)
BÀI 11 Kết quả cần đạt Qua Bài ca nhà tranh bị gió thu phá, cảm nhận được tỉnh thần nhân đạo và lòng vị tha cao cả của nhà thơ ĐỖ Phủ, bước đầu thây được vị trí và ý nghĩa của những yêu tố miêu tả và tự sự trong thơ trữ tình. củng cô' và nâng cao kiến thức về từ đông âm và kĩ năng sử dụng từ đồng âm đã học ở bậc Tiểu học. Đánh giá được chát lượng bài tập làm văn số2 theo yêu cầu của bài văn biểu cảm. Hiểu vai trò và biết vận dụng yếu tô'tự sự, miêu tả trong văn biểu cảm. VĂN BẢN BÀI CA NHÀ TRANH BỊ GIÓ THU PHÁ (Mao ốc vị thu phong sỏ phá ca) Tháng tám, thu cao, gió thét già, Cuộn mất ba lớp tranh nhà ta. Tranh bay sang sông rải khắp bờ, Mảnh cao treo tót ngọn rừng xa, Mảnh thấp quay lộn vào mương sa. Trẻ con thôn nam khinh ta già không sức, Nỡ nhè trước mặt xô cướp giật, Cắp tranh đi tuốt vào luỹ tre Môi khô miệng cháy gào chẳng được, Quay về, chông gậy lòng ấm ức ! Giây lát, gió lặng, mây tối mực, Trời thu mịt mịt đêm đen đặc. Mền vải lâu năm lạnh tựa sắt, Con nằm xấu nết đạp lót nát Đầu giường nhà dột chẳng chừa đâu Dày hạt mưa, mưa, mưa chẳng dứt. Từ trải cơn loạn ít ngủ nghư1) Đêm dài ướt át sao cho trót ? Ước được nhà rộng muôn ngàn gian, Che khắp thiên hạ kẻ sĩ nghèo đều hân hoan, Gió mưa chẳng núng, vững vàng như thạch bàn ! Than ôi! Bao giờ nhà ấy sừng sững dựng trước mắt, Riêng lều ta nát, chịu chết rét cũng được ! (Đỗ PhƯ * \ Khương Hữu Dụng dịch, trong Thơ ĐỖ Phủ, NXB Văn học, Hà Nội, 1962) Chú thích (★) Đỗ Phủ (712 - 770) là nhà thơ nổi tiếng đời Đường của Trung Quốc, tự là Tử Mĩ, hiệu Thiếu Lăng, quê ở tỉnh Hà Nam. Có một thời gian ngắn ông làm quan nhưng gần như suốt đời sống trong cảnh đau khổ, bệnh tật. Năm 755, tướng An Lộc Sơn nổi dậy chống triều đình. Đê’ tránh hiểm hoạ, vả lại cũng không được nhà vua tín nhiệm, năm 759, ông từ quan, đưa gia đình về vùng Tây Nam, một thời gian sống ở Thành Đô, thủ phủ tỉnh Tứ Xuyên. Năm 760, được bạn bè và người thân giúp đỡ, Đỗ Phủ dựng được một nhà tranh bên cạnh khe Cán Hoa ở phía tây Thành Đô. Đỗ Phủ vừa ở nhà mới được mây tháng thì căn nhà đã bị gió phá nát. Bài ca nhà tranh bị gió thu phá là một tác phẩm nổi tiếng của Đỗ Phủ. Bút pháp hiện thực cũng như tinh thần nhân đạo cao cả của bài thơ đã ảnh hưởng khá sâu rộng đến thơ ca Trung Quốc đời sau. (1) Sự biến An Lộc Sơn - sử Tư Minh xảy ra năm 755, đến năm 763 mới chấm dứt. Như vậy, lúc bài thơ được sáng tác, tình hình xã hội vẫn rối loạn. Đỗ Phủ mất ngủ không chỉ vì nghèo đói, bệnh tật mà còn vì lo lắng tới vận dân, vận nước. ĐỌC-HIỂU VĂN BẢN •1. Tìm hiểu và phân tích bô' cục của bài thơ. (Gợi ý: Bài thơ gồm mâ'y phần ? Hãy chỉ ra ranh giới giữa các phần. Sự việc, cảnh vật được kể và tả theo một trình tự chặt chẽ như thế nào ? Thống kê số câu mỗi phần và thử lí giải vì sao có phần dài, phần ngắn, nhiều phần có số câu lẻ và một số câu trong phần cuối có số chữ nhiều hơn phần lớn các câu khác trong bài - trừ câu 20 và 21, bản dịch đã giữ đúng số câu, số chữ của nguyên bản.) 2. Kẻ lại bảng sau vào vở và đánh dấu X vào ô mà em cho là hợp lí. Phương thức X. biểu đật Phần Miêu tả Tự sự Biếu cảm trực tiếp Miêu tả kết hợp tự sự Miêu tả kết hợp biểu cảm Tự sự kết hợp biểu cảm Kết hợp cả 3 phương thức Phần... Phần ... Những nỗi khổ nào của nhà thơ đa được đề cập trong bài thơ ? Tác giả đã miêu tả và thể hiện sinh động, khúc chiết những nỗi khô’ đó như thế nào ? Giá thử không có năm dòng thơ cuối thì ý nghĩa, giá trị biểu cảm của bài thơ sẽ giảm đi như thế nào ? Phân tích tình cảm cao quý của nhà thơ được biểu hiện qua phần cuối. Ghi nhớ Kết hợp nhiều phương thức biểu đạt, Đỗ Phủ đã thể hiện một cách sinh động nỗi khổ của bản thân vì căn nhà tranh bị gió thu phá nát. Điều đáng quý hơn là, vượt lên trên bất hạnh cá nhân, nhà thơ đã bộc lộ khát vọng cao cả : ước sao có được ngôi nhà vững chắc ngàn vạn gian để che chở cho tất cả mọi người nghèo trong thiên hạ. LUYỆN TẬP Đọc diễn cảm hai phần cuối. Dùng tới đa là hai câu để nêu lên ý chính của đoạn văn sau đây bàn về Bài ca nhà tranh bị gió thu phá của Đỗ Phủ. "... Trong bài thơ này, Đỗ Phủ đã miêu tả nỗi thống khổ của bản thân song khi đọc xong phần cuối của bài thơ, chúng ta hiểu ngay rằng nhà thơ không miêu tả nỗi thống khổ của bản thân một cách cô lập, đơn thuần mà thông qua sự miêu tả đó để biểu hiện nỗi thông khô’ của tất cả "kẻ sĩ nghèo trong thiên hạ", đê’ biểu hiện thảm hoạ của xã hội, của thời đại. Mới đọc câu "Quay về chống gậy lòng ấm ức!" ta chưa lí giải được sâu sắc nội dung của tiếng "than thở" của nhà thơ, song khi đọc đến câu "Than ôi! Bao giờ nhà ấy sừng sững dựng trước mắt. Riêng lều ta nát, chịu chết rét cũng được !", ta liền nhận ra rằng nhà thơ không chỉ vì sự bất hạnh của chính mình mà than thở, mà mất ngủ, mà gào to thét lớn ! Trong đêm thu bị mưa vùi gió dập một cách tàn nhẫn, điều quay cuồng trong đầu óc nhà thơ không chỉ là chuyện "riêng lều ta nát" mà còn là tình cảnh mọi ngôi nhà tranh của "kẻ sĩ nghèo trong thiên hạ" đều rách nát... Hàng trăm, nghìn năm nay, tình cảm lo nước thương dân nồng cháy và lí tưởng cao cả - yêu cầu khẩn thiết thay đổi hiện thực đen tối - của Đỗ Phủ mãi mãi kích động tâm khảm độc giả và phát huy tác dụng tích cực." (Hoắc Tùng Lâm, trong Đường thi giám thưởng từ điển, Thượng Hải Từ thư xuẫt bản xã, Hưng Hà trích dịch)