SGK Ngữ Văn 7 - Làm thơ lục bát
LÀM THƠ LỤC BÁT I - LUẬT THƠ LỤC BÁT Đọc kĩ câu ca dao Anh di anh nhó' quê nhà Nhớ canh rau muống, nhớ cà dầm tương. Nhớ ai dãi nắng dầm sương Nhớ ai tát nước bên đường hôm nao. Trả lời câu hỏi Cặp câu thơ lục bát mỗi dòng có mấy tiếng ? Vì sao lại gọi là lục bát ? Kẻ lại sơ đồ sau vào vở và điền các kí hiệu B, T, V ứng với mỗi tiếng của bài ca dao trên vào các ô. Các tiếng có thanh huyền và thanh ngang (không dâu) gọi là tiếng bằng, kí hiệu là B. Các tiếng có thanh sắc, hỏi, ngã, nặng là tiếng trắc, kí hiệu là T. Vần kí hiệu là V. □ □ □ □ □ □ □ □ □ □ □ □ □ □ □ □ □ □ □ □ □ □ □ □ □ □ □ □ Hay nhận xét tương quan thanh điệu giữa tiếng thứ sáu và tiếng thứ tám trong câu 8. Nêu nhận xét về luật thơ lục bát (về số câu, sô' tiếng trong mỗi câu, sô' vần, vị trí vần, sự đổi thay các tiếng bằng, trắc, bổng, trầm và cách ngắt nhịp trong câu). Ghi nhớ Lục bát là thê thơ độc đáo của văn học Việt Nam. Luật thơ lục bát thể hiện tập trung ở khổ thơ lục bất gồm một câu sáu tiếng và một câu tám tiếng sắp xếp theo mô hình sau đây (B : bằng ; T: trắc ; V: vần; chưa tính đến các dạng biến thể và ngọại lệ) : Tiếng Câu 1 2 3 4 p- 5 6 7 8 6 - B - T - BV 8 - B - T - BV - BV Các tiêng ở vị trí 1, 3, 5, 7 không bắt buộc theo luật bằng trắc - trong bảng đánh dâ'u (-). Tiếng thứ hai thường là thanh bằng. Tiêhg thứ tư thường là thanh trắc (nhưng có khi ngoại lệ tiếng thứ hai là thanh trắc thì tỉêhg thứ tư sẽ đổi thành thanh bằng). Trong câu 8, nếu tiếng thứ sáu là thanh ngang (bổng) thì tiêhg thứ tấm phải là thanh huyền (trầm). Ngược lại cũng vậy. II - LUYỆN TẬP Làm thơ lục bát theo mô hình ca dao. Điền nối tiếp cho thành bài và đúng luật. Cho biết vì sao em điền các từ đó (về ý và về vần). Em ơi đi học trường xa Cô'học cho giỏi... mẹ mong. Anh ơi phân đâ'u cho bền Mỗi năm mỗi lớp ... Ngoài vườn ríu rít tiêng chim, Cho biết các câu lục bát sau sai ở đâu và sửa lại cho đúng luật. Vườn em cây quý đủ loài Có cam, có quýt, có bòng, có na. Thiếu nhi là tuổi học hành Chúng em phân đấu tiến lên hàng đầu. Có thể tổ chức lớp thành hai đội, một đội xướng câu lục, đội kia làm câu bát. Đội nào không làm được là thua điểm. Đội thắng được quyền xướng câu lục. Thầy, cô giáo làm trọng tài. Muốn làm thơ lục bát cho hay, vượt qua trình độ "vè", thì câu thơ phải có hình ảnh, có hồn. BÀI THAM KHẢO Trúc xinh trúc mọc đầu đình Em xinh em đứng một mình cũng xinh. (Ca dao) Non cao, cao mấy từng mây, Anh đi bên ấy bên này em trông Bao giờ lúa chín đầy đồng Anh về gặt hái gánh gồng đỡ em. (Trần Tuân Khải, Phong dao) Sông kia rày đã nên đồng Chỗ làm nhà cửa, chỗ trồng ngô khoai. Vang nghe tiếng ếch bên tai, Giật mình còn tưởng tiếng ai gọi đò. (Tú Xương, Sông Lấp) Sương rơi trắng bạc dầu non Bao nhiêu sông cái đổ dồn về khơi. Ru con tròn giấc mẹ ngồi Con lên mười tám, mẹ rời chiêm bao. (Ngô Kha, Chờ) Ta về, mình có nhớ ta, Ta về, ta nhớ những hoa cùng người. Rừng xanh hoa chuôi đỏ tươi, Đèo cao nắng ánh dao gài thắt lưng. Ngày xuân mơ nở trắng rừng, Nhớ người đan nón chuốt từng sợi giang. Ve kêu rừng phách đô vàng, Nhớ cô em gái hái măng một mình. Rừng thu ti ăng rọi ho à bình, Nhớ ai tiếng hát ân tình thuỷ chung. ' (Tố Hữu, Việt Bắc)