SGK Ngữ Văn 7 - Bánh trôi nước (tự học có hướng dẫn)

VĂN BẢN
(Tự học có hướng dẫn)
BÁNH TRÔI NƯỚƠ*)
Thân em vừa trắng lại vừa tròn Bảy nổi ba chìm với nước non Rắn nát^1) mặc dầu tay kẻ nặn Mà em vẫn giữ tâm lòng son.
(Hồ Xuân Hương, trong Hợp tuyển thơ văn Việt Nam, tập III,
NXB Văn hoá, Hà Nội, 1963)
(a) Chỉ 12 câu của đoạn trích học.
Chú thích
(★) Bánh trôi nước : gọi tắt là bánh trôi, một thứ bánh làm từ bột nếp, được nhào nặn và viên tròn, có nhân đường phên, được luộc chín bằng cách cho vào nồi nước đun sôi. ơ miền Bắc nước ta, hằng năm vào ngày 3-3 âm lịch, có tục lệ cúng bánh trôi.
Hồ Xuân Hương (? - ?) lai lịch chưa thật rõ. Nhiều sách vẫn nói bà là con Hồ Phi Diễn (1704 - ?), quê ở làng Quỳnh Đôi, huyện Quỳnh Lưu, tỉnh Nghệ An. Ông thân sinh ra Bắc dạy học, lấy vợ lẽ là người Bắc Ninh, sinh ra Hồ Xuân Hương. Gia đình Hồ Xuân Hương từng sống ở phường Khán Xuân gần Hồ Tây của Hà Nội. Hồ Xuân Hương được mệnh danh là Bà Chúa Thơ Nôm.
(1) Rắn nát: rắn là cứng, nát là nhão.
ĐỌC - HlỂu VĂN BẢN
Bài Bánh trôi nước thuộc thể thơ gì ? Vì sao ?
Nghĩa thứ nhất của bài thơ thuộc về nội dung miêu tả bánh trôi nước khi đang được luộc chín. Nghĩa thứ hai thuộc về nội dung phản ánh vẻ đẹp, phẩm chất và thân phận của người phụ nữ trong xã hội cũ. Từ sự gợi ý trên, em hãy trả lời các câu hỏi sau :
Với nghĩa thứ nhất, bánh trôi nước đã được miêu tả như thế nào ? Chú ý các từ ngữ : trắng, tròn, chìm, nổi, rắn nát, lòng son.
Với nghĩa thứ hai, vẻ đẹp, phẩm chất cao quý và thân phận chìm nổi của người phụ nữ được gợi lên như thế nào ? Chú ý các cụm từ : vừa trắng lại vừa tròn, bảy nổi ba chìm, rắn nát mặc dầu, giữ tấm lòng son.
Trong hai nghĩa, nghĩa nào quyết định giá trị bài thơ ? Tại sao ?
Ghi nhớ
Với ngôn ngữ bình dị, bài thơ Bánh trôi nước cho thấy Hồ Xuân Hương vừa rất trân trọng vẻ đẹp, phẩm chất trong trắng, son sắt của người phụ nữ Việt Nam ngày xưa, vừa cảm thương sâu sắc cho thân phận chìm nổi của họ.
LUYỆN TẬP
Hãy ghi lại những câu hát than thân đã học ở Bài 4 (kể cả phần Đọc thêm) bắt đầu bằng hai từ "Thân em". Từ đó, tìm mối liên quan trong cảm xúc giữa bài thơ Bánh trôi nước của Hồ Xuân Hương với các câu hát than thân thuộc ca dao, dân ca.
Học thuộc lòng bài thơ.
ĐỌC THÊM
Thân em như hạt mưa rào
Hạt rơi xuôhg giếng, hạt vào vườn hoa.
Thân em như hạt mưa sa Hạt vào đài các, hạt ra ruộng cày.
(Ca dao)
Đau đớn thay phận đần bà
Lời rằng bạc mệnh^ cũng là lời chung.
(Nguyễn Du, Truyện Kiều)