SGK Ngữ Văn 7 - Mạch lạc trong văn bản

MẠCH LẠC TRONG VĂN BAN
- MẠCH LẠC VÀ NHỮNG YEU CẦU VỀ MẠCH LẠC
TRONG VĂN BẢN
Mạch lạc trong văn bản
Hai chữ mạch lạc trong Đông y vốn có nghĩa là mạch máu trong thân thể. Trong một văn bản cũng có cái gì giống như mạch máu làm cho các phần của văn bản thống nhất lại, gọi là mạch lạc. Dựa vào hiểu biết trên, em hãy xác định mạch lạc trong văn bản có những tính chất gì trong số các tính chát kê’ dưới đây :
Trôi chảy thành dòng, thành mạch ;
Tuần tự đi qua khắp các phần, các đoạn trong văn bản ;
Thông suốt, liên tục, không đứt đoạn.
Có người cho rằng : Trong văn bản, mạch lạc là sự tiếp nối của các câu, các ý theo một trình tự hợp lí. Em có tán thành ý kiến đó không ? Vì sao ?
Các điểu kiện để một văn bản có tính mạch lạc
a) Văn bản Cuộc chia tay của những con búp bê kê’ về nhiều sự việc khác nhau : mẹ bắt hai con phải chia đồ chơi ; hai anh em Thành, Thuỷ rất thương nhau; chuyện về hai con búp bê ; Thành đưa em đến lớp chào cô giáo và các bạn ; hai anh em phải chia tay ; Thuỷ để cả hai con búp bê lại cho Thành.
Hãy cho biết toàn bộ sự việc trong văn bản xoay quanh sự việc chính nào. "Sự chia tay" và "những con búp bê" đóng vai trò gì trong truyện ? Hai anh em Thành và Thuỷ có vai trò gì trong truyện ?
Các tò ngữ: chia tay, chia đồ chơi, chia ra, chia đi, chia rẽ, xa nhau, khóc,... cứ lặp đi lặp lại trong bài. Một loạt từ ngữ và chi tiết khác biểu thị ý không muốn phân chia cũng lặp đi lặp lại: anh cho em tất, chẳng muốn chia bôi, chúng lại thân thiết quàng tay lên vai nhau, không bao giờ để chúng nó ngồi cách xa nhau,...
Theo em, đó có phải là chủ đề (vân đề chủ yếu) liên kết các sự việc nêu trên thành một thê’ thống nhất không ? Đó có thê’ xem là mạch lạc của văn bản không ?
Trong văn bản Cuộc chia tay của những con búp bê có đoạn kể việc hiện tại, có đoạn kê’ việc quá khứ, có đoạn kê’ việc ở nhà, có đoạn kê’ việc ở trường, có đoạn kê’ chuyện hôm qua, có đoạn kê’ chuyện sáng nay, ...
Hãy cho biết các đoạn ấy được nôi với nhau theo mốì liên hệ nào trong các mối liên hẹ dưới đây :
Liên hệ thời gian ;
Liên hệ không gian ;
Liên hệ tâm lí (nhớ lại);
Liên hệ ý nghĩa (tương đồng, tương phản).
Những mối liên hệ giữa các đoạn ấy có tự nhiên và hợp lí không ?
Ghi nhớ
Văn bản cần phải mạch lạc.
Một văn bản có tính mạch lạc là văn bản :
Các phần, các đoạn, các câu trong văn bản đều nói về một đề tài, biểu hiện một chủ đề chung xuyên suốt.
Các phần, các đoạn, các câu trong văn bản được tiếp nối theo một trình tự rõ ràng, hợp lí, trước sau hô ứng nhau nhằm làm cho chủ đề liền mạch và gợi được nhiều hứng thú cho người đọc (người nghe).
- LUYỆN TẬP
Hãy tìm hiểu tính mạch lạc của : a) Văn bản Mẹ tồi (Et-môn-đô đơ A-mi-xi).
b) Một trong hai văn bản sau :
LÃO NÔNG VÀ CÁC CON
Hãy lao động cần cù gắng sức,
Ấy chân lưng sung túc nhất đời.
Phú nông gần đất xa trời Họp riêng con lại, nói lời thiết tha
Rằng: "Ruộng đất ông cha để lại Các con đừng khờ dại bán đi.
Kho vàng chôn dưới đất kia,
Cha không biết chỗ. Kiên trì gắng công
Tìm khắc thấy: cuối cùng sẽ thắng.
Xốc ruộng lên tháng tám sau mùa,
Tay cày, tay cuô'c, tay bừa,
Xới qua xới lại, chẳng chừa chỗ không".
Bô' chết. Các con cùng gắng gổ Lật tung đồng đây đó khắp nơi,
Kĩ càng công việc xong xuôi,
Cuô'i năm lúa tốt bời bời bội thu.
Vầng với bạc giâ'u mô chẳng thâỳ,
Rõ ràng ông bố ấy khôn ngoan,
Trước khi từ giã trần gian Lấy câu "lao động là vầng" dạy con.
(La Phông-ten, Ngụ ngôn chọn lọc, Tú Mỡ dịch)
Mùa đông, giữa ngày mùa, làng quê toàn màu vâng - những màu vàng rất khác nhau. Có lẽ bắt đầu từ những đêm sương sa thì bóng tối dã hơi cứng và sáng ngày ra trông thấy màu trời có vảng hơn mọi khi. Lúa chín dưới đồng vàng xuộm lại. Nắng nhạt ngả màu vàng hoe. Trong vườn, lắc lư những chùm quả xoan vằng lịm, không trông thấy cuống, như những chuỗi tràng hạt bồ đề treo lơ lửng. Từng chiếc lá mít vàng sẫm. Tàu đu đủ, chiếc lá sắn héo lại mỏ năm cánh vàng tươi. Buồng chuô'i quả chín vàng đổm. Nắng vườn chuôi đương có gió lẫn
3-NGỮVĂN 7/1-A
với lá vầng, như những vạt áo nắng, đuôi áo nắng, vẫy vẫy. Bụi mía vàng xọng, từng đốt ngần phân trắng. Dưới sân, rơm và thóc vàng giòn. Quanh đó, con gà, con chó cũng vàng mượt. Máinhà phủmộtmàurơm vàngmới. Tấtcả đượmmột mẩu trù phú, đầm ấm lạ lùng. Không có cảm giác héo tàn, hanh hao lúc sắp bước vào mùa đông.
(Theo Tô Hoài, Một số kỉnh nghiệm viết văn miêu tả)
(Gợi ý:
Chủ đề chung xuyên suốt các phần, các đoạn và các câu của mỗi văn bản là gì?
Trình tự tiếp nối của các phần, các đoạn, các câu trong văn bản có giúp cho sự thể hiện chủ đề được liên tục, thông suốt và hấp dẫn không ?)
Trong truyện Cuộc chia tay của những con búp bê, tác giả đã không thuật lại tỉ mỉ nguyên nhân dẫn đến sự chia tay của hai người lớn. Theo em như vậy có làm cho tác phẩm thiếu mạch lạc không ?