SGK Địa Lí 8 - Bài 33. Đặc điếm sông ngòi Việt Nam
Bài 33 : ĐẶC ĐIỂM SÔNG NGÒI VIỆT NAM Sông ngòi, kênh rạch, ao hồ... là những hình ảnh rất quen thuộc đối với chúng ta. Dòng nước khi vơi, khi đầy theo sát mùa khô, mùa mưa và mang lại cho ta bao nguồn lợi lớn. Song nhiều khi lũ lụt cũng gây ra những tai hoạ khủng khiếp cướp đi sinh mạng và của cải của rất nhiều người. ĐẶC ĐIẾM CHUNG Nước ta có mạng lưới sông ngòi dày đặc, phân bố rộng khấp trên cà nước Theo thống kê, nước ta có,tới 2360 con sông dài trên ÌO km, trong đó 93% là các sông nhỏ và ngán (diện tích lưu vực dưới 500 km2). Các sông lớn như sông Hống, Mê Công (Cưu Long) chi có phán trung và hạ lưu chảy qua lãnh thố nước ta. Chúng tạo nên nhùng đóng bàng châu thó rất rộng lớn và phì nhiêu. Vì sao nước ta có rất nhiều sông suối, song phẩn lớn lại là các sông nhò, ngắn và dốc ? Sông ngòi nước ta chày theo hai hướng chính là tây bắc - đông nam và vòng cung Dựa trên hình 33.1 em hây sắp xếp các sông lớn theo hai hướng kể trên. Sông ngòi nước ta có hai mùa nước : mùa lũ và mùa cạn khác nhau rõ rệt Vào mùa lũ nước sông ngòi dâng cao và chảy mạnh. Lượng nước mùa lũ gấp hai đến ba lần, có nơi đến bốn lán lượng nước mùa cạn và chiếm 70-80% lượng nước cả năm. Hình 33.1. Lược đồ các hệ thống sông lớn ở Việt Nam Dựa vào báng 33.1 và cho biết mùa lữ trên các lưu vực sông có trùng nhau không và giãi thích VI sao có sự khác biệt ấy. Bàng 33.1. Mùa lũ trên các lưu vực sông Tháng 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Các sông o Bác Bộ + + + + + + Các sông ớ Trung Bộ + + + + + Các sông o Nam Bộ + + ' + + + + Ghi chú : tháng lũ : +; tháng lũ cao nhất : ++ Nhân dân ta đã tiến hành những biện pháp nào để khai thác các nguồn lợi và hạn chế tác hại cùa lũ lụt ? Sông ngòi nước ta có lượng phù sa lớn Hàng năm sông ngòi nước ta vận chuyến tới 839 ti m3 nước cùng với hàng trăm triệu tẩn phú sa. Đây thực sự là một nguồn tài nguyên rất quan trọng cho san xuất và đời sống. Các sông ở nước ta có hàm lượng phù sa rất lớn. Bình quân một mét khối nước sông có 223 gam cát bùn và các chất hoà tan khác. Tống lượng phù sa trôi theo dòng nước tới trên 200 triệu tấn/năm. Em hãy cho biết, lượng phù sa lớn như vậy đã có những tác động như thê nào tới thiên nhiên và đời sông cư dân đồng bằng châu thổ sông Hồng và sông Cừu Long ? KHAI THÁC KINH TẾ VÀ BẢO VỆ sự TRONG SẠCH CÙA CÁC DÒNG SÔNG Giá trị cùa sông ngòi Sông ngòi nước ta có giá trị to lớn vé nhiều mặt. Nhân dân ta đã khai thác, sư dụng, cải tạo sông ngòi từ lâu đời. Em hãy cho biết một số giá trị của sông ngòi nước ta. Nền văn minh sông Hống gán lién với nghé trổng lúa nước và lịch sư chinh phục dòng sõng đã qua mấy nghìn năm. Ngày nay, hàng trăm công trinh thuỷ lợi, thuỷ điện như Hoà Bình, Trị An, Dáu Tiếng... tiếp tục khai thác mọi nguồn nước và phù sa phục vụ sản xuất và đời sống. Em hãy tìm trên hình 33.1 các hổ nước Hoà Bình, Trị An, Y-a-ly, Tlĩdc Bù, Dầu Tiêng và cho biết chúng nằm trên những dòng sông nào. Sông ngòi nước ta đang bị ô nhiễm Hình 33.2. Đập thuỷ điện Hoà Bình trên sông Đà (tỉnh Hoà Bình) Sông thường bát nguồn từ mién núi cháy vé đổng bàng và đố nước ra biến. Mién núi nước ta là đầu nguồn nước. Do rừng cây ở đây bị chặt phá nhiéu khiến cho nước mưa và bùn cát dồn nhanh xuống dòng sông, gây ra những trận lũ đột ngột và dữ dội, tàn phá mùa màng, cuốn trôi nhà cửa, gia súc và đe doạ tính mạng con người. ơ các vùng đồng bàng, dân cư đông đúc, kinh tế phát triến, có rất nhiéu dòng sông, khúc sõng đã bị ô nhiềm nặng né bời rác thải và các hoá chẩt độc hại từ các khu dân cư, các đô thị, các khu công nghiệp chưa qua xư lí đã thải ngay vào dòng sông. Để dòng sông không bị ô nhiêm chúng ta cần phái làm gì ? Nước ta có một mạng lưới sông ngòi dày đặc, nhiều nước, nhiều phù sa, chảy theo hai hướng chính là tây bắc - đông nam và vòng cung. Chế độ nước của sông ngòi có hai mùa rõ rệt: mùa lũ và mùa cạn. Mùa lũ chiếm tới 70 - 80% lượng nước cả năm nên dễ gây ra lũ lụt. Cần phải tích cực chủ động phòng chống lũ lụt, bảo vệ và khai thác hợp lí các nguồn lọi từ sông ngòi. CÂU HỎI VÀ BÀI TẬP Vì sao sông ngòi nước ta lại có hai mùa nước khác nhau rỏ rệt ? Có những nguyên nhân nào làm cho nước sông bị ô nhiẻm ? Liên hệ ờ địa phương em. Vẽ biểu đó phân bớ dòng cháy trong năm tại trạm Sơn Tây (sông Hóng) theo bảng lưu lượng bình quân tháng (m3/s) dưới đây : Tháng Chi số 1 2 .3 4 5 6 7 8 9 10 • 11 12 Lưu lượng (m3/s) 1318 1100 914 1071 1893 4692 7986 9246 6690 4122 2813 1746