SGK Sinh Học 8 - Bài 2. Lai một cặp tính trạng
Bài 2. LAI MỘT CẶP TÍNH TRẠNG - Thí nghiệm của Menđen Đậu Hà Lan có đặc điểm là tự thụ phấn khá nghiêm ngặt. Menđen đã tiến hành giao phấn giữa các giông đậu Hà Lan khác nhau về một cặp tính trạng thuần chủng tương phản. Trước hết, ông cắt bỏ nhị từ khi chưa chín ở hoa của cây chọn làm mẹ để ngăn ngừa sự tự thụ phấn. Khi nhị đã chín, ông lấy phấn của các hoa trên cây được chọn làm bô rắc vào đầu nhuỵ của các hoa đã được cắt nhị ở ưên cây được chọn làm mẹ (hình 2.1). Fị được tạo thành tiếp tục tự thụ phấn đê Bảng 2. Kết quả thí nghiệm của Menđen cho ra F2. Kết quả một số thí nghiệm Hỉnh 2 ] to đồ thụ phấn nhân tạo của Menđen được trình bày ở bảng 2. trên hoa đậu Hà Lan Các tính trạng của cơ thể như hoa đỏ, hoa trắng, thân cao, thân lùn, quả lục, quả vàng được gọi là kiểu hình. Kiêu hình là tổ họp toàn bộ các tính trạng của cơ thể. Trên thực tế, khi nói tới kiểu hình của một cơ thể, người ta chỉ xét một vài tính trạng đang được quan tâm như màu hoa, màu quả, chiều cao cây... ▼ Xem bảng 2 và điền tỉ lệ các loại kiểu hình ở F2 vào ô trống. Dù thay đổi vị trí của các giống làm cây bô và cây mẹ như giống hoa đỏ làm bô và giống hoa trắng làm mẹ, hay ngược lại, kết quả thu được của 2 phép lai đều như nhau. Menđen gọi tính trạng biểu hiện ngay ở F] là tzn/z trạng trội (hoa đỏ, thân cao, quả lục), còn tính trạng đến F2 mới được biểu hiện là tính trạng lặn (hoa trắng, thân lùn, quả vàng). Dựa vào những kết quả thí nghiệm ở bảng 2 và cách gọi tên các tính trạng của Menđen, hãy điền các từ hay cụm từ : đồng tính, 3 trội: 1 lặn, vào các chỗ trống trong câu sau : Khi lai hai bô mẹ khác nhau về một cặp tính trạng thuần chủng tương phản thì Fị về tính trạng của bố hoặc mẹ, còn F2 có sự phân li tính trạng theo tỉ lệ trung bình . (hình 2.2). Hình 2.2. Sơ đồ sự di truyền màu hoa ở đậu Hà Lan n - Menđen giải thích kết quả thí Fị đều mang tính trạng trội, còn tính trạng lặn xuất hiện lại ở F2 giúp Menđen nhận thấy các tính trạng không trộn lẫn vào nhau như quan niệm đương thời. Ông cho rằng, mỗi tính trạng trên cơ thể do một cặp nhân tố di truyền (sau này gọi là gen) quy định. Ông giả định : Trong tế bào sinh dưỡng, các nhân tố di truyền tồn tại thành từng cặp. Menđen dùng các chữ cái để kí hiệu các nhân tố di truyền, trong đó chữ cái in hoa là nhân tô di truyền trội quy định tính trạng trội, còn chữ cái in thường là nhân tô di truyền lặn quy định tính trạng lặn (hình 2.3). Trên hình 2.3, ở các cơ thể p, Fj và F2 các nhân tô di truyền tồn tại thành từng cặp tương ứng quy định kiểu hình của cơ thể. nghiệm Hình 2.3. Sơ đồ giải thích kết quả thí nghiệm lai một cặp tính trạng của Menđen 7 Hãy quan sát hình 2.3 và cho biết: -Tỉ lệ các loại giao tử ở F] và tỉ lệ các loại hợp tử ở F2. - Tại sao F2 lại có tỉ lệ 3 hoa đỏ : 1 hoa trắng. Thông qua hình 2.3, Menđen đã giải thích kết quả thí nghiệm của mình bằng sự phân li của cặp nhân tô di truyền trong quá trình phát sinh giao tử và sự tổ hợp của chúng trong thụ tinh. Đó là cơ chế di truyền các tính trạng. Sự phân li của cặp nhân tố di truyền Aa ở F] đã tạo ra hai loại giao tử với tỉ lệ ngang nhau là 1A : la. Chính đây là điểm cơ bản trong quy luật phân li của Menđen. Theo quy luật phân li, trong quá trình phát sinh giao tử mỗi nhân tố di truyền trong cặp nhân tô' di truyền phân li về một giao tử và giữ nguyên bản chat như ở cơ thể thuần chủng của p. Sự tổ hợp của các loại giao tử này trong thụ tinh đã tạo ra tỉ lệ ở F2 là 1AA : 2Aa : laa. Các tổ hợp AA và Aa đều biểu hiện kiểu hình trội (hoa đỏ). Bang phuong pháp phân tích các thế hệ lai, Menđen tháy rằng : Khỉ lai hai bố mẹ khác nhau vê một cặp tính trạng thuần chùng tỉĩong phản thì F2 phân li tính trạng theo ti lệ trung bình 3 trội: 1 lận. Menđen đã gỉàỉ thích các kết quà thí nghiệm cùa mình bằng sụ phân li và tổ hợp cùa cãp nhân tố di truyền (gen) quy định cặp tính trạng tuong phản thòng qua các quá trình phát sinh giao tử và thụ tỉnh. Đó là co chế di truyền các tinh trạng. Từ đó ổng phát hiện ra quy luật phân li với nội dung : Trong quá trình phát sinh giao tử, mỗỉ nhân tố di truyền trong cập nhân tố dỉ truyền phân li vê một gỉao tử và gỉũ nguyên bản chất nhu ở co thể thuần chùng cùa p. (cj âu hói và bài tập Nêu khái niệm kiểu hình và cho ví dụ minh hoạ. Phát biểu nội dung của quy luật phân li. Menđen đã giải thích kết quả thí nghiệm trên đậu Hà Lan như thế nào ? Cho hai giống cá kiếm mắt đen thuần chủng và mắt đỏ thuần chủng giao phối với nhau được F] toàn cá kiếm mắt đen. Khi cho các con cá F] giao phối với nhau thì tỉ lệ về kiểu hình ở F2 sẽ như thế nào ? Cho biết màu mắt chỉ do một nhân tô di truyền quy định.