SGK Sinh Học 8 - Bài 31. Công nghệ tế bào

Bài 31.	CÔNG NGHỆ TÉ BÀO
I - Khái niệm công nghệ tê bào
Ngày nay, .việc ứng dụng phương pháp nuôi cấy tế bào hoặc mô trên môi trường dinh dưỡng nhân tạo để tạo ra những mô, co quan hoặc CO' thè hoàn chỉnh với đầy đủ các tính trạng của cơ thể gốc đã trở thành một ngành kĩ thuật, có quy trình xác định, được gọi là công nghệ tế bào.
Khi ứng dụng công nghệ tế bào trên đôi tượng thực vật hay động vật, người ta đều phải tách tế bào từ cơ thê rồi nuôi cấy trên môi trường dinh dưõưg nhân tạo thích họp đê tạo thành mô non (hay còn gọi là mô sẹo). Tiếp đó, dùng hoocmôn sinh trưởng kích thích mô sẹo phân hoá thành cơ quan hoặc cơ thể hoàn chỉnh.
Hãy trả lời các câu hỏi sau :
Công nghệ tế bào là gì ?
Để nhận được mô non, cơ quan hoặc cơ thể hoàn chỉnh hoàn toàn giống vói cơ thê gốc, người ta phải thực hiện những công việc gì ? Tại sao cơ quan hoặc cơ thế hoàn chỉnh lại có kiêu gen như dạng gốc ?
H - ứng dụng công nghệ tê bào
Công nghệ tê bào được ứng dụng khá rộng rãi trong nhân giông vô tính ở cây trồng và trong tạo giống cây trồng mới. Ở vật nuôi, công nghệ tê bào đã thu được một số kết quả bước đầu.
Nhân giống vô tính trong ống nghiệm (vỉ nhân giống) ở cây trồng
Để có đủ số lượng cây trồng trong một thời gian ngắn, đáp ứng yêu cầu của sản xuất, người ta thường tách mô phân sinh (từ định sinh tiưỏưg hoặc từ các tế bào lá non) rồi nuôi cấy trên môi trường dinh dưỡng đặc trong ông nghiệm (hình 31.a) để tạo ra các mô sẹo (hình 31.b).
Các mô sẹo lại được chuyển sang nuôi cấy trong ống nghiệm chứa môi trường dinh dưỡng đặc và có hoocmôn sinh trưởng phù hợp để kích thích chúng phân hoá thành các cây con hoàn chỉnh (hình 31.c,d). Các cây non được chuyển sang trồng trong các bầu (thường là các hộp nhựa nhỏ đựng đất) trong vườn ươm có mái che (31 ,e) tiước khi mang trồng ngoài đồng ruộng (31 .f).
Lá non được nuôi cấy trên môi trường
Mô sẹo được tạo thành sau 10 ngày nuôi cấy
Cây con được tạo thành từ mô sẹo
Cây con hoàn chỉnh
Hình 31. Sơ đồ nhân
Nhà lưới để ươm cây con cây tạọ thành từ nuôi cấy mô được trổng trên đổng ruộng
giống mía bằng nuôi cấy mô (Viện Di truyền Nông nghiệp)
Ở nước ta, quy trình nhân giông vô tính trong ống nghiệm đối với khoai tây, mía, dứa và một sô giông phong lan đã được hoàn thiện. Nhiều phòng thí nghiệm bước đầu đạt kết quả trong nhân giông cây rừng (lát hoa, sến, bạch đàn...) và một sô cây thuốc quý (sâm, sinh địa, râu mèo,...).
Phương pháp này còn giúp cho việc bảo tồn một sô nguồn gen thực vật quý hiếm có nguy cơ tuyệt chủng.
ứng dụng nuôi cấy tế bào và mô trong chọn gióng cây trồng
Ngày nay, người ta đã áp dụng phương pháp nuôi cấy mô và tế bào để phát hiện và chọn lọc dòng tê bào xôma biến dị. Một dòng tê bào xôma là tập hợp các tê bào được hình thành từ một tê bào xôma ban đầu qua nhiều lần nguyên phân liên tiếp.
Viện Công nghệ Sinh học đã chọn được dòng tê bào chịu nóng và khô từ các tế bào phôi của giống lúa CR203 rồi dùng phương pháp nuôi cây tê bào để tạo ra giống lúa mới cấp Quốc gia DR2 có năng suất và độ thuần chủng cao, chịu nóng và khô hạn' tốt.
Nhãn bản vô tính ở động vật
Hiện nay, trên thế giới đã nhân bản vô tính thành công đôi với cừu (cừu Đôli, 1997), bò (bê nhân bản vô tính, 2001) và một sô loài động vật khác.
Việt Nam đã nhân bản vô tính thành công đôi với cá trạch. Việc nhân bản vô tính thành công mở ra triển vọng nhân nhanh nguồn gen động vật quý hiếm có ngụy cơ tuyệt diệt.
Ngoài ra, nhân bản vô tính để tạo cơ quan nội tạng động vật từ các tê bào động vật đã được chuyển gen người mở ra khả năng chủ động cung cấp các cơ quan thay thê cho các bệnh nhân bị hỏng các cơ quan tương ứng.
Nêu những ưu điểm và triển vọng của phương pháp nhân giống vô tính trong ống nghiệm.
Cõng nghệ tế bào là ngành kĩ thuật vê quy trĩnh ứng dụng ỊDhưong phứp nuôỉ cấy tế bào hoặc mồ để tạo ra cơ quan hoặc co thề hoàn chỉnh.
Công nghệ tế bào gồm 2 cồng đoạn tlĩỉết yếu là : tách tế bào hoãc mô từ co thể rồi mang nuôỉ cây để tạo mô sẹo, dùng hoocmôn sinh trưởng kích thích mô sẹo phân lỉoá thành co quan hoặc co thề hoàn chinh. Công nghệ tế bào đuọc ứng dụng trong vỉ nhân gỉổng hay nhân bàn vô tính hoặc trong chọn dòng tế bào xôma bỉến dị để tạo ra giống cây trồng mói...
(cj âu hói và bài tập
Công nghệ tế bào là gì ? Gồm những công đoạn thiết yếu nào ?
Hãy nêu những ưu điểm và triển vọng của nhân giông vô tính trong ông nghiệm.
I jj m có biết
Trong nhân bản vô tính để tăng nhanh sô cá thể, người ta thường tách một mô sẹo thành nhiều phần nhỏ. Mồi phần nhỏ này lại phát triển thành một mô sẹo lớn hơn. Thực hiện tách và nuôi cấy nhiều lần lặp lại trong vòng 8 tháng, từ một củ khoai tây có thê thu được 2000 triệu mầm giông, đủ trồng cho 40 ha. Mồi cm3 môi trường nuôi cấy có thể chứa 1 triệu tế bào khoai tây, mỗi tế bào có thê phát triển thành cây mới.