SGK Sinh Học 8 - Bài 25. Thường biến
Bài 25. THƯỜNG BIẾN I - Sự bỉến đổi kiểu hình do tác động của môi trường Trong thực tiễn, người ta thường gặp hiện tượng một kiểu gen cho nhiều kiểu hình khác nhau khi sống ở các điểu kiện môi trường (đất, nước, không khí, thức ăn, điều kiện chăm sóc,...) khác nhau. 0 1 0,5m. lm l,5m- Hình 25. Sự biến đổi lá cây rau mắc -Lá trên cạn, trong không khí hoặc trên mặt nước có hình mũi mác. Quan sát hình 25 và tìm hiểu 2 ví dụ dưới đây. Ví dụ 1 : Ở một cây rau dừa nước : khúc thân mọc trên bờ có đường kính nhỏ và chắc, lá nhỏ ; khúc thân mọc ven bờ có thân và lá lớn hơn ; khúc thân mọc trải trên mặt nước thì thân có đường kính lớn hơn hai khúc trên và ở mỗi đốt, một phần rễ biến thành phao, lá cũng to hơn. - Tá trong nước có hình bản dài Ví dụ 2 : Cùng thuộc một giông su hào thuần chủng, nhưng cây trổng ở luống được bón phân, tưới nước và phòng trừ sâu bệnh đúng quy trình kĩ thuật thì có củ to hơn hẳn so với củ ở những cây trổng ở luống không làm đúng quy trình kĩ thuật. Từ những điều quan sát được và các tư liệu trên, hãy trả lời các câu hỏi sau : -Sự biểu hiện ra kiểu hình của một kiểu gen phụ thuộc vào những yếu tộ'nào ? T rong các yếu tố đó, yếu tố nào được xem như không biêh đổi ? - Thường biến là gì ? n - Mối quan hệ giữa kiểu gen, môi trường và kiểu hình Sự nghiên cứu thường biên cho thấy, bô mẹ không truyền cho con những tính trạng (kiểu hình) đã được hình thành sẵn mà truyền một kiểu gen quy định cách phản ứng trước môi trường. Kiểu hình (tính trạng hoặc tập hợp các tính trạng) là kết quả sự tương tác giữa kiểu gen và môi trường. Các tính trạng chất lượng phụ thuộc chủ yếu vào kiểu gen, thường ít chịu ảnh hưởng của môi trường. Ví dụ : giống lúa nếp cẩm trồng ở miền núi hay đồng bằng đều cho hạt gạo bầu hòn và màu đỏ. Lợn ỉ Nam Định nuôi ở miền Bắc, miền Nam và ở các vườn thú của nhiều nước châu Âu vẫn có màu lông đen. Hàm lượng lipit trong sữa bò không chịu ảnh hưởng rõ ràng của kĩ thuật nuôi dưỡng. Các tính trạng số lượng (phải thông qua cân, đong, đo, đếm... mới xác định được), thường chịu ảnh hưởng nhiều của môi trường tự nhiên hoặc điều kiện trồng trọt và chăn nuôi nên biểu hiện rất khác nhau. Ví dụ : số hạt lúa trên một bông của một giông lúa, lượng sữa vắt được trong một ngày của một giống bò phụ thuộc vào điều kiện trồng trọt và chăn nuôi. Vì vậy, trong sản xuất phải chú ý tới ảnh hưởng khác nhau của môi trường đối với từng loại tính trạng. - Mức phản ứng Cùng một kiểu gen quy định tính trạng sô lượng nhưng có thể phản ứng thành nhiều kiểu hình khác nhau tuỳ thuộc vào điều kiện môi trường. Tuy nhiên, khả năng phản ứng khác nhau hay thường biến có giới hạn do kiểu gen quy định. Ví dụ : Giông lúa DR2 được tạo ra từ một dòng tế bào (2n) biến đổi, có thể đạt năng suất tối đa gần 8 tấn/ha/vụ trong điều kiện gieo trồng tốt nhất, còn trong điều kiện bình thường chỉ đạt năng suất bình quân 4,5 - 5,0 tấn/ha. Hãy trả lời các câu hỏi sau : Giới hạn năng suất của giống lúa DR2 do giôhg hay do kĩ thuật trồng trọt quy định ? Mức phản ứng là gì ? Thường biến là nhũng biến đổi ở kiểu hĩnh phát sỉnh trong đời cá thề dướỉ ành hưởng trực tiếp cùa môi trường. Người ta hay gập loại thường bỉến biểu hiện đồng loạt theo hướng xác định, tưong ứng vói điểu kiện ngoại cảnh, không dỉ truyền được. Mức phàn ứng là gỉớỉ hẹtn thường biến cùa một kiểu gen (hoặc chỉ một gen hay nhóm gen) trưóc môi trường khác nhau. Mức phản ứng do kỉều gen quy định. Kiều hình là kết quả cùa sự tutong tác gỉữa kỉều gen và môi trường. âu hói và bài tập Thường biến là gì ? Phân biệt thường biến với đột biến. Mức phản ứng là gì ? Cho ví dụ về mức phản ứng ở cây trồng. Người ta đã vận dụng những hiểu biết về ảnh hưởng của môi trường đôi với tính trạng sô lượng, về mức phản ứng để nâng cao năng suất cây trồng như thê nào ?