SGK Lịch Sử 9 - Bài 11 - Trật tự thế giới mới Chiến tranh thế giới thứ hai
Chương IV QUAN HỆ QUỐC TÊ Từ NĂM 1945 ĐẾN NAY Bài 11 TRẬT Tự THÉ GIỚI MỚI SAÚ CHIÊN TRANH THÉ GIỚI THỨ HAI Sau Chiến tranh thế giới thứ hai, một trật tụ thế giới mới đã đuợc xác lập : "Tirật tụ hai cục I-an-ta", do hai siẽu cuờng Mi, Liên Xô đúng đầu mỗi cục. Sụ phân chia thành hai phe tụ'bản chủ nghĩa /â xã hội chủ nghĩa đã trở thành đặc trung lớn nhắt, chi phối tình hình chính trị thế giới sau Chiến tranh thế giới thú hai. - SỰ HÌNH THÀNH TRẬT Tự THẾ GIÓI MÓI Vào giai đoạn cuối của Chiến tranh thế giới thứ hai, ba nguyên thủ các cường quốc Liên Xô, Mĩ và Anh là Xta-lin, Ru-do-ven và Sóc-sin đã có cuộc gặp gỡ tại I-an-ta (Liên Xô) từ. ngày 4 đến ngày 11 - 2 - 1945. ĩTmh 22. (từ trái sang phải) Sớc-sin, Ru-dơ-ven và Xta-lin tại Hội nghị I-an-ta Hội nghị đã thông qua các quyết định quan trọng vé việc phân chia khu vực ảnh hưởng giữa hai cường quốc Liên Xô và Mĩ. Ỏ châu Âu : Liên Xô chiếm đóng và kiểm soát vùng Đông nưóc Đúc và phía đông châu Âu (Đông Âu); vùng Tây nước Đức và Tây Âu thuộc phạm vi ành huỏng của Mĩ và Anh. Ỏ châu Á: Do việc Liên Xô tham chiến đánh Nhật, nên Mĩ và Anh đã chấp nhận nhũng diều kiện của Liên Xô là duy trì nguyên trạng Mông cổ (tức là tôn trọng nền dộc lập của Mông cổ), trả lại cho Liên Xô phía nam đào Xa-kha-lin; trao trà cho Trung Quốc những dất đai dã bị Nhật chiếm dóng truớc đây (nhuĐài Loan, Mãn Châu...); thành lập Chính phủ liên hiệp dân tộc gồm Quốc dân dâng và Đàng Cộng sân Trung Quốc. Triều Tiên dược công nhận là một quốc gia độc lập, nhung tạm thòi quân đội Liên Xô và Mĩ chia nhau kiểm soát và dóng quân ỏ Bắc và Nam vĩ tuyến 38. Các vùng còn lại ỏ châu Á (như Đông Nam Á, Nam Á...) vân thuộc phạm vi ảnh huỏng của các nước phưong Tây. Toàn bộ những thoả thuận quy định trên đã trở thành khuôn khổ của một trật tự thế giới mới, mà lịch sử gọi là Trật tự hai cực 1-an-ta do Liên Xô và Mĩ đứng đầu mỗi cực. - Hội nghị I-an-ta đã có những quyết định nào và hệ quả của các quyết định đó ? - Sự THÀNH LẬP LIÊN HỢP QUỐC Hình 23. Một cuộc họp của Đại hội đóng Liên hợp quốc Hội nghị I-an-ta còn có một quyết định quan trọng khác là thành lập một tổ chức quốc tê' mới là Liên hợp quốc. Nhiệm vụ chính của Liên hợp quốc là duy trì hoà bình và an ninh thế giói, phát triển mối quan hệ hữu nghị giữa các dân tộc trên co sở tôn trọng độc lập, chủ quyền của các dân tộc, thực hiện sự hợp tác quốc tế vé kinh tế, văn hoá, xã hội và nhân đạo... Trong hơn nửa thế ki qua, Liên hợp quốc đã có vai trò quan trọng trong việc duy trì hoà bình an ninh thế giới, đấu tranh xoá bỏ chủ nghĩa thực dân và chủ nghĩa phân biệt chủng tộc, giúp dở các nước phát triển kinh tế, văn hoá, nhất là đối với các nước Á, Phi và Mĩ La-tinh. Nước ta tham gia Liên họp quốc từ tháng 9 - 1977. Những nhiệm vụ chính cùa Liên hợp quốc là gì? Em hãy nêu lên những việc làm cùa Liên hợp quốc giúp nhân dàn Việt Nam mà em biết. - CHIẾN TRANH LẠNH Sau Chiến tranh thế giới thứ hai không lâu, hai cường quốc Mĩ và Liên Xô đã nhanh chóng chuyển từ liên minh chống phát xít sang tình trạng ngày càng mâu thuần, đối đầu nhau gay gắt. Đó là tình trạng “chiến tranh lạnh” giữa hai phe : tư bản chủ nghĩa và xã hội chủ nghĩa, kéo dài phán lớn thời gian trong nửa sau thê' kỉ XX. Chiến tranh lạnh là chính sách thù địch về mọi mặt của Mĩ và^bác nuớc dế quốc trong quan hệ vói Liên Xô và các nước xã hội chủ nghĩa. Mỉ và các nước đê' quốc đã ráo riết chạy đua vũ trang, tăng cường ngân sách quân sự, thành lập các khối quân sự cùng các căn cứ quân sự bao quanh Liên Xô và các nước xả hội chủ nghĩa, tiến hành nhiéu cuộc chiến tranh đàn áp cuộc đấu tranh giải phóng của các dân tộc. Trưóc tình hình bị đe doạ đó, Liên Xô và các nước xã hội chủ nghĩa buộc phải tăng ngân sách quốc phòng, củng có khả năng phòng thủ của mình. Chiến tranh lạnh đã mang lại những hậu quả hết sức nặng né. Đó là thê' giới luôn ở trong tmh trạng căng thảng, thậm chí có lúc đứng trước nguy cơ bùng nổ một cuộc chiến tranh thê' giới mới. Tuy đang trong thời kì hoà bình, nhưng các cường quốc đả chi một khối lượng khổng lố vé tiền của và sức người đé sản xuất các loại vũ khí huỷ diệt, xây dựng hàng nghìn căn cứ quân sự. Trong khi đó, loài người vản phải chịu đựng bao khó khăn do đói nghèo, dịch bệnh, thiên tai... gây ra, nhất là các nước ở châu Á, châu Phi. Hãy nêu những biểu hiện cùa tình trạng “chiến tranh lạnh” và hậu quả cùa nó. - THẾ GIÓI SAU CHIẾN TRANH LẠNH Sau bốn thập niên chạy đua vũ trang quá tốn kém, cuối cùng tháng 12 - 1989 Tổng thống Mĩ Bu-Sơ (cha) và Tổng Bí thư Đảng Cộng sản Liên Xô Goóc-ba-chốp đã cùng nhau tuyên bố chấm dứt Chiến tranh lạnh. Từ đó, tình hình thê' giới có nhiều biên chuyển và diển ra theo các xu hướng như sau : Một là, xu thê' hoà hoãn và hoà dịu trong quan hệ quốc tế. Tù dầu những năm 90 của thế kì XX, các nước lớn tránh xung dột trực tiếp, dối đầu nhau. Các xung đột quân sự ỏ nhiều khu vực đi dán vào thuơng lượng, hoà bình giải quyết các tranh chấp. Hai là, sự tan rã của Trật tự hai cực I-an-ta và thê' giới đang tiến tới xác lập một trật tự thế giới mới, đa cực, nhiều trung tâm. Nhưng Mĩ lại chủ trương “thế giới đơn cực” để dễ bề chi phối, thống trị thế giới. Ba là, từ sau Chiến tranh lạnh và dưới tác động to lớn của cuộc cách mạng khoa học - kỉ thuật, hâu hết các nước đều ra sức điều chinh chiến lược phát triển lấy kỉnh tế làm trọng điểm. Các nước đều dẩy mạnh sân xuất và tích cực tham gia các liên minh kinh tế khu vực dể cùng nhau hợp tác và phát triển như Liên minh châu Âu (EU), Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) mà Việt Nam là một thành viên từ tháng 7 - 1995. Bốn là, tuy hoà bình thê' giới được củng cố, nhưng từ đầu những năm 90 của thê' kỉ XX, ờ nhiều khu vực lại xày ra những vụ xung đột quân sự hoặc nội chiến giữa các phe phái (như ở Liên bang Nam Tư cũ, châu Phi và một số nước ở Trung A...). Nguyên nhân là do những mâu thuần về dân tộc, tôn giáo và tranh chấp biên giới, lãnh thổ. ỏ nhiều nơi, các cuộc xung đột diễn ra nghiêm trọng, kéo dài làm cho đát nước không ổn định và gây bao đau khổ cho người dân, nhất là phụ nữ và trẻ em. Tuy nhiên, xu thế chung của thê' giới ngày nay là hoà bình ổn định và hợp tác phát triển kinh tế. Đây vừa là thời cơ, vừa là thách thức đối với các dân tộc khi bước vào thê' ki XXI. Việt Nam cũng ở trong tình hình đó. CÂU HÒI VÀ BÀI TẬP Hãy nêu lên các xu thế phát triển của thế giới ngày nay. Nhiệm vụ to lớn nhất hiện nay của nhân dân ta là gì ?