SGK Lịch Sử 9 - Bài 22 - Cao trào cách mạng tiến tới Tổng khởi nghĩa tháng Tám năm 1945
Bài 22 CAO TRÀO CÁCH MẠNG TIÊN TỚI TỐNG KHỞI NGHĨA THÁNG TÁM NĂM 1945 Hội nghị lán thứ £> Can Chắp hành Trung uơng Cảng Cộng sản Cởng Puơng do Nguyên Ái Quốc vẻ nuớc triệu tập đả quyết định thành lập Việt Nam độc lập đông minh (Việt Minh') đế tập hợp lục luợng đáu tranh nhằm giải phóng dân tộc. Cao trào kháng Nhật cúu nuớc phát triến mạnh mẽ, tiến nhanh tới Tống khởi nghĩa tháng Tám năm 1945. - MẶT TRẬN VIỆT MINH RA ĐỜI (19 - 5 - 1941) Chiến tranh thê' giới thứ hai đã bước sang năm thứ ba. Sau khi lân lượt đánh bại ba nước Pháp, Bỉ, Hà Lan và chiêm phân lớn lục địa châu Âu, tháng 6 - 1941, phát xít Đức mở cuộc tấn công Liên Xô. Trên thê' giới đã hình thành hai trận tuyến : một bên là các lực lượng dân chủ, do Liên Xô đứng đáu, và một bên là khối phát xít Đức, I-ta-li-a, Nhật. Ngay từ đâu, cuộc đấu tranh của nhân dân ta đã là một bộ phận trong cuộc đấu tranh của các lực lượng dân chủ. Trước tình hình thê' giới và trong nước ngày càng khần trương, ngày 28- 1 - 1941, lãnh tụ Nguyền Ái Quốc vé nước triệu tập Hội nghị lân thứ 8 Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Đông Dương. Hội nghị họp tại Pác Bó (Cao Bàng) từ ngày 10 đến ngày 19 - 5 - 1941. Hội nghị chủ trương trước hết phái giải phóng cho được các dân tộc Đông Dương ra khỏi ách Pháp - Nhật. Hội nghị quyết định tiếp tục tạm gác khổu hiệu “Đánh đổ địa chủ, chia ruộng đất cho dân cày” thay bằng các khđu hiệu “Tịch thu ruộng đất của đế quốc và Việt gian chia cho dân cày nghèo, giâm tô, giảm tức, chia lại ruộng công”, tiến tói thục hiện “Người cày có ruộng”. Hội nghị chủ trương thành lộp Việt Nam độc lập đồng minh (gọi tắt là Việt Minh) bao gồm các tổ chức quần chúng, lấy tên là Hội Cứu quốc nhằm : “Liên hiệp hết thây các giới dồng bào yêu nước, không phân biệt giàu nghèo, già trẻ, gái trai, không phân biệt tôn giáo và xu hướng chính trị, đặng cùng nhau mưu cuộc dân tộc giải phóng và sinh tồn”(1). Mặt trận Việt Minh chính thức thành lập ngày 19-5-1941. Chỉ sau một thời gian ngán, tổ chức này đã có uy tín và ảnh hưởng sâu rộng trong nhàn dân. Sau Hội nghị Trung ương, lãnh tụ Nguyền Ái Quốc đã gửi thư kêu gọi đồng bào cả nước đoàn kết thống nhất đánh đuổi Pháp - Nhật. Công tác xây dựng lực lượng cách mạng tiến tới vũ trang khởi nghĩa khi thời cơ đến được đặc biệt coi trọng. Ngay từ cuối năm 1940, sau khi khởi nghĩa Bác Sơn thất bại, theo chủ trương của Đảng, một bộ phận lực lượng vũ trang khởi nghĩa được tổ chức lại thành các đội du kích, sang năm 1941 phát triển thành trung đội Cứu quốc quân hoạt động ở căn cứ địa Bác Sơn - Võ Nhai. Để đối phó với sự vây quét của địch, Cứu quốc quân đã phát động chiến tranh du kích, sau đó phân tán thành nhiều bộ phận để chấn chỉnh lực lượng và tiến hành cóng tác vũ trang tuyên truyền, gây dựng cơ sở chính trị trong quân chúng tại các tỉnh Thái Nguyên, Tuyên Quang, Lạng Sơn. Cao Bằng được coi là nơi thí điểm của cuộc vận dộng xây dựng các Hội Cứu quốc trong Mặt trộn Việt Minh. Đến năm 1942, khắp chín châu của Cao Bằng dều có Hội Cứu quốc, trong dó có ba châu “hoàn toàn” - nghĩa là mọi người đều gia nhập tổ chức Việt Minh, xã nào cũng có uỷ ban Việt Minh. Rồi uỷ ban Việt Minh tỉnh Cao Bằng và uỷ ban Việt Minh liên tỉnh Cao - Bắc - Lạng dược thành lộp. Sang năm 1943, uỷ ban Việt Minh liên tỉnh Cao - Bắc - Lạng lộp ra 19 ban xung phong “Nam tiến” để liên lạc với căn cứ địa Bắc Sơn - Võ Nhai và phát triển lục lượng cách mạng xuống các tỉnh miền xuôi. Trong khi chú trọng xây dựng lực lượng chính trị trong quần chúng cơ bản ở nông thôn và thành thị, Đảng Cộng sản Đông Dương vần không xem nhẹ việc tranh thủ tập hợp rộng rãi các táng lớp nhân dân khác như sinh viên, học sinh, trí thức, tư sản dân tộc vào mặt trận cứu quốc. • (1) Vân kiện Đàng (1930 - 1945), tập III, BNCLSĐTƯ xuất bàn, Hà Nội, 1977, tr.436. 87 Báo chí của Đảng và của Mặt trận Việt Minh (Giãi phóng, Cờ giải phóng, Chặt xiềng, Cứu quốc, 'Việt Nam độc lập, Kèn gọi lính,...) phát triến rất phong phú, đã góp phán quan trọng vào việc tuyên truyền đường lối chính sách của Đảng, đấu tranh chống mọi thù đoạn chinh trị, văn hoá cùa địch, thu hút đông đảo quần chúng vào hàng ngũ cách mạng. Bước sang đáu năm 1944, tình hình nước ta và thê' giới chuyến biến có .lợi cho cách mạng. Cuộc chiến tranh chống phát xít bước vào giai đoạn kết thúc. Đầu tháng 5 - 1944, Tổng bộ Việt Minh ra chỉ thị cho các cấp sửa soạn khởi nghĩa và kêu gọi nhân dân “sám vũ khí đuổi thù chung”. Không khí chuần bị khởi nghĩa sôi sục trong khu căn cứ. Tình hình lúc này rất khán trưong. Tháng 10 - 1944, lãnh tụ Hổ Chí Minh (Nguyền Ái Quốc) đã gửi thư cho đổng bào toàn quốc nêu rõ : “Phe xâm lược gân đến ngày bị tiêu diệt... Cơ hội cho dân tộc ta giải phóng chi ở trong một năm hoặc năm rưỡi nữa. Thời gian rất gấp. Ta phải làm nhanh !” Hó Chi Minh, Toàn tập, Tập 3, NXB Chinh tri Quốc gia, Hà Nội, 1995, tr.505 - 506. Sau đó, theo chỉ thị của lãnh tụ Hổ Chí Minh, đội Việt Nam Tuyên truyền Giải phóng quân được thành lập (22 - 12 - 1944), phát động một phong trào Hĩnh 37. Đội Việt Nam Tuyên truyén Giải phóng quân đấu tranh chính trị và quân sự đế thúc đầy quá trình cách mạng tiến lẽn mạnh mẽ hơn nữa. Cuối tháng 12 - 1944, Đội Việt Nam Tuyên truyền Giải phóng quân đã đánh tháng hên tiếp hai trận ở Phay Khát và Nà Ngân (Cao Bàng). Phát huy tháng lợi đâu tiên, đội quân giải phóng đã đáy mạnh vũ trang tuyên truyén, kết hợp chinh trị với quân sự, xây dụng cơ sở cách mạng, góp phán củng cớ và mở rộng căn cứ Cao - Bác - Lạng, cổ vũ và thúc đầy phong trào cách mạng của quần chúng trong cả nước. Quân địch ờ các đồn hoang mang lo sợ. Một số Việt gian ra đầu thú chính quyến cách mạng hoặc xin trả lại của cải đã cướp đoạt cùa nhân dân. Đồng thời ở Thái Nguyên, đội Cứu quốc quân phát động chiến tranh du kích. Chính quyền nhân dân được thành lập suốt một vùng rộng lớn, phía nam xuống tận tỉnh ụ Thái Nguyên và Vinh Yên. Đảng Cộng sản Đông Dương chù trương thành lập Mặt trận Việt Mình trong hoàn cánh hào ? - CAO TRÀO KHÁNG NHẬT, cứu NUÓC TIẾN TÓI TỔNG KHỞI NGHĨA THÁNG TÁM NĂM 1945 Nhật đảo chính Pháp (9 - 3 -1945) Vào đâu năm 1945, Chiện tranh thế giới thứ hal bước vào giai đoạn kết thúc. Nước Pháp được giii phóng, Chính phu kháng chiến Đờ Gôn vé Pa-ri. Ở Mặt trận Thái Bình Dương, phát xít Nhật cũng khốn đốn trước các đòn tấn công dồn dập của Anh - Mĩ trên bộ cũng như trên mặt biến. Thực dân Pháp ờ Đông Dương nhân cơ hội cũng ráo riết hoạt động, đợi khi quàn Đóng minh kéo vào đánh Nhật sẽ nổi dậy huỏưg ứng để giành lại địa vị thống trị củ. Tình thế thất bại gân ké của phát xít Nhật buộc chúng phải làm cuộc đảo chinh lật đố Pháp đế độc chiếm Đông Dương. Đêm 9 - 3 - 1945, Nhật nổ súng lật đổ Pháp trên toàn Đông Dương. Quân Pháp chống cự rất yếu ớt, chỉ sau một vài giờ đã đâu hang. Sau khi hất câng Pháp, Chính phủ Nhật hoàng tuyên bố sê giúp Jô nền độc lộp của các dân tộc Đông Dương. Nhưng sau một thời gian rát ngắn, bộ mặt giở nhân giở nghĩa của phát xít Nhật và bù nhìn tay sai đã bị bóc trần. Nhân dân ta ngày càng thêm căm thù Nhật và chán ghót bọn bù nhìn tay soi của chúng. Tại sao Nhật phái đáo chính Pháp ? Quăn Pháp ớ Đông Dương đã thất bại ra sao ? Tiến tới Tống khởi nghĩa tháng Tám năm 1945 Ngay khi tiếng súng đảo chính cùa Nhật vừa nổ, Ban Thường vụ Trung ương Đảng đã họp hội nghị mở rộng. Hội nghị đã ra chỉ thị : “Nhật - Pháp bắn nhau và hành động cùa chúng ta", xác định kẻ thù chính, cụ thể, trước mát của nhân dân Đông Dương lúc này là phát xít Nhật. Hội nghị quyết định phát động một cao trào “Kháng Nhật, cứu nước" mạnh mẽ làm tiên đé cho cuộc Tổng khởi nghĩa. Từ giữa tháng 3 -1945 trỏ đi, cách mạng đã chuyển sang cao trào, phong trào đấu tranh vũ trang và những cuộc khỏi nghĩa từng phấn liên tiếp nổ ra ỏ nhiều địa phương. Ỏ khu căn cứ địa Cao - Bắc - Lạng, Việt Nam tuyên truyền giải phóng quân và Cứu quốc quân đã phối hợp với lực lượng chính trị của quấn chúng giải phóng hàng loạt xã, châu, huyện. Ỏ nhiều địa phương, quần chúng cách mạng dã cành cáo bọn quan lại, tổng lí cường hào có ý chóng lại cách mạng, trừng trị bọn Việt gian, ỏ nhiều thị xã, thành phố và ngay cà ỏ Hà Nội, các đội danh dự Việt Minh đã táo bạo trừ khử một số tên tay sai đắc lực của địch, kích thích tinh thần cách mạng của quần chúng. Giữa lúc cao trào kháng Nhật, cứu nước đang cuồn cuộn dâng lên thì ngày 15 - 4 - 1945 Hội nghị Quân sự cách mạng Bắc Kì họp ở Hiệp Hoà (Bác Giang). Hội nghị quyết định thống nhất các lực lượng vũ trang thành Việt Nam Giòi phóng quân ; phát triển hơn nữa lực lượng vũ trang và nửa vũ trang; mở trường đào tạo cán bộ quân sự và chính trị ; đé ra nhiệm vụ cấn kíp là phải tích cực phát triển chiến tranh du kích, xây dựng căn cứ địa kháng Nhật để chuẩn bị cuộc tổng khởi nghĩa cho kịp thời cơ. Uỷ ban Quân sự cách mạng Bắc Ki được thành lập, có nhiệm vụ chỉ huy các chiến khu miên Bác và giúp đỡ toàn quốc vé mặt quân sự. Tiếp đó, Khu giải phóng Việt Bắc ra đời (4 - 6 - 1945) bao gồm hầu hết các tỉnh Cao Bàng, Bắc Kạn, Lạng Sơn, Tuyên Quang, Hà Giang, Thái Nguyên và một số vùng lân cận thuộc các tỉnh mién trung du (Bác Giang, Phú Thọ, Yên Bái, Vĩnh Yên). Uỳ ban Lẩm thời Khu giải phóng đã thi hành 10 chính sách cùa Việt Minh nhàm đem lại quyén lợi cho nhân dân. Khu giải phóng Việt Bác trờ thành căn cứ địa của cả nước và là hình ảnh thu nhỏ của nước Việt Nam mới. Phong trào quần chúng trong cả nước đang trên đà phát triển mạnh mẽ ở cả nông thôn và thành thị thì nạn đói diễn ra nghiêm trọng hơn ở các tỉnh mién Bác và Bác Trung Bộ. Khẩu hiệu “Phá kho thóc, giải quyết nạn đói” được kịp thời đưa ra đã dấy lên phong trào đánh chiếm kho thóc của Nhật để chia cho dân nghèo. Một bầu không khí tiền khởi nghĩa lan tràn kháp cả nước, báo trước giờ hành động quyết định sấp tới. Hình 38. Khu Giải phóng Việt Bác CÂU HÓI VÀ BÀI TẬP Đảng Cộng sản Đông Dương đã có những.chủ trương và khẩu hiệu gì để đẩy phong trào cách mạng tiến tới ? Mặt trận Việt Minh ra đời đã có tác động như thế nào đến cao trào kháng Nhật, cứu nước ?