SGK Lịch Sử 9 - Bài 13 - Tổng kết lịch sử thế giới từ sau năm 1945 đến nay
Bài 13 TỐNG KẾT LỊCH sử THỂ GIỚI Từ SAU NĂM 1945 ĐẾN NAY Giai đoạn lịch sử thê' giới từ sau Chiến tranh thế giới thứ hai (năm 1945) đến nay tuy chỉ dài hon nửa thê' kỉ nhưng là một giai đoạn đâ diễn ra với bao sự kiện to lớn, phức tạp và có những đảo lộn bất ngờ. Đặc điểm lớn hâu như bao trùm cả giai đoạn lịch sử này là thê' giới chia thành hai phe : tư bản chủ nghĩa và xã hội chủ nghĩa, do hai siêu cường Mĩ và Liên Xô đứng đầu mỗi phe. Hai siêu cường trong tình trạng đối đâu, Chiến tranh lạnh căng thẳng, quyết hệt. Trong giai đoạn này, mục tiêu đấu tranh của các lực lượng xã hội chủ nghĩa và các lực lượng cách mạng, dân chủ tiến bộ là hoà bình, độc lập dân tộc và tiến bộ xã hội. - NHỮNG NỘI DUNG CHÍNH CỦA LỊCH sử THẾ GIÓI TỪ SAU NĂM 1945 ĐẾN NAY Vói những tháng lợi vang dội của Liên Xô và các lực lượng cách mạng trong Chiến tranh thê' giới thứ hai, chủ nghĩa xã hội từ phạm vi một nước đã trở thành một hệ thống thê' giói, trải dài qua nhiều nước từ châu Âu tới châu Á và lan sang khu vực Mĩ La-tinh. Trong nhiêu thập niên của nửa sau thê' kỉ XX, các nước xã hội chủ nghĩa đã trở thành một lực lượng hùng mạnh về chính trị, quân sự và kinh tế, có ảnh hưởng to lớn tới tiến trinh phát triển của thê' giới. Nhưng vi phạm phải sai lầm nghiêm trọng trong đường lối chính sách và sự chống phá của các thê' lực đế quốc và phản động, chê' độ xã hội chủ nghĩa đã sụp đổ ở Liên Xô vá các nước Đông Âu. Đó là một tổn thất nặng né chưa từng thấy trong lịch sử phong trào công nhàn và cộng sản quốc tế. Sau Chiến tranh thế giới thứ hai, phong trào đấu tranh giải phóng dân tộc ở châu Á, châu Phi và Mĩ La-tinh đâ giành được những tháng lợi to lớn có ý nghĩa lịch sử. Đó là sự sụp đổ của hệ thống thuộc địa và chế độ phân biệt chủng tộc (A-pác-thai), là sự ra đời của hon 100 quốc gia độc lập trẻ tuổi. Ngày nay, các nước A - Phi - Mĩ La-tinh ngày càng tích cực tham gia và có vai trò quan trọng trong đời sống chính trị thê' giới. Sau khi giành được độc lập, mặc dù còn gặp nhiéu khó khăn, nhiêu nước Á - Phi - Mĩ La-tinh đã đạt được những thành tựu to lớn trong công cuộc xây dựng và phát triển kinh tê' - xà hội của đất nước như Trung Quốc, An Độ và các nước ASEAN... Sau khi phục hổi nén kinh tê' bị chiến tranh tàn phá nặng nể, các nước tư bản chủ nghĩa đả có sự phát triển nhanh chóng vé kinh tê' (một phân quan trọng là nhờ áp dụng những tiến bộ của cách mạng khoa học - kĩ thuật), tiêu biểu như các nước Nhật Bản và Cộng hoà Liên bang Đức. Nét nổi bật của hệ thống tư bản chủ nghĩa sau nãm 1945 là Mì đã vưon lên trở thành nước tư bản giàu mạnh nhất, ráo riết theo đuổi mưu đổ làm bá chủ thê' giói nhưng Mĩ cũng phải chịu những thất bại nặng né, nhất là trong cuộc chiến tranh xâm lược Việt Nam (1954 - 1975). Cũng từ sau năm 1945, các nước tư bản ngày càng có xu hướng hên kết kinh tê' khu vực, biểu hiện là sự ra đời của khối Cộng đổng kinh tê' châu Âu (EEC) hon 40 năm qua - ngày nay là Liên minh châu Âu (EU). Mĩ, EU và Nhật Bản đã trở thành ba trung tâm kinh tê' lớn của thê' giói. Vé quan hệ quốc tế, sau năm 1945, là sự xác lập trật tự thê' giới hai cực do hai siêu cường Liên Xô và Mỉ đứng đâu. Thê' giói chia thành hai phe và trong tinh trạng đối đầu căng thẳng vói đinh cao là Chiến tranh lạnh. Cuối cùng, do nhiều nguyên nhân, hai siêu cường Liên Xô và Mĩ đã cùng nhau tuyên bổ' chấm dứt Chiến tranh lạnh (1989). Vé co bản, nguy co chiến tranh thê' giói đã bị đầy lùi, thê' giói chuyển dân sang xu thê' hoà hoãn và đối thoại. Cuộc cách mạng khoa học - kĩ thuật được bắt đáu từ giữa những năm 40 của thê' kỉ XX với những tiến bộ phi thường và nhiéu thành tựu kì diệu. Cuộc cách mạng khoa học - ki thuật có ý nghĩa cực kì to lớn, là nhân tố có ý nghĩa quyết định đối với sự tăng trường kinh tế, nâng cao không ngừng mức sống và chất lượng sống của con người. Hon nữa, có thể nói việc khai thác và áp dụng những tiến bộ của khoa học - kĩ thuật còn liên quan tới vận mệnh phát triển của đất nước như lịch sử đã từng chứng tỏ. - Em hãy nêu nhũng nội dung chủ yếu của lịch sử thế giới từ sau nám 1945 đến nay. - CÁC xu THẾ PHÁT TRIỂN CỦA THẾ GIÓI NGÀY NAY Dõi theo những sự kiện quan trọng đã diẻn ra trong giai đoạn lịch sử thế giới từ sau nãm 1945, có thé thấy sụ tan rã của “trật tự hai cực” (1991) như một mốc đánh dấu cho sự phân kì của giai đoạn lịch sử này. Giai đoạn lịch sử từ năm 1945 đến năm 1991 là giai đoạn thế giới phân đôi thành hai phe : xã hội chù nghĩa và tư bản chủ nghĩa trong khuôn khổ của trật tự thế giới hal cực Xô - Mĩ. Thế giói háu như bị tác động và chịu sự chi phối bởi những nhân tố này. Giai đoạn lịch sử từ sau năm 1991 đến nay - thường được gọi là sau Chiến tranh lạnh, là giai đoạn trật tự thế giới cũ đã tan rã và một trật tự thế giói mới đang trong quá trình hình thành theo chiéu hướng trật tự thế giới đa cực, vói nhiểu trung tâm. Ngày nay, các cường quốc đang ra sức vưon lên, điéu chỉnh các mối quan hệ theo hướng hoà hoãn, thoả hiệp giữa các nước lón để có một ưu thế trong trật tự thế giới mới. Đổng thời, dưới tác động cùa cách mạng khoa học - kỉ thuật, hâu như tất cả các quốc gia đang ra sức điều chinh chiến lược phát triển với việc lấy kinh tế làm trọng điểm và tích cực mở rộng các quan hệ quốc tế đé cùng hợp tác phát triển. Trong giai đoạn sau Chiến tranh lạnh, tuy nguy cơ chiến tranh thê' giới đã bị đầy lùi, nhưng hòa bình ở nhiéu khu vực lại bị đe doạ nghiêm trọng : xung đột quân sự, nội chiến kéo dài do những mâu thuân vê sác tộc, dân tộc, tôn giáo và tranh chấp lãnh thổ. ơ nhiều nước, tình hình lại càng nghiêm trọng với những nguy cơ của chủ nghĩa khủng bố và li khai. Tuy nhiên, xu hướng chung của thê' giới ngày nay là hoà bình, ổn định và hợp tác phát triển. Đày vừa là thời cơ, vừa là thách thức đối với các dàn tộc khi bước vào thê' kỉ XXI. CÂU HÓI VÀ BÀI TẬP Tại sao lại nói : "Hoà bình, ổn định và hợp tác phát triển" vừa là thời cơ, vừa là thách thức đối với các dân tộc ? Phần hai