SGK Lịch Sử 9 - Bài 3 - Quá trình phát triển của phong trào giải phóng dân tộc và sự tan rã của hệ thống thuộc địa
Chương II CÁC NƯỚC Á, PHI, Mĩ LA-TINH Từ NĂM 1945 ĐẾN NAY Bài 3 QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN CỦA PHONG TRÀO GIẢI PHÓNG DÂN TỘC VÀ sự TAN RÁ CỦA HỆ THỐNG THUỘC ĐỊA Sau Chiến tranh thế giới thú hai, một cao trào đấu tranh giải phóng dân tộc đã diển ra sôi nổi ở châu Á châu Chi rà Mĩ La-tinh, làm cho hộ thống thuộc địa cúa chú nghĩa đế quốc tan rã tùng mảng lớn và đỉ tới sụp đố hoàn toàn. Có thế phân chia quá trình tan rã đó thành ha giai đoạn chính : - GIAI ĐOẠN TỪ NĂM 1945 ĐẾN GIŨA NHỮNG NĂM 60 CỦA THẾ KỈ XX Ngay khi được tin phát xít Nhật đâu hàng, nhân dân nhiêu nước Đông Nam Á đã nổi dậy, tiến hành khởi nghĩa vũ trang, lật đổ ách thống trị của phát xít, thành lập chính quyên cách mạng, tiêu biểu là các nước In-đô-nê-xi-a, Việt Nam và Lào. Ba nước này lán lượt tuyên bố độc lập : In-đô-nê-xi-a - ngày 17 - 8 - 1945, Việt Nam - ngày 2 - 9 - 1945 và Lào - ngày 12 - 10 - 1945. Phong trào đấu tranh lan nhanh sang các nước Nam Á và Bác Phi. Nhiéu nước ở hai khu vực này liên tiếp nổi dậy giành độc lập như Án Độ (1946 - 1950), Ai Cập (1952), An-giê-ri (1954 - 1962) v.v... Năm 1960, 17 nước ở châu Phi tuyên bố độc lập. Ngày 1 - 1 - 1959, cuộc Cách mạng nhân dân ở Cu-ba dưới sự lãnh đạo của Phi-đen Cát-xtơ-rô đã giành thắng lợi. Chế độ độc tài thân Mĩ bị lật đổ. Như vậy, tới giữa những năm 60 của thế kỉ XX, hệ thống thuộc địa của chủ nghĩa đế quốc - thực dân vẻ co bản đã bị sụp đổ. Đến năm 1967, hệ thống thuộc địa chỉ còn 5,2 triệu km2 với 35 triệu dân, tập trung chủ yêu ở miên Nam châu Phi. - Hãy xác định trên bán đồ thê giới vị tri các nước giành được độc lập đã nêu trong bài. - GIAI ĐOẠN TỪ GIỮA NHŨNG NĂM 60 ĐẾN GIỮA NHŨNG NẢM 70 CỦA THẾ KỈ XX Nét nổi bật của giai đoạn này là phong trào đấu tranh giành độc lập của nhân dân các nước Ảng-gô-la, Mô-dăm-bích và Ghi-nê Bít-xao nhàm lật đổ ách thống trị của Bổ Đào Nha. Từ đáu những năm 60, nhân dân ba nước này đã tiến hành cuộc đấu tranh vũ trang. Tháng 4 -1974, ở Bô Đào Nha nổ ra cuộc đấu tranh lật đổ chê' độ độc tài (tổn tại từ năm 1926), chính quyền mói ở Bô Đào Nha đã tuyên bố trao trả độc lập cho Ghi-nê Bít-xao (9 - 1974), Mô-dăm-bích (6 - 1975) và Àng-gô-la (11 - 1975). Sự tan rã các thuộc địa của Bô Đào Nha là một tháng lợi quan trọng của phong trào giải phóng dân tộc ở châu Phi. Hãy xác định trên bản đồ cháu Phi vị tri ba nước Áng-gô-la, Mô-dăm-bích và Ghi-nê Bít-xao. - GIAI ĐOẠN TỪ GIỮA NHỮNG NĂM 70 ĐẾN GIỮA NHŨNG NẢM 90 CỦA THẾ KỈ XX Từ cuối những năm 70, chủ nghĩa thực dân chỉ còn tổn tại dưới hình thức cuối cùng của nó là chế độ phân biệt chủng tộc (A-pác-thai), tập trung ở ba nước miên Nam châu Phi là Rô-đê-di-a, Tây Nam Phi và Cộng hoà Nam Hú. Sau nhiêu năm đấu tranh ngoan cường và bén bỉ của người da đen, chính quyền thực dân của các giai cấp thống trị người da trắng đã phải tuyên bố xoá bỏ chế độ phân biệt chủng tộc, công nhận quyên bâu cử và các quyên tự do, dân chủ khác của người da đen. Sau khi giành tháng lợi trong các cuộc bầu cử, chính quyền của người da đen đã được thành lập ở Rô-đê-di-a năm 1980 (sau đó nước này đã đổi tên là Cộng hoà Dim-ba-bu-ê) và ở Tây Nam Phi năm 1990 (nay là Cộng hoà Na-mi-bi-a). Một tháng lợl có ý nghĩa lịch sử nữa là ở Cộng hoà Nam Phi, năm 1993 chê độ phân biệt chủng tộc đã bị xoá bỏ sau hon ba thế kỉ tồn tạl. Như thế, hệ thống thuộc địa của chủ nghĩa đế quốc đã bị sụp đổ hoàn toàn. Lịch sử các dân tộc Á, Phi và Mĩ La-tinh đã sang chương mớl với nhiệm vụ to lớn là củng cố nén độc lập dân tộc, xây dựng và phát triển đất nước nhàm khắc phục tình trạng nghèo nàn, lạc hậu đã kéo dài từ bao đời nay. Hãy xác định trên bán đồ châu Phi vị tri ba nước Dim-ba-bu-ê, Na-mi-bi-a và Cộng hoà Nam Phi. CÂU HÒI VÀ BÀI TẬP Hãy nêu các giai đoạn phát triển của phong trào giải phóng dân tộc từ sau năm 1945 và một số sự kiện lịch sử tiêu biểu của mỗi giai đoạn.