SGK Vật Lí 9 - Bài 10 Biến trở - Điện trở dùng trong kĩ thuật
BÀ110 BIẼN TRỎ - ĐIỆN TRỎ DÙNG TRONG Ki THUẬT Sử dụng biến trở có thể làm cho một bóng đèn từ từ sáng dẩn lên hoặc từ từ tối dần di. Cũng nhờ biến trở mà ta có thể điều chính tiếng cùa radio hay của tivi to dần lên hay nhỏ dần đi... Vậy biến trở có cấu tạo và hoạt dộng như thế nào ? I-BIẾN TRỞ ]. Tìm hiểu cáu tạo và hoạt động của biến trở I Quan sát ánh chụp, hình 10.1 (hoặc biến trở thật) đế nhận dạng các loại biến trở. A b) Biến trở tay quay c) Biến trở than (chiết áp) H'inh 10.1 00 Bộ phận chính của biến trở trên các hình 10.la, b gổm con chạy (hoặc tay quay) c và cuộn dây dần bàng hợp kim có điện trở suất lớn (nikêlin hay nicrom), được quấn đéu đặn dọc theo một lõi bàng sứ. Nếu mác hai đáu A, B của cuộn dây này nối tiếp vào mạch điện thì khi dịch chuyên con chạy c, biến trở có tác dụng thay đổi điện trở không ? Vì sao ? Sỹ Biên trớ được mác nối tiếp vào mạch điện, chắng hạn vói hai điếm A và N của các biến trở ở hình 10.la và b. Khi đó, nếu ta dịch chuyển con chạy hoặc tay quay c thì điện trờ của mạch điện có thay đổi không ? Vì sao ? Kỉ Trên hình 10.2 vẽ các kí hiệu so đồ cùa biến trở. Hãy mô tả hoạt động của biến trở có kí hiệu so đổ a, b, c. 2. Sử dụng biến trỏ để điều chỉnh cường độ dòng điện ss Vẽ so đó mạch điện hình 10.3. Tìm hiếu trị số điện trở lón nhất của biến trở được sừ dụng và cường độ lớn nhất của dòng điện cho phép chạy qua biến trờ đó. + Mác mạch điện theo hình 10.3. Đầy con chạy c vé sát điém N để biến trở có điện trở lớn nhất. + Đóng công tác rỗi dịch chuyến con chạy c đế đèn sáng hon. Tại sao ? + Đế đèn sáng mạnh nhẩt thì phải dịch con chạy của biến trớ tới vị trí nào ? Vì sao ? a) c) Kết luận Biến trớ có thế được dùng để điêu chinh cường độ dòng điện trong mạch khi thay đối trị số điện trở của nó. II - CÁC ĐIỆN TRỜ DÙNG TRONG Kĩ THUẬT Tim hiểu cấu tạo và nhận biết các điện trở dùng trong kĩ thuật. Trong kỉ thuật, chẳng hạn trong các mạch điện của radio, tivi... nguời ta cán sử dụng các điện trớ có kích thuớc nho vói các trị số khác nhau, có thế lớn tói vài trăm mêgaôm (1MQ = 106Q). Các điện trở này được chê' tạo bàng một lóp than hay lớp kim loại mòng phu ngoài một lỏi cách điện (thường bàng sứ). Hãy giải thích vì sao lóp than hay lớp kim loại mỏng đỏ lại có điện trớ lớn. HT Hãy nhận dạng hai cách ghi trị sô' các điện trở kĩ thuật nêu dưới đây. Cách 1 : Trị sô' được ghi trên điện trở (hình 10.4a). Cách 2 : Trị số được thế hiện bàng các vòng màu son trên điện trỏ (hình 10.4b và hình 2 ở bìa 3). Vòng màu thứ nhất Vòng màu thứ hai —Vòng màu thứ ba màu thứ tư Hình 10.4 - VẬN DỤNG Đọc trị sớ của các điện trở ki thuật cùng loại như hình 10.4a có trong bộ dụng cụ thí nghiệm. HE Một biến trở con chạy có điện trở lớn nhất là 20Q. Dây điện trớ của biến trở là dây hợp kim nicrom có tiết diện 0,5mm- và được quấn đêu xung quanh một lõi sứ tròn đường kính 2cm. Tính số vòng dây của biến trò này. ử Biển trở là điện trớ có thể thay đổi trị số và có thể được sử dụng để điếu chỉnh cường độ dòng điện trong mạch.