SGK Vật Lí 9 - Bài 31 Hiện tượng cảm ứng điện từ
BÀI 31 HIỆN TƯỢNG CÁM ỨNG ĐIỆN Từ Bạn Thanh : Xe đạp của mình không có pin hay acquy mà chi có một bình điện, gọi là đinamô. Không hiểu trong đinamô có cái gì mà khi quay cái núm ở trên thì đèn xe đạp lại sáng ? Bạn Hài: Tốt nhất là tháo vỏ đinamô ra xem trong đó có cái gì. - CÃU TẠO VÀ HOẠT ĐỘNG CỦA ĐIN AMÔ Ở XE ĐẠP Quan sát cấu tạo và hoạt động của địnamô. Trên hình 31.1 vẽ so đổ cấu tạo của một đinamõ ỏ xe đạp. Trong đinamô có một nam chàm và cuộn dây. Khi quay núm của đinamô thì nam châm quay theo và đèn sáng. Liệu có phải nhờ nam châm mà tạo ra được dòng điện không ? - DÙNG NAM CHÂM ĐỂ TẠO RA DÒNG ĐIỆN 1. Dùng nạm châm vĩnh cửu Thí nghiệm 1 Cho hai đèn LED mác song song ngược chiều vào hai đáu của một cuộn dây dàn và một thanh nam châm vĩnh cửu. Hãy bố trí thí nghiệm như hình 31.2 đế tìm hiểu xem dòng điện xuất hiện trong cuộn dây dần kín ở trường hợp nào dưới dãy : + Di chuyến nam châm lại gân cuộn dây. + Đặt nam châm đứng yên trước cuộn dây. + Đặt nam châm nàm yên trong cuộn dây. + Di chuyển nam châm ra xa cuộn dây. HS Trong thí nghiệm trên, nếu để nam châm đứng yên và cho cuộn dây chuyển động lại gân hay ra xa nam châm thì trong cuộn dây có xuất hiện dòng điện không ? Hãy làm thí nghiệm đế kiếm tra dự đoán. Nhận xét 1 Hình 31.2 Dòng điện xuất hiện trong cuộn dây dần kín khi ta đưa một cực nam châtn lại gần hay ra xa một dâu cuộn dây đó hoặc ngược lại. 2. Dùng nam châm điện Thí nghiêm 2 Sỉ Đật một nam châm điện nàm yên trước cuộn dây dản có mác hai đèn LED song song ngược chiéu (hình 31.3). Hãy làm thí nghiệm đế xác định trong những trường hợp nào dưới đây xuất hiện dòng điện ở cuộn dây có mác đèn LED. + Trong khi đóng mạch điện của nam châm điện. SỀ Nam châm điện K +1,- —h— Lõi sát + Khi dòng điện đã ón định. Hình 31.3 + Trong khỉ ngắt mạch điện cua nam châm điện. + Sau khi ngắt mạch điện. Nhận xét 2' 9 Hình 31.4 Dòng điện xuất hiện ơ cuộn dây dần kín trong thời gian đóng và ngát mạch cua nam châm điện, nghĩa là trong thời gian dòng điện cua nam châm điện biến thiên. - HIỆN TƯỢNG CẢM ỨNG ĐIỆN TƯ I Dòng điện xuất hiện như trẽn gọi là dòng điện câm úng. Hiện tượng xuất hiện dòng điện cảm ứng gọi là hiện tượng cảm ứng điện từ. M Nếu ta làm lại thí nghiệm ở hình 31.2 nhưng lân này cho nam châm quay quanh một trục thắng đứng (hình 31.4) thì có hiện tượng gi xảy ra trong cuộn dây ? Hđ Hãy tra lời câu hoi ó phán I. * CÓ nhiều cách dùng nam châm để tạo ra dòng điện trong một cuộn dày dẫn kín. Dòng điện . được tạo ra theo cách đó gọi là dòng điện cảm úng. ứ .Hiện tượng xuất hiện dòng.điện cảm úng gọi là hiện tuợng cảm ứng điện từ. CÓ THỂ EM CHƯA BIẾT Hiện tượng cảm ứng điện từ do nhà bác học người Anh M.Pha-ra-đây (Michael Faraday, 1791-1867) phát minh ra nãm 1831. Đó được xem như một phát minh vĩ đại vế Vật lí của thế kỉ XIX, mở đường cho việc chế tạo máy phát điện và nhiều máy quan trọng khác có ứng dụng rộng rãi trong đời sống và sản xuất. M .Pha-ra-đây