SGK Vật Lí 9 - Bài 48 Mắt

BÀI 48
MẮT
Bạn Bình: Cậu có biết mỗi người đều có hai cái thấu kính hội tụ hay không ? Bạn Hoà : Mình có đâu ?
Bạn Bình : Cậu cũng có đấy!
Bạn Hoà : À ! Mình biết rồi!
I - CẤU TẠO CÙA MẮT ■ 1. Cấu tạo
Khi học môn Sinh học ở lớp 8, ta đã biết mát có nhiều bộ phận. Hai bộ phận quan trọng nhất là thê thuỳ tinh và màng lưới (còn gọi là vòng mạc) (hình 48.1).
Thế thuỷ tinh là một thấu kính hội tụ bàng một chất trong suốt và mém. Nó dể dàng phổng lên hoặc dẹt xuống khi cơ vòng đỡ nó bóp lại hay giãn ra làm cho tiêu cự của nó thay đổi. Trong sinh học, cơ vòng này còn được gọi là cơ thế mi.
Màng lưới là một màng ở đáy mát, tại đó ảnh của vật mà ta nhìn thấy sẽ hiện lên rỏ nét.
Khi có ánh sáng tác dụng lèn màng lưới thì sẽ xuất hiện “luồng thân kính” đưa thông tin vẻ ảnh lên não.
• 2. So sánh mắt và máy ành
KI Nêu những điểm giống nhau vé cấu tạo giữa con mắt và máy ảnh.
Thể thuỷ tinh đóng vai trò như bộ phận nào trong máy ảnh ? Màn hứng ảnh trong máy ảnh đóng vai trò như bộ phận nào trong con mát ?
II- Sự ĐIỀU TIẾT
Khi nhìn rõ một vật thì ảnh cua vật đó hiện rỏ nét trên màng lưới. Thực ra, lúc đó cơ vòng dở thế thuỷ tinh đã phải co giãn một chút, làm thay đổi tiêu cự của thể thuỷ tinh sao cho ảnh hiện rò nét trên màng lưới. Quá trình này gọi là sự điều tiết cùa mát. Sự điêu tiết xảy ra hoàn toàn tự nhiên.
BÀNG THỬTHỊ Lực
OC
c o o
o o o c
	o	o o	c	o
•••	c	o o	o	o	••••
o	c o o	c	o
"	o	o o c	o	o	•■■■
—- COOOCOC’"
' •	o	o o co o	o	•
COOOOCOO -
»-•»»	OOOCO	OOO	»•••
® •»	«í	a o «» c	o o	c
b)
Hình 48.3. Bàng thứ thị lực được thu nhó bằng 19% kích thước thật. Dòng ứng với mắt bình thường (10/10) là dòng thứ 10 từ trên xuống. Nếu em muốn thừ mắt thì hãy đặt hình 48.3b cách mắt 5m và nhìn dòng chữ thứ 2 từ trên xuống hoặc nhìn hình 48.3a.
H3 Ta đã biết, khi vật nàm càng xa thấu kính hội tụ thì ảnh thật của vật nàm càng gán tiêu điểm cùa thấu kính. Vậy em hãy cho biết tiêu cự của thể thụỷ tinh khi mát nhìn các vật ở xa và các vật ở gân dài, ngán khác nhau như thế nào ? Biết ràng khoảng cách từ thể thuỷ tinh của mắt đến màng lưới là không thay đối và ảnh của vật luôn hiện rò nét trên màng lưới (hình 48.2).
Ill - ĐIẾM cực CẬN VÀ ĐIẾM cực VIỄN
Điếm xa mát nhất mà khi có một vật ở đó mát không điêu tiễt có thế nhìn rõ được gọi là điểm cực viên (kí hiệu là Cv). Khoảng cách từ mát đến điểm cực viển gọi là khoảng cực viên.
Người có mát tốt có thể nhìn rỏ các vật ở rất xa. Chảng hạn như khi nhìn một ngôi sao sẽ thấy là một chấm sáng, không bị nhoè. Thực ra, nếu đà nhìn rỏ được các vật cách mát từ 5m, 6m trở ra thì sẽ nhìn rõ các vật ở rất xa. Vì vậy, trong ngành y tế, để thừ mắt, người ta đặt bảng thử thị lực cách mát 5m rồi ngắm vào dòng chữ ứng vói mức độ 10/10 (hình 48.3). Nếu nhìn rò tất cả các chữ c ngược, xuôi... trên dòng đó thì mát là mát tốt. Điểm cực viền của mát tốt ở rất xa (ờ vô cực).
Khi nhìn các vật ở xa thì mát không phải điéu tiết, nên nhìn rất thoải mái.
Bỉ Nếu có điều kiện, em hãy thử xem mát của mình có bị cận thị hay không.
2. Điếm gán mát nhất mà khi có một vật ờ đó mát có thế nhìn rỏ được gọi là điêm cực cận (kí hiệu là Cc). Khoảng cách từ mát đến điểm cực cận gọi là khoáng cực cận (hay khoảng thấy rõ ngán nhất).
c o o c o o
a)
Để xác định điểm cực cận, người ta nhìn một dòng chữ nhở trên trang sách, rói đưa dán trang sách lạl gân mát cho đến khi nhìn dòng chữ bị mờ. Lúc đó dòng chữ nàm ở đi,ểm cực cận của mát. Khi nhìn một vật ở điém cực cận thì mát phải điéu tiết mạnh nhất, co vòng đờ thé thuỷ tinh co bóp mạnh nhất, do đó rất chóng mỏi mát.
A- VATLY9 - T9
Khoáng cách từ điếm Cc đến điếm Cv gọi là giới hạn nhìn rò của mát.
KI Hãy xác định xem điếm cực cận cúa mát em cách mát bao nhiêu xentimet.
IV-VẬN DỤNG
H3 Một người đứng cách một cột điện 20m. Cột điện cao 8m. Nếu coi khoảng cách từ thế thuỷ tinh đến màng lưới của mát người ấy là 2cm thì anh cùa cột điện trên màng lưới sẽ cao bao nhiêu xentimet ?
•
BB Khi nhìn một vật ờ điếm cực viền thì tiêu cự cua thể thuý tinh sẽ dài hay ngán nhất ? Khi nhìn một vật ở điếm cực cận thì tiêu cụ cua thế thuý tinh sẽ dài hay ngán nhất ?
if Hai bộ phận quan trọng nhất cùa mắt là thể thuỷ tinh và màng luới.
ứ Thể thuỷ tinh đóng vai trò nhu vật kính trong máy ảnh, còn màng lưói nhu màn húng ành. Anh của vặt mà ta nhìn hiện trẽn màng luới.
* Trong quá trình điếu tiết thì thể thuỷ tinh bị co giãn, phóng lên hoặc dẹt xuống, để cho ảnh hiện trên màng lưới rỏ nét
ứ Điểm xa mắt nhất mà ta có thể nhìn rõ đuọc khi không điếu tiết gọi lá diêm cục viễn, ử Điểm gán mắt nhất mà ta có thể nhìn rõ đuọc gọi là diêm cục cận.
CÓ THỂ EM CHƯA BIẾT
Nếu đặt vật gần mắt hơn điểm cục cận của mắt thì ta vẫn nhìn thấy vật nhưng không nhìn rõ vật.
Ảnh của các vật trên màng lưới thì ngược chiều vói vật. Nhưng ta vẫn không thấy vật bị lộn ngược. Đó là do hoạt động cuả hệ thán kinh thị giác.
Trong mắt, trước thể thuỷ tinh, có một màn chắn sáng gọi là lòng đen. Giữa lòng đen có một lỗ nhỏ gọi lá con nguôi. Đường kính của con ngưoi thay đổi tự động : ở ngoài nắng, con ngươi khép nhỏ lại; vào trong tối, nó mở rộng ra.