SGK Vật Lí 9 - Bài 30 Bài tập vận dụng quy tắc nắm tay phải và quy tắc bàn tay trái
BÀI 30 BÀI TẬP VẬN DỤNG QUY TAG NAM tay phải VÀ QUY TẮC BÀN TAY TRÁI BÀU Treo thanh nam châm gân một ống dây (hình 30.1). Đóng mạch điện. Có hiện tượng gì xảy ra với thanh nam châm ? Hình 30.1 Đổi chiêu dòng điện chạy qua các vòng dây, hiện tượng sẽ xảy ra như thê' nào ? Hãy làm thí nghiệm kiềm tra xem các câu trả lời trên của em có đúng không. GỢI Ý CÁCH GIẢI Bài này đé cập đến những vấn đé sau : Xác định chiều đường sức từ và tên các từ cực của ống dây có dòng điện chạy qua. Tương tác giữa thanh nam châm với ổng dây này. Xác định chiều đường sức từ trong lòng ống dây. Xác định tên các từ cực của ống dây. Mô tả tương tác giữa ống dây và thanh nam châm. Xác định chiéu đường sức từ ở hai đâu ống dây khi đổi chiéu dòng điện. Mô tả tương tác giữa ống dây và thanh nam châm trong trường hợp này. Bố trí và thực hiện thí nghiệm kiểm tra, quan sát hiện tượng xảy ra, rút ra kết luận. Hãy xác định chiéu cua lực điện từ, chiéu của dòng điện, chiều đường sức từ và tên từ cực trong các trường hợp được biểu diẻn trẽn hình 30.2a, b, c. Cho biết kí hiệu © chỉ dòng điện có phưong vuông góc với mặt phầng trang giấy và có chiều đi từ phía trước ra phía sau, kí hiệu © chỉ dòng điện có phương vuông góc với mặt phắng trang giấy và có chiêu đi từ phía sau ra phía trước. Hĩnh 30.2 GỢI Ý CÁCH GIẢI Bài này đé cập đến việc xác định chiêu của lực điện từ cũng như xác định chiều của dòng điện hoặc chiêu đường sức từ khi biết hai trong ba yếu tố nói trên. Vận dụng quy tác bàn tay trái để xác định và biểu diển trên hình vẽ : Chiêu của lực điện từ tác dụng lên dây dần có dòng điện chạy qua được đặt trong từ trường (hình 30.2a). Chiều của dòng điện chạy trong dây dần (hình 30.2b). Chiều đường sức từ của từ trường tác dụng lực lên dây dần và tên các từ cực (hình 30.2c). ơ/ / / 'O Hỉnh 30.3 Hình 30.3 mô tả khung dây dần ABCD (có thế quay quanh trục 00’) có dòng điện chạy qua đặt trong từ trường, chiếu của dòng điện và tên các cực của nam chàm đã chỉ rõ trên hình. Hãy vẽ lực Fj tác dụng lên đoạn dây dần AB và lực F2 tác dụng lên đoạn dây dần CD. Cặp lực Fj, F2 làm cho khung dây quay theo chiểu nào ? Để cho khung dây ABCD quay theo chiêu ngược lại thì phải làm thê' nào ? GỢI Ý CÁCH GIẢI 1 Tưong tự như bài 2, bài này đề cập đến việc xác định chiéu cùa lực điện từ tác dụng lèn dây dần có dòng điện đặt trong từ trường. Theo hình 30.3, áp dụng quy tác bàn tay trái chp các đoạn AB và CD, xác định và biểu diễn trên hình các lực Fj, Fọ. Xác định chiéu quay của khung dây dưới tác dụng cúa cặp lực Fj, F2. Khung dây quay theo chiéu ngược lại khi lực Fj, F2 có chiéu như thè' nào ? Muốn vậy, phái thay đối yêu tố nào trong các yếu tố : chiều dòng điện, chiếu đường sức từ hay cả hai yếu tố