SGK Vật Lí 9 - Bài 40 Hiện tượng khúc xạ ánh sáng

BÀI 40
t
Đặt mắt nhìn dọc theo một chiếc đũa thẳng từ đầu trên (hình 4O.la), ta không nhìn thấy đầu dưới của đũa. Giữ nguyên vị trí dặt mắt, đổ nước vào
b)
I - HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG
Quan sát
Quan sát hình 40.2 và nêu nhận xét vê đường truyền cua tia sáng :
Từ s đến I (trong không khí).
Từ I đến K (trong nước).
Từ s đến mặt phân cách rổi đến K.
Kết luận
Tia sáng truyền từ không khi sang nước (tức là truyén từ mòi trường trong suốt này sang môi trường trong suốt khác) thì bị gày khúc tại mặt phân cách giữa hai môi trường. Hiện tượng đó gọi là hiện tượng khúc xạ ánh sáng.
HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG
Một vàl khái niệm
Trên hình 40.2 người ta gọi :
-1 là điểm tới, SI là tia tới.
IK là tia khúc xạ.
Đuờng NN’ vuông góc với mặt phàn cách là pháp tuyến tại điếm tới.
SIN là góc tới, kí hiệu là i.
Hình 40.2
írĩSll.
KIN’ là góc khúc xạ, kí hiệu là r.
Mặt phắng chứa tia tới SI và pháp tuyến NN’ là mặt phăng tới.
Thí nghiệm
Quan sát đường truyền cùa một tia sáng từ không khí sang nước.
Bố trí thí nghiệm như hình 40.2
Nhúng thắng đứng một phần của miếng gỗ phầng vào trong nước. Chiếu tia sáng là là trên mặt miếng gỗ tói mặt phân cách PQ tại điém tói I.
HI Hãy cho biết tia khúc xạ có nàm trong mặt phầng tới không.
Góc tói và góc khúc xạ, góc nào lớn hon ?
HÊ’ Hãy đé xuất phứong án thí nghiệm đế kiếm tra xem những nhận xét trên có còn đúng khi thay đối góc tói hay không.
Kết luận
Khi tia sáng truyền từ không khí sang nước thi :
Tia khúc xạ nàm trong mặt phảng tới.
Góc khúc xạ nhò hơn góc tới.
Bã Hãy thế hiện kết luận trên bàng hình vẽ.
II - Sự KHÚC XẠ CÙA TIA SÁNG KHI
TRUYỀN Từ NƯỚC SANG KHÔNG KHÍ
♦
Dự đoán
KJ Kết luận trẽn có còn đúng trong trường hợp tia sáng truyền từ nước sang không khí hay không ? Đé xuất một phương án thí nghiệm đế kiếm tra dự đoán đó.
Thí nghiệm kiểm tra
Có thế dùng phương pháp che khuẩt sau đây đé vẽ đường truyền của tia sáng từ nước sang không khi.
Bô trí thí nghiệm như hình 40.3, trong đó A và B là vị trí cám hai đinh ghim trên phần miếng gỗ nhúng trong nước.
Tìm vị trí đặt mát đế thấy đinh ghim B che khuất đinh ghim A. Đưa đinh ghim c tới vị trí sao cho nó che khuất đổng thời cà A và B (đinh ghim
c không được vẽ trên hình 40.3).
.	.	Hình 40.3
Chứng minh ràng : Đường nới các vị trí cùa ba đinh ghim A, B, c là đường truyền của tia sáng từ đinh ghim A tới mát.
Nhận xét đường truyền cùa tia sáng, chi ra điểm tới, tia tới, tia khúc xạ, vẽ pháp tuyên tại điểm tới.
So sánh độ lớn góc khúc xạ và góc tới.
Kết luận
Khi tia sáng truyén được từ nước sang không
khí thì :
Tia khúc xạ nàm trong mặt phầng tới.
Góc khúc xạ lớn hơn góc tới.
Ill-VẬN DỤNG
Phân biệt các hiện tượng khúc xạ và phản xạ ánh sáng.
Giải thích hiện tượng nêu ra ờ phần mở bài.
Hiện tượng tia sáng truyền tù môi trường trong suốt này sang môi trường trong suốt khác bị gãy khúc tại mặt phân cách giữa hai môi trường, được gọi là hiện tượng khúc xạ ánh sáng.
ứ Khi tia sáng truyền từ không khí sang nước, góc khúc xạ nhỏ hơn góc tới.
Khi tia sáng truyền được từ nước sang không khí, góc khúc xạ lớn hơn góc tới.
CÓ THỂ EM CHƯA BIẾT 	:	_____
Nếu ai không biết hiện tượng khúc xạ ánh sáng, họ thường ước lượng nhầm độ sâu của nước. Các em nhỏ cần lưu ý khi tập bơi, vì qua con mát của chúng ta đáy hó ao, sông ngòi, suối, bể chứa nước... hình như nông hon gần 1/3 độ sâu thực của nó. Nếu tin vào độ sâu nhìn thấy đó'có thể sẽ gặp nguy hiểm.