Giải Lịch Sử lớp 10 Bài 15: Sự ra đời của thành thị và sự phát triển của thương mại Tây Âu
Bài 15 Sự RA ĐỜI CỦA THÀNH THỊ VÀ Sự PHÁT TRIỂN CỦA THƯƠNG MẠI TÂY Âu Sự ra đời và hoạt động kinh tế của các thành thị trung đại ở Tây Âu Câu hỏi: Nguyên nhăn xuất hiện các thành thị trung đại? *Hướng dẫn trả lời: Sự phát triển của lực lượng sản xuất: + về nông nghiệp: Công cụ sản xuất cải tiến hơn, kĩ thuật canh tác tiến bộ hơn và khai hoang được đẩy mạnh, diện tích canh tác tăng nhanh. + về thủ công nghiệp: diễn ra quá trình chuyên môn hoá mạnh mẽ, nhiều người bỏ ruộng đất làm nghề thủ công. Những người' thợ thủ công có nhu cầu tập trung ở những nơi thuận tiện để sản xuất và mua bán ở bên ngoài lãnh địa —» thành thị ra đò'i. Câu hỏi: Các thành thị trung đại hình thành như thế nào? Những hoạt động kỉnh tế chính trong các thành thị trung đại. *Hướng dẫn trả lời: Sự hình thành: Từ kỉ IX, các thành thị trung đại bắt đầu xuất hiện. Lúc đó lực lượng sản xuất trong xã hội Tây Âu có nhiều biến đổi: về nông nghiệp: Công cụ sản xuất cải tiến hơn. kĩ thuật canh tác tiến bộ hơn và khai hoang được đẩy mạnh, diện tích canh tác tăng nhanh, sản phẩm xã hội, do đó dẫn đền hai hệ quả: + Xuất hiện nhiềụ sản phẩm thừa, nảy sinh nhu cầu trao đổi, mua bán. + Tạo điều kiện cho việc chuyên môn hoá của những người thọ' thủ công. Một số thợ thủ công tìm cách thoát khỏi lãnh địa, tập trung ở những nơi thuận tiện sản xuât, mua bán như các chợ bên ngoài lãnh địa; các bên sông, nơi giao nhau của các trục đường giao thông chính, dẫn đến xuất hiện thành thị tại những nơi này. Hoạt động kinh tế của thành thị: Thủ công: Những người thợ thù công cùng làm một nghề lập ra phường hội. Mục đích của phường hội là giữ độc quyền sản xuất, tiêu thụ sản phẩm, bảo vệ quyền lọi của các thành viên. Mỗi phường hội đều có phường quy, trong đó quy định rõ mối quan hệ giữa các loại chợ, chi rõ quy cách, chất lượng, giá cả sản phẩm v.v... Thương mại: Khi mói hình thành, trong thành thị chưa có thương nhân riêng biệt. Lúc ấy, những người thợ thủ công vừa sản xuât, vừa bán sản phẩm ngay tại công xưỏ'ng. Dần dần sản phấm tăng lên nhiều, thợ thủ công không thể làm như thế được nữa. Tât yêu phải xuât hiện tâng lớp thương nhân thu mua hàng của nơi sản xuất, bán cho người tiêu thụ. Do đó thương nhân ra đời. Để bảo vệ lợi ích cho các thương nhân về độc quyền buôn bán, trong thành thị xuất hiện thương hội. Câu hỏi: Thế nào là phường hội và thương hội? Ý nghĩa của các tổ chức này. *Hướng dẫn trả lời: Phường hội: Là hình thức tổ chức cùa thợ thủ công trong các thành thị phong kiến ỏ' Tây Âu. Phường hội gồm những thợ thủ công cùng nghề tập họp lại để giữ độc quyền sản xuất, bảo vệ quyền lọi, chống sự áp bức của lãnh chúa phong kiến địa phương. Phường hội đặt ra quy chế rất chặt chẽ gọi là phường quy để bảo vệ quyền lợi cho phường. Trong phường hội có thợ cả, thợ bạn và thợ học nghề. Thương hội: Là tổ chức của thương nhân nhằm giữ độc quyền buôn bán những mặt hàng nhất định và khống chế giá cả. Ý nghĩa: + Chống lại sự sách nhiễu của lãnh chúa phong kiến, bảo vệ quyền lợi của thợ thủ công và thương nhân. + Tạo điều kiện cho kinh tế lãnh địa lần lượt bị phá võ'. + Tạo điều kiện để xoá bỏ chế độ phong kiến tập quyền. Câu hỏi: Hãy trình bày vai trò của thành thị ở châu Âu thời trung đại? Hướng dẫn trả lời: Thành thị ra đời đã phá vỡ nền kinh tế tự cấp tự túc, thúc đẩy sản xuất, mỏ' rộng thị trường, tạo điều kiện thống nhất quốc gia. Các thiết chế dân chủ trong thành thị có vai trò to lớn trong việc xác lập nhu cầu và khả năng thực hiện một lí tưởng xã hội mói, đối lập vói chế độ phong kiến. Không khí tự do của thành thị là môi trường thuận lợi để phát triển vãn hoá. Mác nói: "Thành thị là bông hoa rực rỡ nhất cùa thời trung đại ”. Câu hỏi: Giải thích câu nói của C.Mác: “Thành thị là bông hoa rực rỡ nhất thời trung đại”? Hướng dẫn trả lời: Để giải thích câu nói của C.Mác: "Thành thị là bông hoa rực rỡ nhất thời trung đại”. Chúng ta dựa vào vai trò của thành thị châu Âu thò'i trung đại để giải thích theo các ý sau: Từ thế kỉ XI, các thành thị trung đại bắt đầu xuất hiện, khi thành thị xuất hiện làm cho kinh tế hàng hoá phát triển ngày càng cao, đã phá võ' kinh tế tự cấp tự túc, thúc đẩy quá trình sản xuất và mỏ' rộng thị trường, tạo điều kiện thống nhất quốc gia. Thành thị xuất hiện, làm cho các thiết chế dân chủ trong thành thị có vai trò to lớn trong việc xác lập nhu cầu và khả năng thực hiện một lí tưởng xã hội mới, đối lập vó'i chế độ phong kiến. Thành thị xuất hiện làm cho không khí trong thành thị trở thành môi trường thuận lợi để phát triển văn hoá. Các trường đại học nổi tiếng: Ô-xpho, Xooc-bon, Pra-ha đã được xây dựng tại các thành thị trung đại. Như vậy, khi thành thị xuất hiện đã làm cho kinh tế, chính trị, văn hoá ờ châu Âu có những biến chuyển rõ rệt, nó phá võ' dần các lãnh địa phong kiến, đưa xã hội Tây Âu bưó'c vào giai đoạn phát triển mới. Sự phát triển thương mại Tây Âu Câu hôi: Hoạt động cùa các hội chợ và và ý nghĩa của nó. Hướng dẫn trả lời: Từ SO' kì trung đại, các hội chợ xuất hiện. Hội chợ là 110'i hoạt động thương mại. Hội chọ' ra đời và phát triển cùng với sụ phát triển cúa thành thị và kinh tế hàng hoá. Hội chọ' là noi giói thiệu hàng hoá, mua bán, đổi chác, đặt hàng, là noi tập trung định ki các yêu cầu. các dự tính, có thể đàm bào an toàn và mang lại những món lời chác chăn cho thương nhân. Trong các hội chọ'. hội chợ Săm-ba-nhơ (ờ Đông Bắc Pháp) lớn nhất và có ỷ nghĩa toàn châu Au. Ynghĩa: Hội chợ kích thích thương mại và qua đó kích thích nền kinh tế phát triên. Câu hói: Thương đoàn là gì? Cho biết hoạt động cùa các thương đoàn. Hướng dân trá lời: Từ the ki XIII. thương mại trong các thành thị đã phát triển mạnh. Việc mua bán giữa các nước ngày càng phát triển, đặc biệt xung quanh vùng Địa Trung Hai. Vì phai đi buôn bán xa. thương nhân gặp nhiều khó khăn: bị cướp biển, bị chèn cp... thương nhân đã lập ra thương đoàn để giúp đỡ lẫn nhau. Các thương đoàn là tố chức nghề nghiệp của thương nhàn, có quy chế rất chặt chẽ vó'i mục đích giúp đỡ nhau vận chuyến hàng hoá, bao vệ dọc đường đi, mua và bán thuận lọi. Hoạt động của thương đoàn đà thúc đẩy sự phát triển cùa thương mại. Đồng thòi góp phẩn làm cho kinh te hàng hoá phát triển. Từ giữa thế kỉ XV trò' đi. do sự kìm hãm cùa nhà nước phong kiến, các thương đoàn hoạt động yếu dần. cho đến thế kỉ XVI thì căn ban chấm dứt. Hài tập: Vì sao vào các thế ki XII- XIVnền thương mại ở Tây Âu phát triển? Hoạt dộng cùa các hội chợ và thương doàn có vai trò như the nào dồi với sự phát triên dó? Hướng dẫn trá lời: Vì sao: + Do sự phát triển cùa thảnh thị dã thúc đẩy thương mại châu Âu phát triển, t Thương mại trong các thành thị phát triển mạnh tạo diều kiện cho thương đoàn phát triên. Vai trò: I Hội chọ' là noi giới thiệu hàng hoá, trao đôi, đặt hàng. Hội chợ kích thích thương mại và qua đó kích thích nên kinh tế phát triển. -I Thương đoàn góp phần làm cho kinh tế hàng hoá phát triển, làm cho bộ mặt thành thị thay đổi. Thị dân ngày càng trở nên giàu có. nhiều công trình có giá trị được xây dụng. Bài tập : Điền vào chỗ trống mệnh dề sau dây: "Trong các hội chợ. hội chợ (a) là lớn nhất và có ứ nghĩa toàn châu Âu (h) nam ơ vùng (c) chi phụ thuộc vào vua (íl) về danh nghĩa. Người l-la-lì-a mang dồ gia vị cua te) theo dường sông Rôn den đây bán. Thương nhân Pháp dọc theo sông (g) mang đèn (h) nhiều dạ và rượu vang.” Hướng dẫn trả lời: Sãm-pơ-nhơ. i' Săm-pơ-nhơ. Đông Bắc Pháp. Pháp. phương Đông. Xen và Mac-nơ. Săm-pơ-nhơ. Văn hoá Tây Âu thòi trung đại Câu hôi: Văn hoá Tây Ẩu thời sơ kì trung đại với tliờì trung kì trung đại có những điểm khúc nhau như thế nào? Hướng dẫn trả lời: Văn hoá Tây Âu trước thế ki X còn nghèo nàn, ít phát triển. Nguyên nhân: + Nen kinh tế nống nghiệp đóng kín trong các lãnh địa, giai cấp quý tộc phong kiến chi ham chơi và luyện tập cung kiếm. + Giáo lí của Ki-tô giáo là hệ tư tưởng chính thống, chi phối toàn xã hội. + Trường học chỉ đào tạo giáo sĩ, thần học đưọ'c coi là “bà chúa của khoa học”. Vãn hoá Tây Âu từ thế ki XI có khỏi sắc trong các lĩnh vực: + Những thị dân xây dựng trường học riêng cho con em mình, không còn phụ thuộc vào Giáo hội Ki-tô. + Ngoài thần học, các môn học khác cũng được phát triển, nhất là triết học kinh viện. + Văn học, chủ yếưcó hai dòng chính: văn học kị sĩ và văn học thành thị. + Kiến trúc vó'i phong cách Rô-măng và Gô-tích. Bài tập : Ghi nội dung vào cột B cho phù hợp với cột A về văn hoá Tây Âu trung đại. A B l. Văn hoá Tây Âu thòi SO' ki trung đại. <a) 2. Văn hoá Tây Âu trong kì trung đại. • (b) * Hướng dẫn trả lời: - Giáo lí Ki-tô là hệ tư tưởng chính thống. Thần học được coi là “bà chúa của khoa học”. Ngữ pháp, tu từ học, lôgic, số học, hỉnh học, thiên văn và âm nhạc phục vụ cho thần học. b - Triết học kinh viện xuất hiện. Văn học kị sĩ và văn học thành thị ra đời. Trường học thị dân và các trường đại học hình thành.