Giải Lịch Sử lớp 10 Bài 17: Sự ra đời của chủ nghĩa tư bản Tây Âu

Bài 17
Sự RA ĐỜI CỦA CHỦ NGHĨA TƯ BẢN Ở TÂY Âu
Tích luỹ ban đầu của chủ nghía tư bản
Câu hỏi: Thế nào là tích luỹ ban đầu của chủ nghĩa tư bản ?
* Hướng dẫn trả lời:
Tích luỹ tư bản có hai điều kiện: Tư bản (vốn) và nhân công.
- Tư bản (vốn): được tích luỹ trong thời gian dài, bằng nhiều con đường khác nhau.
+ Bằng sự phát triển buôn bán, tiền của tập trung trong tay một số người.
+ Qua cuộc phát kiến địa lí tìm ra nhũng vùng đất mới đã thúc đẩy quá trình
xâm chiếm thuộc địa. Buôn bán ở thuộc địa, cướp bóc thuộc địa, buôn bán nô lệ da đen... đã tạo ra những khoản siêu lợi nhuận khổng lồ cho các nước Tây Âu.
- Nhân công:
+ Đối với nông dân: Tiến hành phong trào “Ráo đất cướp ruộng”, biến ruộng đất của nông dân thành đồng cỏ chăn cừu phục vụ cho sản xuất len dạ Nông dân bị mất ruộng đất, chỉ còn con đường làm thuê, bán sức lao động cho những ông chủ giàu có (điển hình nhất là ở Anh từ thế kỉ XVI).
+ Đối vó'i thợ thủ công: Ở thành thị, nhiều thợ thủ công do rủi ro, do vay nặng lãi, do thuê khoá - đã mất tư liệu sản xuất, phải đi làm thuê.
Bài tập : Ghi (Đ) đúng và (S) sai vào các ô đặt trước các câu sau đây:
□ Tích luỹ tư bản nguyên thuỷ là quá trình tích luỹ của cải vật chất.
□ Tích luỹ tư bản nguyên thuỷ là tạo ra vốn đầu tiên và đội ngũ những
người lao động làm thuê.
□ Tích luỹ tư bản là quá trinh hình thành giai cấp tư sản và giai cấp công nhân.
□ Cuộc phát kiến địa lí thể kỉ XV, XVI đã tạo ra nguồn vốn khổng lồ cho
quý tộc và thương nhân châu Âu.
□ Nông dân bị tưó'c đoạt ruộng đất trở thành người lao động làm thuê, bán
sức lao động cho những ông chủ giàu có.
* Hướng dẫn trả lời: a. s b. Đ
s d. Đ	e. Đ
Bài tập : Hãy trình bày hậu quả của quá trình tích luỹ tư bản nguyên thuỷ theo bảng kê sau:
Lĩnh vực
Nội dung
1. về kinh tế
(a)
2. về xã hội
(b)
3. về chính trị
(c)
Hướng dẫn trả lời:
Hình thức kinh doanh tư bản ra đời - đó là công trường thủ công.
Các giai cấp mới được hình thành - giai cấp công nhân và giai cấp tư sản.
Giai cấp tư sản mâu thuẫn với giai cấp quý tộc phong kiến, dẫn đến cuộc đấu tranh chống quý tộc phong kiến, tạo điều kiện cho quan hệ sản xuất tư bản chủ nghĩa phát triển.
Sự ra đòi của chủ nghĩa tư bản ở Tây Âu
Câu hỏi: Nêu những biểu hiện của sự xuất hiện quah hệ sản xuất tư bản chủ nghĩa ờ Tây Ẩu.
Hướng dẫn trả lời:
Từ thế kỉ XVI, sự giải thể của quan hệ sản xuất phong kiến, cùng với những tiến bộ khoa học - kĩ thuật đã tạo điều kiện cho quan hệ sản xuất tư bản chủ nghĩa hình thành. Biểu hiện:
+ Công trường thủ công thay thế cho xưởng thủ công phường hội. Công trường thủ công có ba đặc điểm khác biệt: .
Quy mô sản xuât lớn hon xưởng thủ công.
Chuyên môn hoá lao động.
Không còn quan hệ thợ cả - thợ bạn - thợ học nghề mà thay vào đó là quan hệ giữa chủ và thợ.
+ Trong nông nghiệp, đã xuất hiện những trang trại lớn. Nông dân không có ruộng đất, làm công ăn lưong cho người chủ trang trại.
+ Trong thương mại, các thương hội trung đại đã bị thay thế bằng các công ti thương mại có vai trò kinh tế to lớn trên một địa bàn rộng. Tù' đó xuất hiện tầng lớp phú thương hết sức giàu có. Đó là những nhà tư bản thương mại.
Câu hỏi: Trình bày sự thay đổi về quan hệ giai cấp ở Tây Âu.
*Hướng dẫn trả lời:
- Từ những thay đổi về kinh tế đã dẫn đến sự thay đổi về quan hệ giai cấp ở Tây Âu, các giai cấp mói được hình thành:
+ Những thợ thủ công, thương nhân, thị dân giàu có, quý tộc mó'i chuyển sang kinh doanh, dần dần trỏ' thành các ông chủ của các công trường thủ công, các tàu buôn lớn, các ngân hàng và các trang trại. Họ làm thành giai cấp tư sản, bóc lột những người làm thúê, nắm nhiều của cải; mặc dầu chưa có địa vị chính trị trong xã hội phong kiến nhưng họ đại diện cho nền sản xuất mới tiến bộ.
+ Những người lao động làm thuê thì đông, đó là những người vô sản. Họ bị bóc lột thậm tệ, sau này đi theo giai cấp tư sản chống phong kiến.
Bài tập: Vẽ sơ đồ về sự xuất hiện quan hệ sản xuất tư bản chủ nghĩa ở Tây Âu.
*Hướng dẫn trả lời:
Câu hỏi: Hãy phân tích các quá trình hình thành đội ngũ lao động làm thuê ở Tây Âu.
* Hướng dẫn trả lời:
Quá trình tích luỹ tư bản nguyên thuỳ đòi hỏi phải có lực lượng lao động làm thuê'. Sự bần cùng hoá, sự tước đoạt tư liệu sản xuất của người lao động (nông dân, thợ thủ công) đã đáp ứng những đòi hỏi đó.
Đôi với nông dãn: Nông dân vôn đã bị bân cùng hoá do gánh nặng của thuê má, do sự tàn phá của chiến tranh. Đến thời hậu kì trung đại, xuất hiện hiện tượng tước đoạt ruộng đất, đuổi nông dân ra khỏi vườn tược, nhà cừa, đồng ruộng của họ. Từ thế ki XVI, ở Anh có phong trào “Rào đất cướp ruộng”, biến ruộng đất thành đồng cỏ chăn cừu, sản xuất len dạ. Nông dân bị mất ruộng đất, chỉ còn con đuờng làm thuê, bán sức lao động cho những ông chủ giàu có.
Đối với thợ thủ công: Ở thành thị, nhiều thợ thủ công do rủi ro, do vay nặng lãi, thuế khoá... đã mất tư liệu sản xuất, phải đi làm thuê.
Bài tập: Những biếu hiện của quan hệ sản xuất tư bản chủ nghĩa ở Tây Âu? (Trình bày theo sư đồ sau).
QUAN HỆ SẢN XUẤT TU BẢN CHỦ NGHĨA
	▼
a. Ở thành thị
d. về xã hội * Giai cấp tư sản
* Giai cấp vô sán
Hướng dẫn trả lời:
Công trường thù công thay phường hội. Phân công lao động theo chuyên môn hoá cao.
Hình thức đồn điền, trang trại thay cho sản xuất nhỏ ỏ' nông thôn.
Công ti thương mại thay thế cho phường hội.
- Giai cấp tư sản: Thợ cả, thương nhân, thị dân giàu, quý tộc hoá.
- Giai cấp vô sản: Những người lao động làm thuê bị bóc lột thậm tệ.