SGK Công Nghệ 10 - Bài 10. Biện pháp cải tạo và sử dụng đất mặn, đất phèn
Biện pháp cải tạo và sử dụng đất mặn, đất phèn Biết được sự hình thành, tính chốt chính của dat mặn, đất phèn. Biết đưọc biện pháp cài tạo và sử dụng dốt mặn, đất phèn. - CẢI TẠO VÀ SỬ DỤNG ĐẤT MẶN Nguyên nhân hình thành Đất mặn là loại đất có chứa nhiều cation natri hấp phụ trên bê mặt keo đất và trong dung dịch đất. Đất mặn đuợc hình thành do tác động của nhiêu yếu tố. ơ nước ta, đất mặn được hình thành do hai nguyên nhân chính : + Do nước bién tràn vào. + Do ảnh hưởng của nước ngầm. Vé mùa khô, muối hoà tan theo các mao quản dần lên làm đất nhiẻm mặn. Đất mặn ở nước ta được hình thành ở vùng đồng bàng ven biển. Đặc đíém, tính chất của đất mặn Đất mặn có thành phân cơ giới nặng. Ti lệ sét từ 50% đến 60%. Đất chặt, thấm nước kém. Khi bị ướt, đất dẻo, dính. Khi bị khô, đất co lại, nứt nẻ, rán chác, khó làm đất. Đất chứa nhiều muối tan dưới dạng NaCl, Na2SO4 nên áp suất thầm thấu của dung dịch đất lớn, làm ảnh hưởng đến quá trình hút nước và chất dinh dưỡng của cây trổng. Đất có phản ứng trung tính hoặc kiêm yếu. Hoạt động của vi sinh vật đất yếu. a) b) Hình 10.1. Đất mặn a) Cành quan chung ; b) Mặt cắt phẫu diện Biện pháp cải tạo và hướng sử dụng Biện pháp cải tạo Để cải tạo đất mặn, người ta thường sử dụng các biện pháp sau đây : Biện pháp thuỷ lợi : Đáp đê ngăn nước biến, xây dựng hệ thống mương máng tưới, tiêu hợp lí. Em hãy cho biết mục đích của biện pháp thuỷ lợi là gì ? Biện pháp bón vôi: Khi bón vôi vào đất, cation canxi sẽ tham gia phản ứng trao đổi theo phương trinh sau : Ấ~ANa’ K Ca2+ Ị Keo đãt 1 . n I < 1 Keo đất Ỳ yNa++Ca2+ / +2Na+ Từ phương trình trao đổi cation, em hãy cho biết bón vôi vào đất có tác dụng gì ? + Sau khi bón vôi một thời gian, tiến hành tháo nước rửa mặn. + Sau khi đã rửa mặn, cân bón bổ sung chất hữu cơ để nâng cao độ phì nhiêu cho đất. Theo em, bổ sung chất hữu cơ cho đất có thể thực hiện bàng cách nào ? Trồng cây chịu mặn : Trồng cây chịu mặn đế giảm bớt lượng natri trong đất, sau đó sẽ trồng các cây trồng khác. Trong các biện pháp nêu trên, theo em, biện pháp nào là biện pháp quan trọng nhất ? Vĩ sao ? Sừ dụng đất mặn Đất mặn sau khi cải tạo có thể sử dụng trổng lúa, đặc biệt là các giong lúa đặc sản. Đất mặn thích hợp cho trổng cói. Đất mặn còn được sử dụng để mở rộng diện tích nuôi trổng thuỷ sản. Vùng đất mặn ngoài đê cần trổng rừng đé giữ đất và bảo vệ môi trường. - CẢI TẠO VÀ SỬ DỤNG ĐẤT PHÈN Nguyên nhàn hình thành Đất phèn là loại đất được hình thành ở vùng đồng bàng ven biển có nhiều xác sinh vật chứa lưu huỳnh. Các xác sinh vật này bị phân huỷ giải phóng ra lưu huỳnh (S). Trong điéu kiện yếm khí, lưu huỳnh sẽ kết hợp với sắt (Fe) trong phù sa để tạo thành hợp chất pyrit (FeS2). Trong điéu kiện thoát nước, thoáng khí, FeS2 bị oxi hoá hình thành axít sunphuric (H2SO4) làm cho đất chua trâm trọng. Vì vậy, táng chứa FeS2 còn được gọi là táng sinh phèn. Đặc điểm, tính chất của đất phèn Đất phèn có thành phán cơ giới nặng. Tâng mặt khi khô trờ thành cứng, có nhiều vết nứt nẻ. Đất rất chua. Trị số pH thường nhỏ hơn 4,0. Trong đất có nhiéu chất độc hại cho cây trổng (Al3+ ; Fe3+ ; CH4 ;.H2S...). Đất có độ phì nhiêu thấp. , Hoạt động của vi sinh vật đất yếu. 3. Biện pháp cải tạo và hướng sủ dụng a) Biện pháp cài tạo Để cải tạo đất phèn, người ta thường dùng các biện pháp sau đây : Biện pháp thuỷ lợi: Xây dựng hệ thống kênh tưới, tiêu nước để thau chua, rửa mặn, xổ phèn (rửa phèn) và hạ thấp mạch nước ngầm. Bón vôi khử chua và làm giảm độc hại của nhòm tự do (Al3+). Khi bón vôi vào đất sẽ xảy ra các phản ứng sau : Bón phân hữu cơ, đạm, lân và phân vi lượng đé nâng cao độ phì nhiêu của đất. Cày sâu, phơi ải: Cày sâu, phơi ải để cho quá trình chua hoá diển ra mạnh, sau đó nhờ nước mưa, nước tưới để rửa phèn. Lên liếp (luống): Lật úp đất thành luống cao. Làm như vậy lớp đất phèn ợ dưới được lật lên phía trên, gốc rạ, cỏ dại bị úp xuống tạo thành lớp đệm hữu cơ, hai bên liếp có hai rãnh tiêu phèn. Khi tưới nước ngọt vào liếp, chất phèn được hoà tan và trôi xuống rãnh tiêu. Nước mưa, nước tưới Liếp (luống) Rãnh tiêu phèn Hĩnh 10.3. Liếp a) Lớp đất phèn ; b) Lớp đệm hữu cơ Sử dụng đất phèn Hiện nay đất phèn được sử dụng để trổng lúa. Đề trổng được lúa, ở Đồng bàng sông Cửu Long nhân dân đã sử dụng phối họp các biện pháp sau : cày nông, bừa sục, giữ nước hèn tục, thay nước thường xuyên. Trông cây chịu phèn. Em hãy cho biết tác dụng cùa từng biện pháp trên. CÂU HỎI 1, 2 Nêu tính chất chính của đất mặn'và các biện pháp cải tạo. Nêu tính chất chính của đất phèn và các biện pháp cải tạo. Nêu biện pháp thường dùng để cải tạo đất mặn, đất phèn ở địa phương em (nếu có).