SGK Công Nghệ 10 - Bài 9. Biện pháp cải tạo và sử dụng đất xám bạc màu, đất xói mòn mạnh trơ sỏi đá
Biện pháp cải tạo và sử dụng đất xám bạc màu, đất xói mòn mạnh trơ sỏi đá Biết được sự hình thành, tính chất chính cùa đốt xám bạc màu, biện pháp cãi tạo, và huóng sứ dụng loại đất này. Biết được nguyên nhân gây xói mòn, tính chất cúa dot xói mòn mạnh, biện pháp cài tạo và hưóng sử dụng loqi dốt này. Đất Việt Nam được hình thành trong điéu kiện nhiệt đới nóng ẩm nên chất hữu cơ và mùn trong đất rất dẻ bị khoáng hoá, các chất dinh dưỡng trong đất dẻ hoà tan và bị nước mưa rửa trôi. Khoảng 70% diện tích đất tự nhiên phân bố ở vùng đồi núi nên đất chịu ảnh hưởng mạnh của quá trình xói mòn. Đất bị thoái hoá mạnh. Diện tích đất xấu nhiêu hơn đất tốt. Trong số các loại đất xấu cân cải tạo, phải kể đến đất xám bạc màu, đất xói mòn mạnh trơ sỏi đá, đất mặn, đất phèn. I - CẢI TẠO VÀ SỬ DỤNG ĐẤT XÁM BẠC MÀU Nguyên nhân hình thành Đất xám bạc màu được hình thành ở vùng giáp ranh giữa đồng bàng và trung du miển núi, ở địa hình dốc thoải nên quá trình rửa trôi các hạt sét, keo và chất dinh dưỡng diẻn ra mạnh mẽ. Loại đất này đã được dùng để trồng lúa lâu đời với tập quán canh tác lạc hậu nên đất bị thoái hoá nghiêm trọng. Hình 9.1. Đất xám bạc màu ơ nước ta, đất xám bạc màu phân bố rộng rãi ở các vùng trung du Bác Bộ, Đông Nam Bộ và Tây Nguyên. Tính chất của đất xám bạc màu Đất xám bạc màu có tầng đất mặt mỏng. Lớp đất mặt có thành phán cơ giới nhẹ : tỉ lệ cát lớn, lượng sét, keo ít. Đất thường bị khố hạn. Đất chua hoặc rất chua. Đất nghèo chất dinh dưỡng, nghèo mùn. Sô' lượng vi sinh vật trong đất ít. Hoạt động của vi sinh vật đất yếu. Biện pháp cải tạo và huớng sử dụng Biện pháp cài tạo Tất cả các biện pháp cải tạo nhàm cải thiện các tính chất vật lí, hoá học và sinh học của đất. Có nhiêu biện pháp cải tạo đất xám bạc màu. Dưới đây lầ một số biện pháp cải tạo chính : Xây dựng bờ vùng, bờ thửa và hệ thống mương máng, bảo đảm tưới, tiêu hợp lí. Cày sâu dần kết hợp bón tăng phân hữu cơ và bón phân hoá học (N, p, K) hợp lí. Bón vôi cải tạo đất. Luân canh cây trổng : Luân canh cây họ Đậu, cây lương thực và cây phân xanh. Em hãy cho biết tác dụng cùa từng biện pháp trên là gì ? Sử dụng đất xám bạc màu Do được hình thành ờ địa hình, dốc thoải, dẻ thoát nước, thành phân cơ giới nhẹ, dẻ cày bừa, nên đất xám bạc màu thích hợp với nhiéu loại cây trổng cạn. Em hãy kề tên một số loại cây trồng được trồng trên đất xám bạc màu. II - CẢI TẠO VÀ sủ DỤNG ĐẤT XÓI MÒN MẠNH TRƠ SỎI ĐÁ Nguyên nhàn gây xói mòn đất Xói mòn đất là quá trình phá huỷ lớp đất mặt và táng đất dưới do tác động của nước mưa, nước tưới, tuyết tan hoặc gió. Nguyên nhân chính gây xói mòn đẩt là lượng mưa lớn và địa hình dốc : + Nước mưa rơi vào đẩt phá vỡ kết cấu đất. Mưa càng lớn lượng đăt bị bào mòn, rửa trôi càng nhiéu. + Địa hình ảnh hưởng đến xói mòn, rửa trôi đất thông qua độ dốc và chiều dài dốc. Độ dốc càng lớn, dốc càng dài tốc độ dòng chày càng mạnh, tốc độ xói mòn càng lớn. Do bị rửa trôi bào mòn mạnh nên tầng mùn rất mong, có trường hợp mất hẳn, trên bé mặt còn trơ sôi đá. Từ các nguyên nhân trên em hãy cho biết : Xói mòn đất thường xáy ra ờ đâu (vùng nào) ? Đất nông nghiệp và đất lâm nghiệp, đất nào chịu tác động cùa quá trình xói mòn mạnh hơn ? Tại sao ? Hình 9.2. Đất bị xói mòn Tính chất của đất xói mòn mạnh trơ sỏi đá Hình thái phảu diện không hoàn chinh, có trường hợp mất hản táng mùn. Sét và limon bị cuốn trôi đi, trong đất, cát, sỏi chiếm ưu thế. Đất chua hoặc rất chua, nghèo mùn và chất dinh dưỡng. Số lượng vi sinh vật đất ít, hoạt động của vi sinh vật đất yếu. Biện pháp cải tạo và huớng sù dụng Biện pháp chính (chủ yếu) nhàm hạn chế xói mòn và cải tạo đất là : Biện pháp công trìhh Làm ruộng bậc thang : Ruộng bậc thang là những dải đặt nàm ngang sườn dốc. Các dải đất này dùng đế canh tác và được bảo vệ bàng các bờ đất hoặc đá. Hình 9.3. Ruộng bậc thang Hình 9.4. Thêm cây ăn quà - Thềm cày ăn quả : Thêm cây ăn quả là dạng không liên tục của ruộng bậc thang. Khoảng cách giữa hai hàng cây ăn quả cân trồng cở hoặc cây họ Đậu để bảo vệ đất. Hình 95. Canh tác nông, lâm kết hợp Biện pháp nông học Biện pháp nông học bao gồm : Canh tác theo đường đóng mức. Bón phân hữu cơ kết hợp với phân • khoáng (N, p, K). Bón vôi cải tạo đất. Luân canh và xen canh gối vụ cây trổng. Trông cây thành băng (dải). Canh tác nông, lâm kết hợp. Trồng cây bảo vệ đất. Đặc biệt là trồng và bảo vệ rừng đáu nguồn. Đối với đất xói mòn mạnh trơ sỏi đá, biện pháp quan trọng hàng đâu là trồng cây phủ xanh đất. Em hãy nêu tác dụng cùa từng biện pháp kể trên. CÀU HỎI Nêu nguyên nhân hình thành đất xám bạc màu. Nêu những tính chất chính của đất xám bạc màu. Để cải tạo đất xám bạc màu, nguời ta thuờng sử dụng những biện pháp nào ? Nêu một sô' biện pháp thuờng dùng để cải tạo đất xám bạc màu mà em biết. Thế nào là xói mòn đất ? Nêu nguyên nhân gây xói mòn đất. Nêu những biện pháp chính nhằm hạn chế xói mòn và cải tạo đất. THÔNG TIN BỔ SUNG Khoáng hoá là quá trình phân huỷ, chuýển hoá chất hữu cơ thành các thành phắn khoáng đơn giản. Đuờng đổng mức là đuờng nối các điểm có cùng độ’ cao so với mục *. nuớc biển.