SGK Sinh Học 7 - Bài 39: Cấu tạo trong của thằn lằn
Bài 39 CẤU TẠO TRỌNG CỦA THẰN LẰN I-BỘ XƯƠNG Quan sát bộ xương thằn lằn (hoặc tranh vẽ) kết hợp với hình 39.1 hãy nêu rõ sai khác nổi bật cùa bộ xương thằn lằn (bò sát) so với bộ xương ếch. Hình 39.1. Bộ xương thằn lằn 1. Xương đẩu ; 2. Cột sống ; 3. Xương sườn ; 4. Đai chi trước ; 5. Các xương chi trước ; 6. Đai chi sau (đai hông) ;7. Các xương chi sau ; 8. Các đốt sống cố (8 đốt). n - CÁC cơ QUAN DINH DƯỠNG Dựa vào hình 39.2, theo dõi các sô ghi trên hình tìm các hệ cơ quan : tuần hoàn, hô hấp, tiêu hoá, bài tiết, sinh sản của thằn lằn. Hình 39.2. Cấu tạo trong thằn lằn Thực quản ; 2. Dạ dày ; Ruột non ; 4. Ruột già ; 5. Lỗ huyệt; 6. Gan ; 7. Mật; 8. Tuỵ ; 9. Tim ; 10. Động mạch chủ ; Tĩnh mạch chủ dưới; 12. Khí quản ; 13. Phổi ; 14. Thận ; 15. Bóng đái ; 16. Tinh hoàn ; 17. Ông dẫn tinh ; 18. Cơ quan giao phối. Tiêu hoá ■ Các cơ quan trong hệ tiêu hoá của thằn lằn có những thay đổi so với ếch : Ong tiêu hoá đã phân hoá rõ hơn, ruột già chứa phân đặc do có khả năng hâp thu lại nước. Tuần hoàn - Hô hấp ■ Thằn lằn cũng có 2 vòng tuần hoàn, song tâm thất có 1 vách hụt ngăn tạm thời tâm thất thành 2 nửa nên máu ít bị pha hơn (hình 39.3). Sống hoàn toàn trên cạn nên phổi là cơ quan hô hấp duy nhất của thằn lằn. So với phổi ếch, phổi thằn lằn có câu tạo phức tạp hơn, có nhiều vách ngăn và nhiều mao mạch bao quanh. Sự thông khí ở phổi (hít, thở) là nhờ sự xuất hiện của các cơ liên sườn. Khi các cơ này co đã làm thay đổi thể tích của lồng ngực. , . Ạ , Hình 39.3. Sơ đồ hệ tuần hoàn ở thằn lằn Câu tạo của hệ tuân ' , , ( 2 , 2.. 1. Tim ba ngăn với vách hụt (a) ở tâm thất (b) ; tâm nhĩ phải (c) ; hoàn và hô hâp như vậy , " ' “ ’ ■ , , ,‘; , ■ tâm nhĩ trái (a); 2. Các mao mạch phôi; 3. Các mao mạch ở cơ quan. phù hợp hơn với hoạt động đòi hỏi cung cấp nhiều năng lượng khi di chuyên trên cạn, nhựng còn chưa hoàn thiện nên thằn lằn vẫn là động vật biến nhiệt. Nêu rõ hệ tuần hoàn của thằn lằn có gì giông và khác với của ếch ? Bài tiết Thằn lằn có thận sau (hậu thận) tiến bộ hơn thận giữa của ếch, có khả năng hấp thu lại nước. Nước tiểu đặc. III - THẦN KINH VÀ GIÁC QUAN ■ Hệ thần kinh của thằn lằn phát triển hơn so với của ếch, có não trước và tiểu não phát triển liên quan với đời sống và hoạt động phức tạp hơn (hình 39.4). 2 3 4 6 Hình 39.4. S 'ơ đồ cấu tạo bộ não thằn lằn A - Bộ não nhìn từ trên ; B - Bộ não nhìn bên 1. Thuỳ khứu giác ; 2. Não trước ; 3. Thuỳ thị giác ; 4. Tiểu não ; 5. Hành tuỷ ; 6. Tuỷ sống. Tai có màng nhĩ nằm sâu trong một hôc nhỏ tương tự ông tai ngoài nhưng chưa có vành tai. Mắt cử động rất linh hoạt, có thể quan sát dễ dàng con mồi ngay khi đầu giữ bất động. Mắt có mi mắt và tuyến lệ đặc trưng cho các động vật sông ở cạn. Ngoài 2 mi trên dưới, mắt thằn lằn còn có mi thứ ba mỏng rất linh hoạt, đảm bảo cho mắt khỏi khô mà vẫn nhìn thấy được. Thần lằn có những đặc điềm phù hợp với đời sống hoàn toàn ở cạn : thở hoàn toàn bằng phổỉ, sự trao đổi khỉ được thực hiện nhờ sự co dãn cùa các co liên sườn; tim xuát hiện vách hụt ngăn tạm thời tâm thát thành 2 nửa (4 ngăn chưa hoàn toàn). Máu nuôi co thể vãn là máu pha. Co thề giữ nước nhờ lớp vảy sừng và hậu thận cùng trực tràng có khả năng hấp thu lại nước. Hệ thần kỉnh và gỉác quan tưong đối phát triền. ( dâu hỏi z ■ So sánh bộ xương thằn lằn với bộ xương ếch. Trình bày rõ những đặc điểm cấu tạo trong của thằn lằn thích nghi với đời sông ở cạn. Lập bảng so sánh cấu tạo các cơ quan tim, phổi, thận của thằn lằn và ếch.