SGK Sinh Học 7 - Bài 8: Thủy tức

CHƯƠNG
2
NGÀNH RUỘT KHOANG
Ruột khoang là một trong các ngành động vật đa bào bậc thấp, có cơ thể đối xứng toả tròn. Thuỷ tức, sứa, hải quỳ, san hô... là những đại diện thường gặp của Ruột khoang.
Bài 8	THUỶTỨC
Thuỷ tức là đại diện của Ruột khoang sống ở nước ngọt. Chúng thường bám vào cây thuỷ sinh (như rong đuôi chó, tóc tiên, bèo tâm, rau muống...) trong các giếng, ao, hồ (nước trong và lặng).
I - HÌNH DẠNG NGOÀI VÀ DI CHUYỂN
Cơ thể thuỷ tức hình trụ dài (hình 8.1). Phần dưới gọi là đế, bám vào giá thê. Phần trên có lồ miệng, xung quanh có các tua miệng toả ra. Cơ thể có đôi xứng toả tròn.
Nếu nuôi thưỷ tức trong lọ, chúng luôn di chuyển về phía ánh sáng theo 2 cách (hình 8.2).
Hình 8.2. Hai cách di chuyển ở thỉíỷ tức
A — Di chuyến kiểu sâu đo. B — Di chuyển kiểu lộn đầu.
Hình 8.1. Thuỷ tức bám trên lá rong. Tua miệng đang, bắt mồi. Trên thân đang mọc chồi cho thuỷ tức con.
Quan sát hình 8.2, mô tả bằng lời 2 cách di chuyển của thuỷ tức.
n-CẤU TẠO TRONG
Thành cơ thể có 2 lớp tế bào : lớp ngoài và lớp trong. Giữa hai lớp đó là tầng keo mỏng. Sơ đồ trong bảng sau nêu rõ thành phần tế bào và chức năng cùa 2 lớp tế bào đó.
Bảng. Cấu tạo, chức năng một sô tế bào thành cơ thé thuỷ tức
Cơ thể thnỷ tức cái
bổ dọc
Hình một số
tế bào
Cấu tạo và chức năng
Tên
tê bào
1
Tê bào hình túi, có gai cảm giác ở phía ngoài (1) ; có sợi rỗng dài, nhọn, xoắn lộn vào trong (2). Khi bị kích thích, sợi gai có chất độc phóng vào con mồi.
Tê bào hình sao, có gai nhô ra ngoài, phía trong toả nhánh, liên kết nhau tạo nên mạng thần kinh hình lưới.
Tê bào trứng (3) hình thành từ tuyến hình cầu (5) ờ thành cơ thể.
Tinh trùng (4) hình thành từ tuyến hình vú (ờ con đực).
Chiêm chủ yếu lớp trong : phần trong có 2 roi và không bào tiêu hoá, làm nhiệm vụ tiêu hoá thức ăn là chính. Phần ngoài liên kết nhau giúp cơ thể co duỗi theo chiều ngang.
Chiêm phần lớn lớp ngoài : phần ngoài che chở, phần trong liên kết nhau giúp cơ thể co duỗi theo chiều dọc.
Tên các tê bào
để lựa chọn
Tê bào thần kinh, tê bào gai, tế bào mô bì - cơ, tế bào mô cơ - tiêu hoá, tế bào sinh sản.
Nghiên cứu thông tin trong bảng, xác định và ghi tên của từng loại tế bào vào ô trống của bảng.
ni-DINH DƯỠNG
Tua miệng thuỷ tức chứa nhiều tế bào gai có chức năng tự vệ và bắt mồi. Khi đói, thuỷ tức vươn dài đưa tua miệng quờ quạng khắp xung quanh. Tình cờ chạm phải mồi (một con rận nước) (hình 8.1) lập tức tế bào gai ở tua miệng phóng ra làm tê liệt con mồi.
▼ Hãy căn cứ vào cấu tạo của tua miệng và khoang ruột (hình trong bảng) làm rõ quá trình bắt mồi, tiêu hoá mồi theo gợi ý của các câu hỏi sau :
Thuỷ tức đưa mồi vào miệng bằng cách nào ?
Nhờ loại tế bào nào của cơ thê thuỷ tức mà mồi được tiêu hoá ?
Thuỷ tức có ruột hình túi (ruột túi) nghĩa là chỉ có một lồ miệng duy nhất thông với ngoài, vậy chúng thải bã bằng cách nào ?
■ Thuỷ tức chưa có cơ quan hô hấp. Sự trao đổi khí được thực hiện qua thành cơ thể.
IV - SINH SẢN
Mọc chồi
H Khi đầy đủ thức ăn, thuỷ tức thường sinh sản vô tính bằng cách mọc chồi (hình 8.1). Chồi con khi tự kiếm được thức ăn, tách khỏi cơ thê mẹ để sống độc lập.
•2. Sinh sản hữu tính
Tế bào trứng được tinh trùng của thuỷ tức khác đến thụ tinh (chú thích 3, 4, 5 ở bảng). Sau khi thụ tinh, trứng phân cắt nhiều lần, cuối cùng tạo thành thuỷ tức con. Sinh sản hữu tính thường xảy ra ở mùa lạnh, ít thức ăn.
Tái sinh
Thuỷ tức có khả năng tái sinh lại cơ thể toàn vẹn chỉ từ một phần cơ thể cắt ra.
Thuỳ tức có co thề hình trụ, đối xứng toả tròn, sống bám, nhưng có thể di chuyên chậm chạp. Thành co thể có 2 lớp tế bào, gồm nhiêu loại tế bào có câu tạo phân hoá. Thuỳ tức bát mồi nhờ các tua miệng. Quá trĩnh tiêu hoá thực hiện trong ruột túi. Thuỷ tức sinh sản vừa vô tính vừa hữu tính. Chúng có khả nang tai sinh.
í dâu hỏi.
Ý nghĩa của tế bào gai trong đời sống của thuỷ tức.
Thuỷ tức thải chất bã ra khởi cơ thể bằng con đường nào ?
Phân biệt thành phần tế bào ở lớp ngoài và lớp trong thành cơ thê thuỷ tức và chức năng từng loại tê bào này.
gmcóbiét^
Ớ nước ta, thuỷ tức có thể gặp ở mọi môi trường nước ngọt. Tuy nhiên, thuỷ tức thường sống ở các vùng nước sạch, trong và tĩnh lặng. Tại các đô thị lớn, độ ô nhiễm cao khó gặp thuỷ tức hơn. Tuy thê ở Hà Nội, thuỷ tức còn gặp tại một số hồ nhỏ ở vườn Bách Thảo và một sô nơi khác. Tại thành phố Hồ Chí Minh đã gặp nhiều thuỷ tức sống ngoài tự nhiên ở ngay Thảo cầm Viên.
Thuỷ tức ăn rận nước. Cho thuỷ tức nuôi ăn rận nước, chúng sinh sản vô tính rất nhanh. Chỉ từ một con thôi, cho ăn đầy đù, nuôi nửa tháng, thuỷ tức có thê sinh sản đủ số lượng cho cả lớp học có mầu vật đê quan sát, học tập.