SGK Sinh Học 7 - Bài 40: Đa dạng và đặc điểm chung của lớp Bò sát
Bài 40 ĐA DẠNG VÀ ĐẶC ĐIỂM CHUNG CỦA LÓP BÒ SÁT
I - ĐA DẠNG CỦA BÒ SÁT
■ Trên thế giới có khoảng 6 500 loài bò sát. ở Việt Nam đã phát hiện 271 loài. Chúng có da khô, vảy sừng bao bọc và sinh sản trên cạn. Bò sát hiện nay được xếp bôn bộ : bộ Đầu mỏ Bộ Đầu mỏ hiện nay chì có một loài sống trên vài hòn đảo nhỏ ở Tân Tây Lan được gọi là Nhông Tân Tây Lan.
, bộ Có vảy (chủ yếu gồm những loài sông ở cạn), bộ Cá sấu (sống vừa ở nước vừa ở cạn) và bộ Rùa gồm một sô loài rùa cạn, một sô loài rùa nước ngọt (sống vừa ở nước vừa ở cạn), ba ba sống chủ yếu ở nước ngọt, rùa biển sông chủ yếu ở biển (hình 40.1).
Quan sát hình 40.1 nêu những đặc điểm cấu tạo ngoài đặc trưng phân biệt ba bộ thường gặp trong lớp Bò sát.
Lớp Bò sát
Da khô, có vảy sừng, sinh sản trên cạn
Hàm có răng, không có mai và yếm
Hàm không có răng, có mai và yếm
Hàm ngắn, có răng nhỏ mọc trên hàm. Trứng có màng dai
bao bọc
{
Bộ Có vảy
Hàm rất dài, có nhiều răng lớn, nhọn sắc, mọc trong lỗ chân răng. Trứng có vỏ đá vôi bao bpc
Có chi, màng nhĩ rõ
I
Bộ Cá sấu
Bộ Rùa
Không có chi, không có màng nhĩ
Cá sấu Xiêm
Rùa núi vàng
Thằn lằn bóng
Rắn ráo
Hình 40.1. Sơ đồ giới thiệu những đại diện của lớp Bò sát
II - CÁC LOÀI KHỦNG LONG
Sự ra đời và thời đại phồn thịnh của khủng long
Tổ tiên của bò sát đã được hình thành cách đây khoảng 280 - 230 triệu năm. Sau đó, do gặp nhũng điều kiện thuận lợi, bò sát cổ đã phát triển rất mạnh mẽ. Đây là thời kì phồn thịnh nhất của bò sát, được gọi là Thời đại Bò sát hoặc Thời đại Khủng long. Trong Thời đại Khủng long có nhiều loài bò sát to lớn, hình thù kì lạ, thích nghi với những môi trường sống có điều kiện sông rất khác nhau (hình 40.2).
1 Quan sát, đọc chú thích hình 40.2, nêu đặc điểm của khùng long cá, khủng long cánh và khủng long bạo chúa thích nghi với đời sông của chúng.
Ngự trị trên cạn
Có những khủng long khổng lổ chuyên ăn thực vật, tứ chi lớn, khoẻ, thích đầm mình trong vực nước ngọt :
Khủng long
sâm nặng
khoảng 70 tấn, dài 22m, cao 12m.
Khủng long bạo chúa dài 10m, có răng, chi trước ngắn,
. vuốt sắc nhọn chuyên ăn thịt động vật ở cạn, là loài khủng long dữ nhất của Thời đại Khủng long.
Ngự trị trên không Ngự trị môi trường biển
3. Khủng long cổ dài, thân dài tới 27m.
Khủng long cánh. Cánh có cấu 5. Khủng long cá dài tới 14m, chi tạo như cánh dơi, biết bay và lượn, cộ dạng vây cá, bơi giỏi, ăn cá, chi sau yếu, ăn cá. mực, bạch tuộc.
Hình 40.2. Một số loài khủng long điển hình
Sự diệt vong của khủng long
Cách đây khoảng 65 triệu năm, khi đó trên Trái Đất đã xuất hiện chim và thú. Chim và thú có cỡ nhó hon khủng long, song sức sông cao và hoạt động mạnh mẽ hơn, có khả năng duy trì nhiệt độ cơ thê ổn định không phụ thuộc vào nhiệt độ môi trường (động vật hằng nhiệt). Chúng có sô lượng đông và nhiều loài đã phá hoại trứng khủng long. Thậm chí nhiều loài thú ăn thịt đã tân công cả khủng long ăn thực vật. Lúc đó khí hậu Trái Đất đang nóng bồng trở nên lạnh đột ngột, cùng với nhùng thiên tai như núi lửa, khói bụi che phủ bầu trời Trái Đất trong nhiều năm, ảnh hướng tới sự quang hợp của thực vật, thiên thạch va vào Trái Đất, khủng long có cỡ lớn thiếu chồ trú thích hợp đê tránh rét, thiếu thức ăn, đã bị tiêu diệt hàng loạt. Chỉ còn một sô loài cờ nhỏ hơn nhiều so với khủng long như thằn lằn, rắn, rùa, cá sấu... còn tổn tại cho đến ngày nay.
Giải thích tại sao khủng long bị tiêu diệt, còn những loài bò sát cờ nhở trong những điều kiện ây lại vẫn tồn tại và sông sót cho đến ngày nay.
ra - ĐẶC ĐIỂM CHUNG
Nêu đặc điếm chung của Bò sát:
Môi trường sống, vảy, cổ, vị trí màng nhĩ, cơ quan di chuyển, hệ hô hấp, hệ tuần hoàn, hệ sinh dục, trứng, sự thụ tinh và nhiệt độ cơ thể.
VAI TRÒ
J Đại bộ phận bò sát có ích cho nông nghiệp vì tiêu diệt sâu bọ có hại như đa sô thằn lằn, gặm nhấm (chuột), như đa số rắn. Có giá trị thực phẩm đặc sản (ba ba), dược phẩm (rượu rắn, mật trăn, nọc rắn, yếm rùa...), sản phẩm mĩ nghệ (vảy đồi mồi, da thuộc của trăn và rắn...). Vì thế bò sát cần được bảo vệ và gây nuôi những loài quý.
Bò sát có ba bộ phổ biến : bộ Có vảy, bộ Bùa và bộ Cá sấu. Tổ tiên bò sát được xuất hiện cách đây khoảng 280 - 230 triệu nam. Thời gian phồn thịnh nhất là Thời đại Khùng long. Bò sát là động vật có xương sống thích nghi hoàn toàn vó ỉ đời sổng ờ cạn : da khô, vảy sừng khô, cổ dài, màng nhỉ nằm trong hốc tai, chỉ yếu có vuốt sác, phổi có nhiêu vách ngăn, tỉm có vách hụt ngăn tâm thất (trừ cá sáu), máu đi nuôi co thề vãn là máu pha, là động vật biến nhiệt.
Có co quan giao phối, thụ tỉnh trong ; trứng có màng daỉ, giàu noãn hoàng.
c*au hòi
Nêu môi trường sông của từng đại diện của ba bộ Bò sát thường gặp.
Nêu đặc điểm chung của Bò sát.
j m CÓ biết
Công viên Jura của Trung Quốc mới khai trương năm 2001 là một công viên lớn trưng bày mô hình các loài khủng long. Các em nhỏ Trung Quốc rất thích tới công viên này vì nó cho các em hình ảnh thu nhỏ cùa thê giới hơn 60 triệu năm trước đây.
Khi bị rắn độc cắn, cần sơ cứu kịp thời bằng những thao tác sau :
+ Buộc chặt trên vết thương chừng 5 - 10cm (theo chiều máu chảy về tim), cứ 10 phút phải nới lỏng trong 90 giây và nhích về phía vết cắn.
+ Dùng dao đã khử trùng rạch vết thương tới độ sâu của răng độc cắm vào chỗ cắn.
+ Dùng giác hút hoặc dùng ống áp lên chồ rạch, rồi hút (không nên nặn).
+ Rửa vết thương bằng thuốc tím 5%.
+ Đưa ngay đến bệnh viện gần nhất.
+ Bệnh nhân cần nằm yên tĩnh, không hoảng hốt, không được uống rượu.