Soạn Văn 8: Nói giảm nói tránh

NÓI GIẢM NÓI TRÁNH
I. KIẾN THỨC Cơ BẢN
Nói giảm nói tránh là biện pháp tu từ dùng cách diễn đạt tế nhị, uyển chuyển, tránh gây cảm giác đau buồn, ghê sợ, nặng nề, tránh thô tục, thiếu lịch sự.
HƯỚNG DẪN TÌM HlỂU CÂU HỎI PHAN bài bọc
Tác dụng của nói giảm nói tránh
“Vì vậy, tôi để sẵn mấy lời này, phòng khi tôi sẽ đi gặp cụ Các Mác, cụ Lê Nin và các vị cách mạng đàn anh khác, thì đồng bào cả nước, đồng chí trong Đảng và bầu bạn khắp nơi đều khỏi cảm thấy đột ngột.”
(Hồ Chí. Minh, Di chúc)
“Bác đã đi rồi sao, bác ơi!”
(Tố Hữu, Bác ơi)
“Lượng con ông Độ đây mà... Rõ tội nghiệp, về đến nhà thì bô' mẹ chẳng còn.”
(Hồ Phương, Thư nhà)
+ Những từ ngữ in đậm trong ba ví dụ trên là biện pháp tu từ nói giảm nói tránh, để làm giảm nhẹ nỗi đau mất một người thân yêu và thể hiện thái độ tôn kính.
“Phải bé lại và lăn vào lòng một người mẹ, áp mặt vào bầu sữa nóng của người mẹ, để bàn tay mẹ vuốt ve từ trán xuống cằm và gãi rôm ở sô'ng lưng cho...”
(Nguyên Hồng, Nhũng ngày thơ ấu)
+ Tác giả dùng từ ngữ bầu sữa trong đoạn văn trên mà không dùng từ khác bởi vì đốì với trẻ thơ không gì ngọt lành, quý giá hơn bầu sữa mẹ.
Hai cách nói:
“Con dạo này lười lắm.”
“Con dạo này không được chăm chỉ lắm.”
Cách nói thứ hai nhệ nhàng tế nhị hơn đối với người nghe và chắc chắn người con sẽ dễ tiếp thu hơn.
HƯỚNG DẪN LUYỆN TẬP
Câu 1. Điền các từ nói giảm nói tránh sau đây vào chỗ trống: đi nghỉ, khiếm thị, chia tay nhau, có tuổi, đi bước nữa.
Hướng dẫn:
Khuya rồi mời bà đi nghỉ.
Cha mẹ em chia tay nhau từ ngày em còn rất bé, em về ở với bà ngoại.
Đây là lớp học cho trẻ em khuyết tật.
Mẹ đã có tuổi rồi nên giữ gìn sức khỏe.
Cha nó mất, mẹ nó đi bước nữa nên chú nó rất thương nó.
Câu 2. Trong moi cặp câu sau đây, câu nào có sử dụng cách nói
giảm nói tránh?
TT
Các cặp câu
Sử dụng nói giảm nói tránh
Không sử dụng
1
Anh phải hòa nhã với bạn bè.
Anh nên hòa nhã với bạn bè.
X
2
Anh ra khỏi phòng tôi ngay.
Anh không nên ở đây nữa.
X
3
Xin đừng hút thuốc trong phòng. Cấm hút thuốc trong phòng.
X
4
Nó nói như thế là thiếu thiện chí. Nó nói như thế là ác ý.
X
5
Hôm qua em hỗn với anh, em xin anh thứ lỗi.
Hôm qua em có lỗi với anh, em xin anh thứ lỗi.
X
Câu 3. Vận dụng cách nói tránh nói giảm để đặt năm câu dánh giá trong những trường hợp khác nhau
Hướng dẫn:
- Căn phòng của anh bừa bộn quá.
Căn phòng của anh không được gọn gàng lắm.
- Học lực của cháu dạo này không được tốt.
Học lực của cháu dạo này giảm sút nghiêm trọng.
- Bữa cơm hôm nay chị nấu không bằng mọi hôm.
Bữa cơm hôm nay chị nấu dở quá.
- Cậu đã nói quá nhiều rồi đấy.
. - Cậu nói ít lại thì tôt hơn.
- Anh ta có chiều cao rất khiêm tốn.
Anh ta hơi bị thấp.
g) - Dạo này tớ thấy cậu mập quá đấy.
Dạo này tớ thấy cậu hơi ham chiều ngang.
Câu 4. Việc sử dụng nói giảm nói tránh là tùy thuộc vào tình huống giao tiếp. Trong trường hợp nào thì không nên sử dụng cách nói giảm nói tránh?
+ Trường hợp không nên nói giảm là lúc góp ý chân thành với bạn bè thân thiết về những ưu khuyết điểm của họ.
+ Khi đưa ra những nhận xét, đánh giá về vấn đề nào đó trong cuộc sống của chung ch,0 tất cả mọi người, hoặc đánh giá sự'vật, sự việc khi đưa ra biện pháp giải quyết rất cần có sự đánh giá đúng đắn. (ùn tắc giao thông, xả rác nơi công cộng, tình hình học tập của lớp...)
+ Khi đưa ra nhận xét về kẻ thù của dân tộc không nên nói giảm nói tránh.