Soạn Văn 8: Ôn luyện về dấu câu
ÔN LUYỆN VỀ DẤU CÂU I. KIẾN THỨC Cơ BẢN Khi viết, cần tránh các lỗi sau đây về dấu câu: Thiếu dấu ngắt câu khi câu đã kết thúc. Dùng dấu ngắt câu khi câu chưa kết thúc. Thiếu dấu thích hợp để tách các hộ phận của câu khi cần thiết. Lẫn lộn công dụng của các dấu câu. II. HƯỚNG DẪN TÌM HlỂU CÂU HỎI PHAN bài học 1. Tổng kết về dấu câu TT Dâ'u câu Công dụng Ví dụ 1 Dấu chấm (.) đặt cuối câu trần thuât Làm dấu hiệu kết thúc câu. Trời đang mưa rất to. 2 Dấu chấm hỏi (?) đặt cuối câu nghi vấn Biểu thị ý nghi vấn (có lúc đặt ở câu cầu khiến để biểu thị thái độ châm biếm). Con đã học bài xong chưa? Mày có làm không thì bảo? 3 Dấu chấm than (!) đặt cuối câu cầu khiến và cảm thán Dùng để biểu thị cảm xúc yêu cầu hay mệnh lệnh. Chao ôi! Thu đã đến rồi saó? Hãy đứng dậy ngay! 4 Dấu phẩy (,) được dùng trong câu Đánh dấu ranh giới giữa các bộ phận của câu (CN, VN và TPP, các vế của câu ghép). - Buổi sáng hôm ấy, trời đầy sương thu và gió lạnh. 5 Dấu chấm phẩy- (;) được dùng trong câu Đánh dấu ranh giới các vế của câu ghép có có cấu tạo phức tạp đặc biệt câu ghép liệt kê. - Nó cứ làm in như nó trách tôi; nó kêu ư ử, nhìn tôi như muốn bảo tôi rằng: “A! Lão già tệ lắm!” 6 Dấu gạch ngang (-) được đặt ở trong câu Đánh dấu bộ phận chú thích, hoặc đặt ở đầu dòng lời nói của nhân vật, hoặc các từ nằm trong một liên doanh, liên số. Chị Dậu nghiến hai hàm răng: Mày trói ngay chồng bà đi, bà cho mày xem! 7 Dấu chấm lửng (...) dùng giữa câu, cuối câu hay đầu câu. Tỏ ý liệt kê chưa hết, lời nói ngập ngừng, ngắt quãng, chỗ ngắt dài dòng sự kéo dài của âm thanh, sự chờ đợi, ý lược bớt. - Còi xe lửa tu... tu... tu... từng hồi dài. 8 Dấu ngoặc đơn 0 được dùng trong đầu hoặc cuối câu. Dùng để đánh dấu phần chú thích (giải thích, thuyết minh, bổ sung). - Lý Bạch (701-762) nhà thơ nổi tiếng của Trung Quốc. 9 Dấu hai chấm (:) được dùng giữa câu hay cuối câu. Đánh dấu phần giải thích, phần thuyết minh, lời dẫn trực tiếp hay đối thoại. - Hôm sau, bác sĩ bảo Xiu: “Cô ấy khỏi nguy hiểm rồi” 10 Dấu ngoặc kép (“ ”) thường đặt ở giữa câu và cuối câu. Dùng để đánh dấu từ ngữ câu, đoạn dẫn trực tiếp, từ ngữ hiểu theo nghĩa đặc biệt hay có hàm ý mỉa mai, tên tác phẩm, tờ báo, tập san... dẫn trong câu văn. - Mọi người bảo nhau “Chắc nó muốn sưởi ấm!”. Các lỗi thường gặp về dấu câu Sửa lại các câu sai: Câu 1. Thiếu dấu chấm câu khi câu đã kết thúc: “Tác phẩm Lão Hạc làm em vô cùng xúc động. Trong xã hội cũ, biết bao nhiêu người nông dân đã sống nghèo khổ cơ cực như lão Hạc.” Câu 2. Dùng sai dấu ngắt câu: “Thời còn trẻ, học ở trường này, ông là học sinh xuất sắc nhất.” Câu 3. Thiếu dấu phẩy để tách bộ phận của câu chỉ sự liệt kê: “Cam, quýt, bưởi, xoài là đặc sản của vùng này.” Câu 4. Dùng không đúng công dụng của dấu câu: “Quả thật, tôi không biết nên giải quyết vấn đề này như thế nào và bắt đầu từ đâu? Anh có thể cho tôi một lời khuyên không? Đừng bỏ mặc tôi lúc này!” HƯỚNG DẪN LUYỆN TẬP Câu 1. Chép đoạn văn dưới đây vào vở bài tập và điền dấu thích hợp vào chỗ có dấu ngoặc đơn. “Con chó cái nằm ở gậm phản bỗng chốc vẫy đuôi rối rít (,) tỏ ra dáng bộ vui mừng (.) Anh Dậu lử thử từ cổng tiến vào với cả vẻ mặt xanh ngắt và buồn rứt như kẻ sắp bị tù tội (.) Cái Tí (,) thằng Dần cũng vỗ tay reo (.) 0 A (!) Thây đã về (!) Thây đã vê (.)... Mặc kệ chúng nó (,) anh chàng ốm yếu im lặng chịa gậy lên tấm phên cửa (,) nặng nhọc chống tay vào gốì và bước lên thềm (.) Rồi lảo đảo đi đến cạnh phản (,) anh ta lăn kềnh trên chiếc chiếu rách (.) Ngoài đình (,) mõ đập chan chát (,) trống cái đánh thùng thùng (,) tù và thổi như ếch kêu (.) . Chị Dậu ôm con ngồi bên phản (,) sờ tay vào trán chồng và sẽ sàng hỏi (:) 0 Thế nào (?) Thầy em có mệt lắm không (?) Sao chậm về thế (?) Trán đã nóng lên đây mà (!)” (Theo Ngô Tất Tố, Tắt đèn) Câu 2. Phát hiện lỗi về dấu câu trong các đoạn sau đây và thay vào đó các dấu câu thích hợp (có điều chỉnh chữ viết hoa trong trường hợp cần thiết} “Sao mãi tới giờ anh mới'về, mẹ ở nhà chờ anh mãi. Mẹ dặn là: “Anh phải làm xong bài tập trong chiều nay””. + Thiếu dấụ (?) khi.hết câu. Sửa lại là: “Sao mãi tới giờ anh mới về? Mẹ ở nhà chờ anh mãi. Mẹ dặn là: “Anh phải làm xong bài tập trong chiều nay””. “Từ xưa trong cuộc sống lao động và sản xuất nhân dân có truyền thống thương yêu nhau giúp đỡ lẫn nhau trong lúc khó khăn gian khổ. Vì vậy có câu tục ngữ lá lành đùm lá rách.” + Thiếu dấu ngoặc kép “ ”, dấu phẩy (,) để tách bộ phận trong câu. Sửa lại là: “Từ xưa trong cuộc sống lao động và sản xuất, nhân dân có truyền thông thương yêu nhau giúp đỡ lẫn nhau trong lúc khó khăn gian khổ. Vì vậy có câu tục ngữ: “Lá lành đùm lá rách”.” “Mặc dù đã qua bao nhiêu năm tháng. Nhưng tôi vẫn không quên được những kỉ niệm êm đềm thời học sinh.” + Dùng sai dấu chấm câu khi chưa kết thúc câu. Sửa lại là: “Mặc dù đã qua bao nhiêu năm tháng, nhưng tôi vẫn không quên được những kỉ niệm êm đềm thời học sinh.”