SGK Sinh Học 8 - Bài 15. Đông máu và nguyên tắc truyền máu
Bài 15 ĐŨNG MÁU VÀ NGUYÊN TẮC TRUYỀN MÁU I - Đông máu ■ Ỏ người bình thường, một vết đứt tay hay vết thương nhỏ làm máu cháy ra ngoài da, lúc đâu nhiều, sau ít dần rồi ngừng hẳn nhờ một khối máu đông bít. kín vết thương. ơ người có sô’ lượng tiêu cáu quá ít, dưới 35 ooo/ml máu, máu sẽ khó đông khi bị chảy máu, thậm chí có thế chết nêu không được cấp cứu bàng các biện pháp đặc biệt. Trong huyết tương có một loại prôtêin hoà tan gọi là chất sinh tơ máu. Khi va chạm vào vết rách trẽn thành mạch máu cùa vết thương, các tiếu câu bị vỡ và giải phóng enzim. Enzim này làm chất sinh tơ máu biến thành tơ máu. Tơ máu kết thành mạng lưới ôm giử các tế bào máu và tạo thành khối máu đông. Tham gia hình thành khối máu đổng còn có nhiéu yếu tố khác, trong đó có ion canxi (Ca2+) (sơ đồ sau). Máu lỏng Các tê' bào máu / Huyết tương Hồng cầu Bạch câu Tiểu cáu Ị Vỡ Enzim Chất sinh ị tơ máu cả+2 x Tơ máu Khối máu đông *- Huyết thanh ▼ - Sụ đông máu có ý nghĩa gì với sự sống của cơ thế ? Sự đông máu liên quan tới yếu tố nào của máu ? Máu không chảy ra khói mạch nữa là nhờ đâu ? Tiểu cầu đóng vai trò gì trong quá trình đông máu ? - Các nguyên tắc truyền máu Các nhóm máu ở người ■ - Thí nghiệm : Các Ẹanstâynơ (Karl Landsteiner) đã dùng hổng cầu của một người trộn với huyết tương cùa những người khác và ngược lại, lấy huyết tương của một người trộn với hống cáu cua những người khác (hình 15). - Ong nhận thấy ràng : + Có 2 loại kháng nguyên trên hổng cáu là A và B. + Có 2 loại kháng thế trong huyết tuơng là a (gây kết dính A) và |3 (gây kết dính B). + Tổng hợp lại : có 4 loại nhóm máu. Huyết tương của các nhóm máu (người nhận) Hồng cầu cùa các nhóm máu nguời cho 0 A B AB 0 («7p) © <® A (P) A •V’l B (a) '/• • • • \ I • • •! AB ✓W\ A •••! A • • 1 A A •. » (0) l • • •! 1 • • Hình 15. Kết quả thí nghiệm phàn ứng giữa các nhóm máu Hồng cầu không bị kết dính Hồng cầu bị kết dính Nhóm máu o : hổng cầu không có cả A và B, huyết tuong có cà a và (3. Nhóm máu A : hổng cầu chỉ có A, huyết tuong không có ct, chi có (3. Nhóm máu B : hồng cáu chi có B, huyết tưong không có (3, chi có a. Nhóm máu AB : hổng cáu có cả A và B, huyết tưong không có a và (3. Đánh dấu chiêu mũi tên đế phan ánh mối quan hệ cho và nhận giữa các nhóm máu đế không gây kết dính hóng cáu trong sơ đồ sau : Các nguyên tắc cán tuân thủ khi truyền máu - Máu có cả kháng nguyên A và B có thế truyền cho người có nhóm máu o được không ? Vì sao ? Máu không có kháng nguyên A và B có thế truyền cho người có nhóm máu o được không ? Vì sao ? Máu có nhiễm các tác nhân gây bệnh (virut viêm gan B, virut HIV, ...) có thế đem truyền cho người khác được không ? Vi sao ? Đông máu là một co chế bảo vệ co thể để chống mất mấu. Sụ đông máu liên quan đến hoạt động cùa tiểu cầu là chù yểu, đề hình thành một búi to máu ôm giũ các tế bào máu thành một khối máu đông bịt kín vết thưong. Khi truyền máu cân làm xét nghiệm truóc đề lụa chọn loại máu truyền cho phù hợp, tránh tai biến (hỏng cầu người cho bị kết dính trong huyết tưong người nhận gây tác mạch) và tránh bị nhũn máu nhiễm các tác nhân gây bệnh. cjâu hói và bài tập Tiếu cáu đã tham gia bảo vệ co thế chống mất máu như thế nào ? Em đã bao giờ bị đứt tay hay một vết thưong nào đó gây chảy máu chưa ? Vết thưong đó lớn hay nhỏ, cháy máu nhiều hay ít ? Và lúc đó em đã tự xừ lí hay được xứ lí như thê' nào ? Trong gia đình em có những ai đã từng được xét nghiệm máu và có nhóm máu gì ? Thư thiết lập so đô quan hẹ cho và nhận máu cua cá nhân đó. [ã m có biét ĩ Ý tưởng truyền máu Ý tưởng truyén máu vào mạch máu đế cứu chữa người mất máu nhiéu do bị thương, chi bắt đáu từ thế kỉ XVII. Trong suốt thế kỉ XVIII đã có nhiều thư nghiệm nhưng thường gặp tai biến chết người. Chi đến đáu thế kỉ XX (1901), Các Lanstâynơ - Nhà khoa học người Áo gốc Do Thái mới tìm ra nguyên nhân đúng của các tai biên là sự kết dính các hổng cáu khi được truyền vào máu cúa nhóm khống phù hợp. Ông đã được giái thương Nôben. Ngày 7/4 là ngày hiến máu nhân đạo ờ Việt Nam.