SGK Sinh Học 8 - Bài 8. Cấu tạo và tính chất của xương
Bài 8 CẤU TẠO VÀ TÍNH CHẤT CỦA XƯONG - Cấu tạo của xương ♦ 1. Cấu tạo xương dài (hình 8-1 ->2) ■ Cáu tạo một xương dài gồm có : Hai đáu xương là mô xương xốp có các nan xương xếp theo kiếu vòng cung, tạo ra các ô trống chứa tuỷ đò. Bọc hai đầu xương là lớp sụn. Đoạn giữa là thân xương. Thân xương hình ống, cấu tạo từ ngoài vào trong có : màng xương mong, tiếp đến là mỏ xương cứng, trong cùng là khoang xương. Khoang xương chứa tuy xương, ơ trẻ em là tuý đò ; ơ người già tuy đo được thay bàng mô mở màu vàng nên gọi là tuỷ vàng. Hĩnh 8-1. Cấu tạo xương dài (xương đùi) Hình 8-2. Cấu tạo đầu xương dài Sụn Mô xương xốp Nan xương MÔ xương • cứng Khoang xương ▼ Cấu tạo hình ống, nan xương ở đâu xương xếp vòng cung có ý nghĩa gì đối với chức năng nâng đờ của xương ? 2. Chức năng cùa xương dài Bảng 8-1. Đặc điểm cấu tạo và chức năng của xương dài Các phần của xương Cấu tạo Chức năng Đầu xương Sụn bọc đâu xương Mô xương xốp gồm các nan xương. Giảm ma sát trong khớp xương Phân tán lực tác động Tạo các ô chứa tuý dở xương Thân xương Màng xương Mô xương cứng Khoang xương Giúp xương phát triến to vé bé ngang Chịu lực, dam báo vững chác Chứa tuy đó ớ tre em, sinh hồng cầu ; chứa tuý vàng ơ người lớn. Hình 8-3. Cấu tạo xương ngắn điển hình là đốt sông Xương cứng Mô xương xốp Cáu tạo xương ngắn và xương dẹt ■ Xương ngán (hình 8-3) và xương dẹt không có cấu tạo hình ống, bén ngoài là mô xương cứng, bên trong lớp mô xương cứng là mô xương xốp góm nhiều nan xương và nhiều hốc trống nho (như mô xương xốp ờ đầu xương dài) chứa tuy đỏ. n - Sự to ra và dài ra cùa xương (hình 8-4-»5) ■ Xương to ra vé bé ngang là nhờ các tế bào màng xương phân chia tạo ra những tế bào mới đáy vào trong và hoá xương. ơ tuói thiêu niên và nhất là ơ tuói dậy thi xương phát triến nhanh. Đến 18-20 tuối (với nữ) hoặc 20 - 25 tuổi (với nam) xương phát triến chậm lại. ơ tuói trường thành, sụn tăng trưởng không còn khả năng hoá xương, do đó người không cao thêm. Người già, xương bị phân huỷ nhanh hơn sự tạo thành, đổng thời ti lệ cốt giao giam, vì vậy xương xốp, giòn, dẻ gãy và sự phục hồi xương gãy diẻn ra rất chậm, không chác chắn. ▼ Quan sát hình 8-5 hãy cho biết vai trò của sụn tăng trưởng. Sụn tăng trưởng Hình 8-4. Phim chụp sụn tăng trường ờ xương trè em Hỉnh 8-5. Vai trò cùa sụn tăng trường trong sự dài ra cùa xương in - Thành phần hoá học và tính chất của xương ▼ Thi nghiệm tìm hiếu thành phân và tính chất của xương : Lấy một xương đùi ếch trương thành ngâm trong cớc đựng dung dịch axit clohiđric 10% (hình 8-6). Sau 10 đến 15 phút lấy ra, thư uốn xem xương cứng hay mẻm ? Đốt một xương đùi ếch khác (hoặc một mầu xương bất kì) trên ngọn lửa đèn cổn cho đến khi xương không cháy nữa, không còn thấy khói bay lên. Bóp nhẹ phán xương đả đốt. Có nhận xét gì ? (hình 8-7). Từ các thí nghiệm trên có thế rút ra kết luận gì vé thành phần và tính chất của xương ? ■ Xương được cấu tạo từ chất hữu cơ gọi là cốt giao và chất khoáng chu yếu là canxi. Chất khoáng làm cho xương bén chác, cốt giao đảm bảo tính mém Hình 8-6. Ngâm xương Hình 8-7. Đốt xương trên dẻo. Tỉ lệ chất cốt giao trong HCl 10% ngọn lừa đèn cồn thay đổi theo tuổi. Xương có cấu tạo gồm màng xương, mồ xương cứng và mồ xương xốp. Xương dài có câu trúc hình ống, mỏ xương xốp ở hai đâu xương, trong xương chứa tuỳ đỏ là nơi sàn sỉnlì hỏng câu, khoang xương chứa tuỳ đò (ở trẻ em) hoạc tuỳ vàng (ở người lớn). Xương gồm 2 thành phán chính là cốt giao và muối khoáng. Sự kết hợp cùa hcù thành phân này lùm cho xương bên chác và có tính mềm dẻo. Xương lớn lên về bề ngang nhờ sụ phản chia cùa các tế bào xương, xương dài ra nhờ sự phân chia cùa các tế bào lớp sụn tăng trưởng. ^âu hói và bài tập Xác định các chức nâng tương ứng với các phần của xương ơ bảng 8-2 bàng cách ghép chữ (a,b,c...) với số (1, 2, 3...) sao cho phù hợp. Bảng 8-2. Cấu tạo và chức năng các bộ phận cùa xương dài Các phần cùa xương Trà lời: chức năng phù hợp Chức năng Sụn đâu xương Sụn tăng trưởng Mô xương xốp Mỏ xương cứng Tuý xương Sinh hồng cáu, chứa mỡ ơ người già Giảm ma sát trong khớp Xương lớn lén vé bé ngang Phân tán lực, tạo ô chứa tuỷ Chịu lực g) Xương dài ra Thành phán hoá học cua xương có ý nghĩa gì đối với chức năng của xương ? Hãy giải thích vì sao xương động vật được hầm (đun sôi lâu) thi bơ ? m có biết £ Hình 8-8. Thí nghiệm xác định độ bền cùa xương ếch Độ bén chác của xương người lớn có thế chịu được lực gấp 30 lán loại gạch tốt. Một xương đùi ếch đặt ờ vị trí nằm ngang, đế lèn đĩa treo ở giữa xương các quả cân, bất đầu là quả nặng 2 kg rồi lần lượt thêm vào các quả cân nhỏ hơn cho tới 3,5 kg, xương vản chưa gãy (hình 8-8).