SGK Sinh Học 8 - Bài 61. Cơ quan sinh dục nữ
ĐỘNG Bài 61 Cơ QUAN SINH DỤC Nữ I - Các bộ phận của co quan sinh dục nữ Dựa vào hình 61-1 và bằng những thõng tin thu lượm được đế hoàn thiện thõng tin dưới đây vé chức năng cua từng bộ phận : Co quan sản xuất trứng là Mỗi tháng có 1 trứng chín và rụng theo chu kì 28 - 32 ngày. Trứng được thu vào ống dản trứng qua Tiếp theo ống dần trứng là nầm ở phía sau bóng đái, noi đón trứng đã thụ tinh xuống đế làm tổ và phát triến thành thai. Tử cung (hay dạ con) thông với nhờ một lỗ ớ Phía ngoài, từ trên xuống dưới có tưong ứng với dưong vật o nam. Phía dưới là thông với bóng đái, tiếp đến là dàn vào tử cung. Hình 61-1. Các bộ phận cùa cơ quan sinh dục nữ 1. Buồng trứng ; 2. Phễu dẩn trứng ; 3. Ông dẩn trứng ; 4. Từ cung ; 5. Cồ từ cung ; 6. Ấm đạo ;7. Ảm vật; 8. Lỗ âm đạo (cửa mình) ; 9. Bóng đái; 10. Ống dẩn nước tiểu. Thuộc cơ quan sinh dục nủ' còn có hai tuyến tién đình nằm 2 bên âm đạo, có lỗ đó vào bên trong mỏi bé gán cira mình, tiết dịch nhờn như tuyến hành ớ nam. n - Buồng trúng và trúng Trứng là tế bào sinh dục cái đà trương thành (chín). Tới tuói dậy thì, buồng trứng chua khoang 400 000 tế bào trứng nhưng trong cuộc đời người phụ nữ chi có khoáng 400 trứng đạt đến độ trương thành. Hình 61-2. Các bộ phận chính cùa cơ qucin sinh dục nữ Tê bào trứng nho (đường kính 0,15 - 0,25mm) chứa nhiều chất tè bào. Trứng bất đáu rụng tư tuói dậy thì được phều dần trứng tiếp nhận đưa vào ống dân trứng (vòi trứng) (hình 61-2). Tế bào trứng c/77' có khá năng thụ tinh trong vòng một ngày nếu gặp được tinh trùng. Trứng đã thự tinh sẽ được làm tó trong lớp niêm mạc tù cung và phát triến thành thai. Cơ quan sinh dục nữ gôm : buồng trúng, ống cỉẫn trứng, tử cung và âm đạo. Buồng trứng sản sinh trứng. Trứng rụng theo ống clăn trứng đến tù cung. Từ cung là nơỉ trứng đã thụ tỉnh phát triển thành thai và nuôi clưỡng thai. Âm đao là noi tiếp nhân tỉnh tràng và đường ra cùa trẻ khỉ sinh. Các tuyến phụ sinh clục như tuyến tiên đình tiết dịch nhờn đề bôi trơn âm đạo. gâu hòi và bài tập Chọn thuật ngữ thích hợp ở cột A để điền vào chỗ trổng ở cột B (chỉ ghi rỏ số thú tự tương ứng với thuật ngữ đã chọn) ờ bảng 61. Bảng 61. Câu tạo và chức năng cúa các bộ phận trong cơ quan sinh dục nũ A B Buồng trứng Tử cung/dạ con Ông dẫn trứng Phễu của ống dẫn trứng Kinh nguyệt, hành kinh Sự rụng trứng 9 Ong dân nước tiếu Tuyến tiền đình Thể vàng • ở nữ là môt đường riêng biêt với âm đạo tiết dich nhờn để bôi trơn âm đao Tử cung đươc thông với Khi trứng chín, bao noãn vỡ ra để trứng thoát ra ngoài, đó là Trứng được tiếp nhận vào ống dẫn trứng thông qua Trứng đã được thụ tinh trong ống dẫn trứng sẽ vừa phân chia, vừa di chuyển xuống để làm tổ và phát triển thành thai Cùng với trứng chín, hoocmôn buồng trứng làm niêm mạc tử cung trở nên xốp và xung huyết, chuẩn bị cho trứng thụ tinh đến làm tổ. Nếu trứng không đươc thu tinh thì sẽ thoái hoá sau 14 ngày và lớp niêm mạc sẽ bong ra, gây hiên tương m có biét f Trong buồng trứng, khi mới hình thành trong bào thai có khoảng 7 triệu tê' bào sinh trứng, đến khi sinh chi còn 2 triệu và đến tuổi dậy thì còn lại khoáng 400 000 do sự thoái hoá của các tế bào sinh trúng trong quá trình phát triển. Hình 62-1. Sự thụ tinh 193 Bài 62 THU TINH, THỤ THAI VÀ PHÁT TRIỂN CỦA THAI I - Thụ tinh và thụ thai ■ Trứng rụng được phều dản trứng tiếp nhận, đưa vào ống dản trứng và di chuyến hướng vé phía tư cưng nhờ lơp biếu bì có lông rung động lót trong lòng ống. Nêu trứng gặp được tinh trùng, sẽ xảy ra sự thụ tinh để tạo thành họp từ. Sự thụ tinh thường xay ra trong ống dần trứng (ớ 1/3 phía ngoài) (hình 62-1). Mặc du số lượng tinh trùng mỗi lán phóng tinh rất lởn, nhưng trứng chi tiếp nhận 1 tinh trùng đế tạo thành hợp tư. Hợp tử di chuyên xuống tư cung lam tố mất khoang 7 ngày, vua di chuyển vừa phân chia. Khi toi tu cung, khối tế bào đã phân chia sẽ bám vào lớp niêm mạc tư cung đà được chuân bị sản (dày, xôp và xung huyết) để làm tó và sẽ phát triển thành thai. Đó là sự thụ thai (hình 62-2). Trong quá trình mang thai, lớp niêm mạc tu cung được duy trì là nhờ hoocmôn prógestêrôn tiết ra tứ thê vàng (trong vòng 3 tháng đáu, sau đó là từ nhau thai). Thể vàng được hình thành tại bao noãn ngay sau khi trứng rụng. Hoocmôn này còn kìm hãm hoạt động tiết các hoocmôn kích thích buồng trứng cúa tuyến yên nên trứng không chín và rụng trong thời kì này. ▼ Hãy nêu rõ những điều kiện cân cho sự thụ tinh và thụ thai. n - Sự phát triển của thai ■ Phôi khi mới làm tó trong thành tư cung chi là một khối tế bao chưa phân hoá, dán dán được phân hoá và phát triển thành thai. Tại nơi trứng làm tố sè hình thành nhau thai bám chác vào thành tử cung. Thai liên hệ với nhau nhờ cuống nhau và thực hiện trao đối chất với cơ thề mẹ qua nhau thai đé lớn lên. 13-SINH HOC3-A Làm tổ Di chuyển về tử cung Hình 62-2. Trứng thụ tinh và làm tổ ▼ Sức khoẻ cùa mẹ aiih hường như thế nào đối với sự phát triến của thai ? Từ sự phân tích đó có thé đi đến kết luận gì vé những việc cán làm và những điéu nên tránh đế thai phát triến tốt và con sinh ra khoẻ mạnh, phát triến bình thường ? - Hiện tượng kinh nguyệt ■ Cùng với sự phát triền của trứng, hoocmôn từ buồng trứng tiết ra có tác dụng làm cho lóp niêm mạc từ cung dày, xốp, chứa nhiéu mạch máu đế đón trứng đã được thụ tinh xuống làm tố. Nhưng nếu trứng không được thụ tinh thì sau 14 ngày kể từ khi trứng rụng, thè vàng bị tiêu giảm nên lớp niêm mạc sẽ bị bong ra từng mang, thoát ra ngoài cùng với máu và dịch nhày, đó là hiện tượng kinh nguyệt (còn gọi là hành kinh) xảy ra theo chu kì (hàng tháng, từ 28 - 32 ngày) (hình 62-3). Đây cũng là dấu hiệu chứng tỏ trứng không được thụ tinh và củng là một hiện tượng sinh lí bình thường, đánh dấu tuổi dậy thi chính thức ờ người con gái, tuổi đã có khả năng sinh con. Nếu trứng được thụ tinh thì những hiện tượng trên không xảy ra, cho nên trong quan hệ tình dục, thấy chậm kinh hoặc tắt kinh thì phải nghĩ ngay là có thề đã có thai và nên đi xét nghiệm hoặc thử bàng các phương tiện chuyên dùng đế sớm có quyết định phù hợp. ▼ Hiện tượng kinh nguyệt là gì ? Xảy ra khi nào ? Do đáu ? 1. Hĩnh 62-3. Chu kì kinh nguyệt Mối quan hệ giữa chu kì rụng 3' trứng (1) và chu kì kinh nguyệt (2) dưới tác dụng cùa hoocm ôn buồng trứng (3) do hoocmôn 2 tuyến yên chi phối (4) 1 14 28 Trứng rụng tương đối đều đặn hàng tháng theo chu kĩ (28 - 32 ngày). Trứng rụng nếu được thụ tinh tạo thành hợp từ sẽ di chuyển theo ống