SGK Sinh Học 8 - Bài 58. Tuyến sinh dục
Bài 58 TUYÊN SINH DỤC Tuyến sinh dục bao gổm tinh hoàn (o nam) và buổng trứng (ờ nữ). Tinh hoàn và buồng trứng, ngoài san sinh ra các tế bào sinh dục (sẽ học ớ bài 60 và 61), còn tiết ra các hoocmôn sinh dục có tác dụng đối với sự xuất hiện nhũng đặc diêm giới tính nam và nũ, củng như thúc đáy quá trình sinh sản. Hoạt động tiết cùa các tuyến này chịu ảnh hương cua các hoocmôn FSH và LH từ tuyến yên tiết ra. I - Tinh hoàn và hoocmôn sinh dục nam Hình 58-1. Sơ đồ hoạt động Clio tê'bào kẽ dưới tác dụng cùa hoocmôn tuyên yên Hình 58-2. Vị trí cùa các tế bào kẽ tiết hoocmôn sinh dục nam - Dựa vào hình 58-1, 58-2 đé hoàn chinh thông tin sau : Bước vào tuổi dậy thì, dưới tác dụng của các hoocmôn do tuyến yẽn tiết ra, làm cho các nàm giữa các ống sinh tinh trong tinh hoàn tiết hoocmồn sinh dục nam, đó là Testôstêrôn có tác dụng gảy những biến đổi cơ thế ở tuói dậy thì của nam. - Hãy đánh dấu vào ô trống những dấu hiệu nào trong báng 58-1 mà em thấy xuất hiện ớ bản thân (đối với nam). Bàng 58-1. Những dấu hiệu xuất hiện ó tuổi dậy thì của nam (khoảng 11-12 tuổi) Lớn nhanh, cao vượt Cơ bắp phát triển Sụn giáp phát triển, lộ hầu Cơ quan sinh dục to ra Vỡ tiếng, giọng Ồm Tuyến mồ hôi, tuyến nhờn phát triển Mọc ria mép Xuất hiện mụn trứng cá Mọc lông nách Xuất tinh lần đầu Moc lông mu Vai rộng, ngực nở n - Buồng trúng vạ hoocmôn sinh dục nữ - Quan sát hình 58-3 và hoàn chinh các thông tin dưới đây : ơ các em gái, khoáng 10-11 tuói, hai buồng trứng bát đáu hoạt động. Dưới tác dụng cua kích thích tố buồng trứng do tiết ra, các tế bào trứng bát đâu phát triến trong các Đó là lớp tê' bào biếu bi dẹp bao Thể vàng (tiết prôgestễrôn) Phễu ống dẫn trứng Các nang trứng gốc Buồng trứng Tế bào trứng - Dịch nang trúng chứa hoocmôn ơstrôgen Hình 58-3. Quá trình phát triển cùa trứng và tiết hoocmôn buồng trứng quanh tế bào trứng, sau đó dày lên và phân chia tạo thành nhiều lớp. Các tế bào lóp trong tiết hoocmôn là hoocmôn sinh dục nữ. Nang trứng càng phát triển, hoocmôn tiết càng nhiều đẩy tế bào trứng về một phía. Nang trứng lộ dần ra bé mặt buồng trứng, lúc này trứng chín và rụng dưới tác dụng cua LH. Sau khi trứng rụng, bao noãn trở thành thế vàng, tiết Hoocmôn này có tác dụng trong sự sinh sản (sẽ nghiên cứu ở bài 62). ơstrôgen có tác dụng gây nên những biến đổi co thế ở tuổi dậy thì của nữ. - Hãy đánh dấu (/) vào ô trống những dấu hiệu nào trong bảng 58-2 mà em thấy xuất hiện ở bản thân (đối với nữ). Bàng 58-2. Nhũng dâu hiệu xuất hiện ờ tuổi dậy thì của nữ (10 -11 tuổi) Lớn nhanh Hông nở rộng Da trở nên mịn màng Mông, đùi phát triển Thay đổi giọng nói Bộ phận sinh dục phát triển Vú phát triển Tuyến mồ hôi, tuyến nhờn phát triển Mọc lông mu Xuất hiện mụn trứng cá Mọc lông nách Bắt đầu hành kinh Tỉnh hoàn và buỏìỉg trứng, ngoài chức năng sàn sinh tỉnh trùng và trứng, còn thục hiện chúc năng cùa các tuyến nội tiết. Các tế bào kẽ trong tỉnh hoàn tỉết hoocmổn sinh dục nam (testôstêrôn) ; các tế bào nang trứng tỉét hoocmôn sinh dục nữ (ostrôgen). Các hoocmôn này gây nên nhũng biến đồi ở tuổi dậy thỉ, trong đó quan trọng nhát là nhũng dấu hiệu chứng tò đã có khà năng sinh sản (xuất tỉnh lần đáu ở nam, hành kỉnh lân đâu ở nũ). c*âu hói vậ bài tập ỉ. Trình bày các chức năng của tinh hoàn và buồng trứng. Nguyên nhàn dần tới những biến đổi cơ thế ở tuổi dậy thi ở nam và nữ (trong tuói vị thành niên) là gì ? Trong nhùng biến đổi đó, biến đổi nào là quan trọng cần lưu ý ? H m CÓ biết — — Mặc dù đặc điếm giới tính là do cặp nhiẻm sấc thế giới tính quyết định : XY (đối VỚI bé trai) và XX (đối với bé gái) nhưng trong 5 - 6 tuán tuổi, phôi vần chưa có sự phân hoá giới tinh. Bát đầu từ tuán thứ 7 đến tuần thứ 9 mới có sự phân hoá do các hoocmôn từ tuyến trên thân và tinh hoàn tiết ra. Sự phán hoá vẻ cấu tạo bên trong cũng như bèn ngoài kết thúc vào tuán thứ 12 trong quá trình phát triến phôi thai. Đến lúc này tinh hoàn chuyến sang "trạng thái ngủ" cho đến khi bước vào tuổi dậy thì mới hoạt động trở lại dưới anh hưởng cua các hoocmỏn tuyến yên.