SGK Sinh Học 8 - Bài 6. Phản xạ
Bài 6 PHẢN XẠ - Cấu tạo và chúc năng của nơron Hãy nêu thành phân cấu tạo của mô thân kinh. Mô tả cấu tạo cùa một noron điển hình (hình 6-1). Nơron có hai chúc năng co ban là cảm ứng và dân truyền xung thần kinh. Thân nơron Sợi trục Sợi nhánh Nhân Chiéu xung thán kinh Bao miêlin + Cảm ứng là kha năng tiếp nhận các kích thích và phan ứng lại các kích thích bàng hình thúc phát sinh xung thân kinh. + Dần truyền xung thân kinh là khả năng lan truyền xung thán kinh theo một chiều nhất định từ noi phát sinh hoặc tiếp nhận vé thân noron và truyền đi dọc theo sợi trục. - Các loại noron. Căn cú vào chúc năng người ta phân biệt 3 loại noron : + Noron hướng tâm (nơron cảm giác) có thân nằm ngoài trung ưong thán kinh, đảm nhiệm chức năng truyén xung thần kinh vé trung ưong thần kinh. + Nơron trung gian (noron hên lạc) nằm trong trung ưong thán kinh, đảm bao liên hệ giữa các noron. + Nơron li tãm (noron vận động) có thân nàm trong trung uong thân kinh (hoặc ớ hạch thần kinh sinh dường), sợi trục hướng ra co quan phản ứng (cơ, tuyến), truyền xung thán kinh tới các cơ quan phản ứng. Hình 6-1. Nơron và hướng lan truyền xung thẩn kinh Có nhận xét gì vé hướng dản truyền xung thân kinh ơ nơron hướng tâm và nơron li tâm ? - Cung phàn xạ 7. Phán xạ Tay chạm vào vật nóng thi rụt lại, đèn sáng chiếu vào mát thì đồng tư (con ngưoi) co lại, thức ãn vào miệng thì tuyên nước bọt tiết nước bọt... Các phan ứng đó gọi là phản xạ. Mọi hoạt động của co thể đéu là phản xạ. - Phản xạ là gì ? Nêu sự khác biệt giữa phản xạ ớ động vật với hiện tượng cam ứng ở thực vật (ví dụ chạm tay vào cây trinh nữ thì lá cụp lại). Cung phản xạ Quan sát hình 6-2, hãy xác định : Các loại noron tạo nên một cung phan xạ. Các thành phần cùa một cung phản xạ. Cung phản xạ là con đường mà xung thán kinh truyền từ co quan thụ cảm (da...) qua trung ương thân kinh đến co quan phản ứng (cơ, tuyến...). Lỗ tuy - Hình 6-2. Cung phàn xạ Vòng phản xạ Nêu một ví dụ vé phản xạ và phân tích đường dần truyền xung thần kinh trong phản xạ đó. 9 Cơ quan thụ cảm tiếp nhận kích thích của môi trường sẽ phát xung thần kinh theo dây hướng tâm vé trung ương thần kinh, từ trung ương phát đi xung thân kinh theo dây li tâm tới cơ quan phan úng. Kết quả của sự phán ứng được thông báo ngược vẻ trung ương theo dây hướng tám, nếu phản ứng chưa chính xác hoặc đã đầy đu thi phát lệnh điếu chinh, nhờ dây li tàm truyền tới cơ quan phan ứng. Nhờ vậy mà cơ thể có thế phản ứng chính xác đối với kích thích (xem sơ đồ vòng phản xạ, hình 6-3). Hỉnh 6-3. Sơ đồ vòng phán xạ (1) Xung thần kinh hướng tâm ;(!') Cơ quan thụ cám tiếp tục bị kích thích ; (2) Xung thẩn kinh li tâm ; (3) Xung thần kinh thông báo ngược ; (4) Xung thần kinh li tâm điều chình. Chức năng co bàn cùa noron là cảm úng và dần truyền. Phản ứng cùa co thể trá lời các kích thích cùa mòỉ trường tlìông qua hệ thần kỉnh gọi là phản xạ. Một cung phản xạ gồm 5 yếu tố là: co quan thụ cảm, noron hướng tam, noron trung gian, noron li tàm và co quan phản ứng. Trong phản xạ luồn có luồng thông tin ngược báo về trung ưong thần kỉnh để trung ưong điều chình phản ứng cho chính xác. Vòng phản xạ bao gồm cung phàn xạ và đường liên hệ ngược. cjau hài và bài tập Phản xạ là gì ? Hãy lấy vài ví dụ vé phàn xạ. Tù' một ví dụ cụ thế đã nêu, hãy phân tích đường đi của xung thân kinh trong phản xạ đó. j m CÓ biết ỹ Vận tốc xung thắn kinh trên dây thân kinh có bao miêlin ở động vật thay đói theo hướng tiến hoá, ở động vật không xưong sống khoảng 1 m/s, ở ếch khoang 30 m/s, ò động vật thuộc lóp Thú và ờ người khoảng 100 m/s. Tuy nhiên, xung thần kinh dẩn truyền trong dây thán kinh ngay trong một loài cũng có vận tốc không giống nhau, ở sợi trục có bao miẽlin thì nhanh còn ở sợi trục thiếu bao miêlin thì chậm, ở người có khi chỉ đạt 15 cm/s.