SGK Sinh Học 8 - Bài 39. Bài tiết nước tiểu
Bài 38 I - Tạo thành nước tiêu ■ Sự tạo thành nước tiếu diển ra ờ các đơn vị chức năng của thận. Đáu tiên là quá trình lọc máu ở cầu thận đế tạo thành nước tiếu đâu ở nang câu thận. Tiếp đó là quá trình hấp thụ lại vào máu các chất cần thiết và bài tiết tiếp các chất không cán thiết và chất có hại ở ống thận, tạo ra nước tiểu chính thức va duy trì ổn định nông độ các chất trong máu (hình 39-1). Mao mạch quanh ông thận Cầu thận QUÁ TRÌNH BÀI TIẾT TIẾP ■ QUÁ TRÌNH LQC MÁU Có sử dụng năng lượng ATP. Các chất được bài tiết tiếp : + Các chất cặn bã : axit uric, crêatin... + Các chất thuốc. + Các ion thừa : H+, K+... Màng lọc là vách mao mach với các lỗ 30-40Ả. Sự chênh lệch áp suất tạo ra lực đẩy các chất qua lỗ lọc. Các tế bào máu và prôtêin có kích thước lớn hơn lỗ lọc nên vẫn ở lạl trong máu. Hình 39-1. Sơ đồ quá trình tạo thành nước tiều ờ một đơn vị chức năng cùa thận' ▼ - Sự tạo thành nước tiếu gôm những quá trình nào ? Chúng diển ra ở đáu ? Thành phân nước tiếu đáu khác với máu ờ chỗ nào ? Nước tiểu chính thức khác với nước tiếu đáu ờ chỗ nào ? n - Thài nước tiêu - Mỗi ngày, các cáu thận một người trướng thành phải lọc khoáng 1 440 lít máu và tạo ra khoảng 170 lít nước tiếu đâu. Nhờ quá trình hấp thụ lại sau đó mà chi khoáng 1,5 lít nước tiếu chính thức được dần xuống bế thận rồi theo ống dần nước tiéu xuống bóng đái. Chỗ bóng đái thông với ống đái có 2 cơ vòng bịt chặt, cơ nàm ngoài là cơ vân hoạt động theo ý muốn. Lượng nước tiếu trong bóng đái lên tới khoáng 200ml sẽ làm căng bóng đái, tăng áp suất trong bóng đái và cảm giác buồn đi tiéu xuất hiện. Nếu cơ vòng mờ ra (có sự phối hợp co của cơ bóng đái và cơ bụng), nước tiếu sẽ thoát ra ngoài. Sự tạo thành nước tiếu ở các đơn vị chức năng của thận diẻn ra hên tục, nhưng sự thải nước tiểu ra khỏi cơ thế chi xây ra vào những lúc nhất định. Có sự khác nhau đó là do đâu ? Nước tỉều được tạo thành ở các đon vị chúc năng cùa thận. Bao gồm quá trình lọc máu ở cầu thận để tạo thành nước tiều đáu, quá trình hấp thụ lại các chát cân thiết, quá trình bài tiết tiếp các chất độc và chất không căn thiết ỏ ống thận để tạo nên nước tiều chính thúc và ổn định một số thành phán cửa máu. Nưóc tiểu chính thúc đồ vào bể thận, qua ống dẩn nước tiểu xuống tích trữ ở bóng đái, rồi được thải ra ngoài nhờ hoạt động cùa co vòng óng đáỉ, co bóng đáỉ và co bụng. (§âu hòi và bài tập Trinh bày quá trình tạo thành nước tiếu ở các đơn vị chức năng cua thận. Thực chất của quá trình tạo thành nước tiếu là gì ? Sự thải nước tiểu diển ra như thè nào ? m có biết Thận nhân tạo - Vị cúu tinh cùa nhũng bệnh nhân suy thận Bệnh nhân suy thận có thế chết sau vài ngày do nhiẻm độc những chất thải của chính cơ thế mình. Rất may ! Họ có thế được cúu sống nếu đuợc cấp cứu kịp thời với sự hỗ trợ của thận nhân tạo (hình 39-2). Có bệnh nhân suy thận mãn tính đã sống hàng chục năm nhờ thận nhân tạo. Hình 39-2. Bệnh nhân chạy thận nhân tạo Thận nhân tạo là một máy lọc máu mà phán cơ bản quan trọng của nó là lớp màng lọc được con người chế tạo mô phỏng cấu trúc của vách mao mạch câu thận. Phía trong lớp màng này là máu động mạch của cơ thể với áp lực cao nhờ sự hỗ trợ của máy bơm. Phía ngoài màng là dung dịch nhân tạo được pha chê' giống hệt huyết tương, chi khác là không có chát thải. Chênh lệch nóng độ giữa chúng giúp các chất thải trong máu khuếch tán sang dung dịch và máu được lọc sạch lại qua tĩnh mạch vé cơ thể. I - Một số tác nhân chù yếu gây hại cho hệ bài tiết nước tiêu Hoạt động lọc máu đế tạo nước tiếu đầu có thế kém hiệu quá hay ngưng trệ hoặc ách