SGK Sinh Học 8 - Bài 32. Chuyển hóa
I - Chuyển hoá vật chất và năng lượng Mọi hoạt động sống cùa cơ thế đéu gán chặt với hoạt động sống cua các tế bào và đểu cán năng lượng. Cây xanh quạng hợp tạo ra chất hữu cơ, tích luỷ năng lượng. Người và động vật lấy chất hữu cơ trực tiếp từ thực vật hoặc từ động vật ãn thực vật đế xây dựng cơ thế, tích luỹ và sư dụng năng lượng cho hoạt động sống. Trong tê' bào, quá trình biến đói các chất đơn gian thành các chất đặc trưng có cấu trúc phức tạp và tích luỹ năng lượng, đóng thời xảy ra sự ôxi hoá các chất phức tạp thành các chất đơn gian và giái phóng năng lượng gọi là quá trinh chuyển hoá vật chất và năng lượng. ▼ - Quan sát sơ đổ ơ hình 32-1, hãy cho biết sự chuyển hoá vật chẩt và năng lượng ở tế bào gồm những quá trình nào ? Phân biệt trao đối chất ơ tế bào với sự chuyến hoá vật chất và năng lượng. Năng lượng giải phóng ờ tế bào được sử dụng vào những hoạt động nào ? Quá trình chuyến hoá vật chất và năng lượng diên ra ở tế bào bao góm hai mặt là đóng hoá và dị hoá. Đông hoá là quá trình tổng hợp từ các nguyên liệu đơn giản sản có trong tế bào thành nhũng chất đặc trưng của tế bào và tích luỷ năng lượng trong các liên kết hoá học. Dị hoá là quá trình phân giải các chất được tích luỷ trong quá trình đổng hoá thành các chất đơn giản, bẻ gãy các liên kết hoá học đế giải phóng năng lượng, cung cấp cho mọi hoạt động sống của tế bào (đế sinh công, để tổng họp chất mới và sinh ra nhiệt bù vào phán nhiệt đã mất...). Lập bảng so sánh đổng hoá và dị hoá. Nêu mối quan hệ giữa đồng hoá và dị hoá. Tỉ lệ giữa đổng hoá và dị hoá trong cơ thế ớ những độ tuổi và trạng thái khác nhau thay đói như thế nào ? II - Chuyên hoá cơ bàn V Cơ thế ờ trạng thái "nghi ngơi" có tiêu dùng năng lượng không ? Vì sao ? B Chuyến hoá cơ bản là năng lượng tiêu dùng khi cơ thế ở trạng thái hoàn toàn "nghỉ ngơi" (sau khi ăn ít nhất 12 giờ, cơ thể nàm nghỉ không cứ động, chi một phân năng lượng tiêu tốn cho hoạt động của tuân hoàn, hô hấp và bài tiết, còn phân lớn để duy tri thân nhiệt). Đó là năng lượng duy tri sự sống được tính bàng kJ trong 1 giờ đối với 1 kg khối lượng cơ thể. Ý nghĩa của việc xác định chuyến hoá cơ bản : Người ta đã xác định được 1 thang chuyến hoá cơ bản cùa các lứa tuổi khác nhau ở trạng thái binh thường. Khi kiếm tra chuyến họá cơ bán ớ một người, nếu sự chênh lệch quá lớn thì người đó đang ở trạng thái bệnh lí. in - Điều hòa sụ chuyển hoá vật chất và năng lượng 18 Sự chuyến hoá vật chất và năng lượng cùa cơ thể phụ thuộc vào sự điêu khiến của hệ thân kinh và các hoocmôn do tuyến nội tiết tiết ra (cơ ché thán kinh và cơ chế thế dịch). ơ não bộ có những trung khu điêu khiến sự trao đói gluxit, lipit, nước, muối khoáng và điêu hoà sự tăng giảm nhiệt độ cơ thế. Các hoocmốn như insulin, glucagôn đổ vào máu cũng có vai trò điều tiết quá trình chuyến hoá vật chát và năng lượng. Tra.0 đổi chát là biểu hiện bên ngoài cùa quá trình chuyền hoá vật chát và nũng lượng. Sụ chuyền hoá vật chất và năng lượng bao gồm hai mặt đốỉ lập nhung thống nhất là đỏng hoá và dị hoá. Đồng hoá là quá trình tổng họp từ các chát đon gỉàn thành các chát, phức tạp độc trung cùa co thề và tích luỹ năng lượng. Dị hoả là quá trình phán gỉàỉ các chát phức tạp thành các sản phẩm đon giàn và gỉàỉ phóng nũng lượng. Tưong quan giũa đông hoá và dị lỉOáphụ thuộc vào độ tuồi, gỉớỉ tính và trạng tháỉ co thề... Quá trĩnh chuyển hoá vạt chát và năng lượng được điều hoà bang hai co chế: thăn kỉnh và thể dịch. (dâu hói và bài tập Hãy giái thích vì sao nói thực chất quá trình trao đổi chất là sự chuyển hoá vật chất và năng luợng. Vì sao nói chuyển hoá vật chất và năng lượng là đặc trưng co bản cúa sự sống ? Hãy nêu sự khác biệt giữa đóng hoá với tiêu hoá, giữa dị hoá với bài tiết. 4*. Giai thích mối quan hệ qua lại giữa đồng hoá và dị hoá. j m có biẻt f Bình chứa ôxi . Máy bơm Hệ thống lọc khí Hình 32-2. Sơ đồ cấu tạo phòng đo nhiệt lượng Năng lượng được giải phóng trong quá trình dị hoá cua tế bào : một phán được sư dụng vào hoạt động co co, còn lại biến thành nhiệt. Ngay cả phân năng lượng dùng cho co cơ cuối cùng cũng biến thành nhiệt. Vì vậy, muốn xác định cường độ trao đổi chất của cơ thế, có thể dùng "phòng đo nhiệt lượng" đế tính lượng nhiệt toả ra của người được thí nghiệm, theo nguyên tác xác định nhiệt độ tăng lên của khối nước chảy qua phòng đo nhiệt (hình 32-2)7