SGK Sinh Học 8 - Bài 56. Tuyến yên, tuyến giáp
I - Tuyến yên Tuyên yên là ựiột tuyến nho bàng hạt đậu tráng nàm ờ nén sọ, có liên quan với vùng duới đồi (thuộc não trung gian). Đây là một tuyến quan trọng giũ vai trò chỉ đạo hoạt động của háu hết các tuyến nội tiết khác (bảng 56-1). Tuyến gỗm r/zwỳ trước và thuỳ sau. Giũa hai thuỳ là thuỳ giữa chỉ phát triến ở trẻ nho, có tác dụng đối với sụ phán bố sác tỏ' da. Báng 56-1. Các hoocmôn tuyến yên và tác dụng cùa chúng Hoocmôn Cơ quan chịu ảnh hưởng Tác dụng chính Thuỳ trước tiết: Kích tố nang trứng (FSH) Buồng trứng, tinh hoàn Nữ : phát triển bao noãn, tiết ơstrôgen Nam : sinh tinh Kích tố thể vàng (LH) Buồng trứng, Nữ : rụng trứng, tạo và (ICSH ở nam) tinh hoàn duy trì thể vàng Nam : tiết testôstêrôn Kích tố tuyến giáp (TSH) Tuyến giáp Tiết hoocmôn tirôxin Kích tố vỏ tuyến (ACTH) trên thân . • Tuyến trên thận Tiết nhiêu hoocmôn điều hoà hoạt động sinh dục, trao đổi chất đường, chất khoáng Kích tố tuyến sữa (PRL) Tuyến sữa Tiết'sữa (tạo sữa) Kích tố tăng trưởng (GH) Hệ cơ xương (thông qua gan) Tăng trưởng của cơ thể (hình 56-1) Thuỳ sau tiết: ■ Kích tố chống đái Thận Giữ nước tháo nhạt (kích tố chống đa niệu) (ADH) (chống đái tháo nhạt) Ôxitôxin (OT) Da con, tuyến sữa .... ....... - Tiết sữa, co bóp tư cung lúc đé Hình 56-1. Tác dụng .của hoocmôn tăng trường GH (tiết nhiều, ít) n - Tuyến giáp (hình 56-2) Tuyến giáp là tuyến nội tiết lớn nhất, nặng chùng 20 - 25g. Hoocmôn tuyến giáp là tirỏxin (TH), trong thành phân có iốt. Hoocmôn này có vai trò quan trọng trong trao đổi chất và quá trinh chuyến’hoá các chất trong tế bào. Hãy nêu ý nghĩa của cuộc vận động "Toàn dán dùng muối iốt". B - Khi thiếu iốt trong kháu phán ăn hàng ngày, tirôxin không tiết ra, tuyến yên sẽ tiết hoocmôn thúc đầy tuyến giáp tăng cường hoạt động gây phì đại tuyến là nguyên nhân của bệnh bướu cổ. Trẻ bị bệnh sẽ chậm lớn, trí não kém phát triển. Người lớn, hoạt động thân kinh giảm sút, trí nhó kém. - Bệnh Bazodo do tuyến giáp hoạt động mạnh, tiết nhiều hoocmôn làm tăng cường trao đổi chất, tăng tiêu dùng ôxi, nhịp tim tăng, người bệnh luôn trong trạng thái hồi hộp, căng thắng, mất ngủ, sút cân nhanh. Do tuyến hoạt động mạnh nên cũng gây bướu cổ, mắt lổi do tích nước (phù nẻ) ở các tổ chức sau câu mát. Ngoài ra tuyến giáp còn tiết hoocmôn canxitônin cùng với hoocmôn của tuyến cận giáp (hình 56-3) tham gia điều hoà canxi và phỏtpho trong máu. Tuyến yên là một tuyến quan trọng nhát tiết các hoocmôn kích thích hoạt động của nhiêu tuyến nội tiết khác. Đồng thời tiết ra các hoocmổn ảnh hưởng đến sụ táng trưởng, trao đổi glucozo, các chát khoáng, trao đổi nuóc và co thát các co tron (ở từ cung). Tuyến giáp có vai trò quan trọng trong quá trình chuyển hoá vật chát và năng lượng cùa co thể. Tuyến giáp cùng với tuyến cận giáp có vaỉ trò trong điều hoà trao đổi canxỉ và phôtpho trong máu. STT Tuyến nội tiết Vị trí Tác dụng (vai trò) * 1. Lập bang tổng kết vai trò cua các tuyến nội tiết đã học theo mầu (bang 56-2). Bảng 56-2. Vai trò của các tuyến nội tiết 2. Phân biệt bệnh Bazơđô với bệnh bướu có do thiếu iốt. j m có biết Người trong ảnh bèn là ai ? Đó là Đanien Lambe, được coi là người Anh to béo nhất: nặng 335kg, cao tới 2,8m đã mất vào năm 1809. Đanien Lambe bị bệnh ưu năng tuyến yẽn gây tiết nhiều GH.