Soạn bài Chiếc lá cuối cùng
CHIẾC LÁ cuôì CÙNG (Trích truyện ngắn Chiếc lá cuối cùng của o Hen-ri) KIẾN THỨC Cơ BẢN A. Giới thiệu : Vài nét về tác giả : o Hen-ri (1862 - 1910) là nhà văn Mĩ nổi tiếng chuyên viết truyện ngắn. Chĩ trong vòng 10 năm (1900 - 1910), ông đã viết gần 300 truyện ngắn với các đề tài khác nhau lấy từ bôì cảnh xã hội Mĩ đầu thế kỉ XX. Các truyện của ông thường nhẹ nhàng nhưng toát lên tinh thần nhân đạo cao cả, thể hiện một cách cảm động tình thương yêu người nghèo khổ. Truyện của ông thường có một cốt truyện ở đó ông xếp đặt các tình tiết, đan cài các sự kiện theo kiểu thắt nút dần, tạo nên sức lôi cuốn, hấp dẫn độc giả. Nghệ thuật kể chuyện của ông thường để lại một ấn tượng duy nhất trên nền một câu chuyện với đột biến hai lần. Một sô' truyện ngắn nổi tiếng : Món quà của các nhà hiền triết, Chiếc lá cuối cùng, Tên cănh sát và bản thánh ca, Khi người ta yêu... Chiếc lá cuối cùng là truyện ngắn kể về những nghệ sĩ nghèo. Xiu và Giôn-xi là hai nữ họa sĩ nghèo, còn trẻ, sống trong một căn hộ thuê rẻ tiền ở khu quảng trường Griniz gần công viên Oa-sinh-tơn. Mùa đông năm ấy, Giôn-xi bị bệnh suhg phổi. Bệnh tật và nghèo túng khiến cô không muôn sống nữa. Cô nằm bất động trên giường bệnh, nhìn ra cửa sổ đếm từng chiếc lá còn lại trên cây thường xuân bám vào bức tường gạch đối diện. Cô tin rằng cô sẽ lìa đời khi chiếc lá thường xuân cuối cùng rụng xuống. Xiu đem chuyện của Giôn-xi kể lại cho cụ Bơ-men - người họa sĩ nghèo sông trong một căn hộ thuê ở tầng dưới. Đã bôn mươi năm nay cụ mơ ước vẽ một kiệt tác nhưng chưa thực hiện được. Cụ phải sinh sông bằng việc vẽ tranh quảng cáo và ngồi làm mẫu cho các họa sĩ... Một buổi sáng, Giôn-xi lại thều thào ra lệnh cho Xiu kéo chiếc màn cửa sổ để cô nhìn ra ngoài. Sau trận mưa gió phũ phàng của đêm qua, trên cây thường xuân vẫn còn lại một chiếc lá. Đó là chiếc lá cuối cùng trên cây. Ớ gần cuông lá còn giữ màu xanh sẫm, nhưng với rìa lá hình răng cưa đã nhuốm màu vàng úa, chiếc lá vẫn dũng cảm treo bám vào cành đách mặt đất chừng hai mươi bộ (khoảng sáu thước). Cả ngày hôm ấy, Giôn- xi chờ chiếc lá rụng xuống và cô sẽ chết. Sáng hôm sau, chiếc lá vẫn còn nguyên trên cây. Trong lòng Giôn-xi chợt bừng lên nhựa sông và niềm hi vọng một ngày nào đó sẽ được vẽ vịnh Na-plơ. Giôn-xi đã vượt qua cơn nguy hiểm, nhưng cụ Bơ-men lại chết vì sưng phổi. Chiếc lá thường xuân đem lại sự sông cho Giôn-xi chính là kiệt tác cụ Bơ-men đã vẽ trên bức tường trong đêm mưa gió tơi bời, cái đêm mà chiếc lá cuối cùng đã rụng... Đoạn trích nằm ở phần cuô'i của truyện. B. Đọc - Hiểu văn bản : Kiệt tác của cụ Bơ-men Ở phần đầu đoạn trích, nhân vật cụ Bơ-men chỉ -xuất hiện qua một vài chi tiết : Xiu và cụ Bơ-men “sợ sệt ngó ra ngoài cửa sổ, nhìn cây thường xuân. Rồi họ nhìn nhau một lát, chẳng nói năng gì”. Cụ sợ sệt có lẽ vì nhìn thấy trên cây thường xuân chỉ còn vài chiếc lá mà lo lắng cho mạng sống của Giôn-xi. Trong cái nhìn lặng lẽ chẳng nói năng gì, và sau đó trong dáng ngồi lặng lẽ làm mẫu cho Xiu vẽ, hình như trong thầm tâm của cụ đang ấp ủ một ý định nào đó... Đến cuối truyện, qua lời kể của Xiu, ta mới biết được ý định ấy, mới biết được 'chiếc lá thường xuân duy nhất còn lại trên cành đã cứu sông Giôn-xi chính là kiệt tác của cụ. Trong đêm mưa gió phũ phàng, chiếc lá thường xuân cuối cùng đã rụng, cụ Bơ-men đã chịu mưa rét, cầm đèn, leo thang để vẽ một chiếc lá lên bức tường. Chiếc lá ấy đã cứu sông Giôn-xi, nhưng cụ Bơ-men lại chết vì sưng phổi. Chiếc lá ấy là kiệt tác của cụ Bơ-men. Trước hết là vì chiếc lá được vẽ rất giông : “ở gần cuông lá còn giữ màu xanh sẫm, nhưng với rìa lá hình răng cưa đã nhuốm màu vàng úa, chiếc lá vẫn dũng cảm treo bám vào cành cách mặt đất chừng hai mươi bộ”, giông đến nỗi cả Giôn-xi và Xiu đều tưởng đó là chiếc lá thật. Nhưng quan trọng hơn, chiếc lá cụ Bơ-men vẽ là một kiệt tác vì nó đem lại sự sông cho Giôn-xi. Chiếc lá được vẽ bằng cả tình thương yêu bao la và lòng hi sinh cao cả của cụ Bơ-men. Thật xúc động khi hình dung ông cụ trong đêm mưa tuyết tơi bời đã bắc thang leo lên độ cao đến hơn sáu mét để vẽ chiếc lá trên tường ! Việc nhà văn bỏ qua không kể chuyện cụ Bơ-men vẽ chiếc lá trên tường trong đêm mưa tuyết có hiệu quả làm tăng kịch tính của truyện, tạo bất ngờ cho Giôn-xi, cho cả Xiu, và gây hứng thú bất ngờ cho người đọc. Tình thương yêu của Xiu Cũng như cụ Bơ-men, khi nhìn cây thường xuân chỉ còn lặi vài chiếc lá, Xiu đã không giấu được nỗi lo sợ của mình. Cô thương Giôn-xi đến nỗi lo sợ không biết rồi mình sẽ ra sao nếu Giôn-xi chết đi : “Em thân yêu, thân yêu ! Em hầy nghĩ đến chị, nếu em không còn muôn nghĩ đến mình nữa. Chị sẽ làm gì đây ?”. Đối với Giôn-xi, Xiu tận tình chăm sóc, chiều chuộng, chỉ trừ một việc : Xiu làm một cách chán nản khi Giôn-xi muôn kéo tấm mành lên để nhìn cây thường xuân. Chính chi tiết này chứng tỏ rằng Xiu không hề được cụ Bơ-men cho biết ý định vẽ một chiếc lá thay cho chiếc lá cuối cùng rụng xuống. Chính vì không biết cho nên nhìn thấy còn lại một chiếc lá duy nhất, cô càng buồn não nuột nghĩ đến cái chết của Giôn-xi, và tâm trạng nặng nề cứ ám ảnh Xiu cho đến khi cô biết được sự thật. Nếu Xiu được biết trước ý định của cụ Bơ-men thì truyện sẽ mất đi rất nhiều sức hấp dẫn vì người đọc không bị bất ngờ, và cũng sẽ không có đoạn văn thể hiện tâm trạng lo lắng thấm đượm tình người của Xiu. Diễn biến tâm trạng của Giôn-xỉ: được miêu tả qua hai lần kéo mành. Nhà văn đã khiến cho người đọc căng thẳng, hồi hộp khi để cho Giôn-xi hai lần bảo Xiu kéo mành lên. Kéo mành lần thứ nhất, thấy chỉ còn một chiếc lá, người đọc hồi hộp dõi theo chiếc lá cả một ngày một đêm hôm ấy ; và sáng hôm sau, kéo mành lần thứ hai, người đọc không biết chiếc lá có còn không và Giôn-xi sẽ ra sao ? Riêng với Giôn-xi, cả hai lần kéo mành, cô đều lạnh lùng, thản nhiên chờ đón cái chết. Lần dầu, nhìn thấy chiếc lá cuối cùng, cô nói : “Hôm nay nó sẽ rụng thôi và cùng lúc đó thì em sẽ chết”. Cô đang “chuẩn bị sẵn sàng cho chuyến đi xa xôi bí ẩn của mình”. Cô đang cảm thấy rõ ràng “những dây ràng buộc cô với tình bạn và với thế gian cứ lơi lỏng dần từng sợi một”. Lần sau, khi bảo Xiu kéo mành lên, có lẽ cô đã nghĩ rằng sẽ không còn nhìn thấy chiếc lá nào nữa và mình sẽ chết. Nhưng không ngờ “chiếc lá thường xuân vẫn còn đó”. “Cô nằm nhìn chiếc lá hồi lâu”, và trong khoảng thời gian ấy đã diễn ra sự hồi sinh kì diệu trong tâm hồn cô. Nguyên nhân sâu xa quyết định tâm trạng hồi sinh ấy là sự gan góc của chiếc lá : một chiếc lá bé bỏng như thế mà kiên cường chông lại mưa gió khắc nghiệt phũ phàng để bám lấy cuộc sông thì tại sao con người lại yếu đuôi, buông xuôi, không còn ý chí và nghị lực sông ? Giôn-xi tự trách mình và cô đã tìm lại được niềm ham sông, lại yêu đời và hi vọng. Nhà văn kết thúc truyện bằng lời kể của Xiu mà không để Giôn-xi phản ứng gì thêm. Cách kết thúc như vậy khiến cho truyện đã khép lại mà vẫn còn dư âm, để lại trong lòng người đọc những suy nghĩ, những dự đoán... Ngliệ thuật đảo ngược tình huống hai lần là một đặc điểm nổi bật trong Chiếc lá cuối cùng cũng như trong nhiều sáng tác của 0 Hen-ri. Đọc Chiếc lá cuối cùng, người đọc thương cảm, lo lắng khi thấy Giôn-xi ngày càng gần kề cái chết. Nhưng đến lúc truyện gần kết thúc, tình huống bỗng đảo ngược : Giôn-xi trở lại yêu đời, ham sông, thoát khỏi tình trạng nguy hiểm của căn bệnh. Không chĩ nhân vật Xiu, mà cả người đọc cũng bất ngờ và cảm thấy nhẹ nhõm. Bên cạnh đó, lại thêm một lần đảo ngược tình huống nữa : cụ Bơ-men đang khoẻ mạnh, đến cuối truyện bỗng chết vì sưng phổi. Lần này, Giôn-xi và người đọc cùng bất ngờ, cảm động. Cái hay là cả hai lần đảo ngược tình huống nói trên đều diễn ra trên một trục nhưng ngược chiều nhau : chuyện sông - chết liên quan đến bệnh sưng phổi và chiếc lá cuối cùng. Nghệ thuật đặc sắc ấy làm nên sức hấp dẫn của truyện. c. Tổng kết : Chỉ mấy trang kết thúc truyện “Chiếc lá cuối cùng” của 0 Hen-ri đủ chứng tỏ truyện dược xây dựng theo kiểu có nhiều tỉnh tiết hấp dẫn, sắp xếp chặt chẽ khéo léo, kết cấu đảo ngược tình huống hai lần, gây hứng thú và làm cho chúng ta rung cảm trước tình yêu thương cao cả giữa những con người nghèo khổ. ĐÊ VĂN LUYỆN TẬP Đề : Giá trị nhân văn sâu sắc trong truyện ngắn “Chiếc lá cuối cùng” của nhà văn Mĩ o Ilen-ri. DÀN Ý Mở bài : + Giới thiệu khái quát về giá trị nhân văn trong sáng tác của nhà văn Mỹ o Hen-ri. + Cliiếc lá cuối cùng là tác phẩm thể hiện niềm tin mãnh liệt vào sự sông, khẳng định giá trị nhân văn cao cả . Thân bài : Tổng : + Tóm tắt cốt truyện : ý nghĩa nhân văn gắn với bức vẽ cuối cùng của người họa sĩ già Bơ-men đã vực cô gái Giôn-xi vượt lên ám ảnh định mệnh. + Tình huống truyện đảo ngược là nhân tố khơi nguồn cho nội dung cảm động đầy tình người, hướng đến giá trị tốt đẹp của sự sông. Phân : Khung cảnh mùa đông và tình cảnh tuyệt vọng của Giôn-xi : nỗi sợ hãi ám ảnh tâm trạng Xiu và cụ Bơ-men trong đêm mưa gió. Niềm tin kỳ quặc của Giôn-xi khi phó thầc cuộc đời vào chiếc lá thường xuân. Tình huống đảo ngược thứ nhất : + Tâm trạng đau khổ và hồi hộp của Xiu khi phải mở cửa cho Giôn-xi. Sự bất ngờ ngoài dự kiến : chiếc lá cuối cùng vẫn còn trên tường. Hi vọng trở lại. + Tâm trạng chờ đợi héo hất của Giôn-xi : thể hiện sự tuyệt vọng, thiếu niềm tin vào sự sông. Thời gian là nỗi ám ảnh. + Chiếc lá vẫn ở trên tường : thức tỉnh ý chí sông của Giôn-xi, giúp cô tự tin vượt qua bệnh tật. Thiên nhiên thua chiếc lá, định mệnh thua ý chí con người. Tình huống đảo ngược thứ hai : + Tâm trạng Xiu : từ hồi hộp lo lắng đến khi hiểu rõ sự thật là sự hòa trộn tình yêu thương và cảm phục trước tấm lòng cao cả của cụ Bơ-men. + Sự hi sinh từ một hành động lừa dối cao cả. Nghệ thuật có thể thức tỉnh niềm tin của con người. Trên hết là lòng yêu thương đồng loại. Hợp : + Lời nói kết lại tác phẩm là sự khẳng định cho ý nghĩa cao cả của sự sông. Là lời ca ngợi và kính trọng trước nhân cách cao đẹp của người nghệ sĩ dám hy sinh vì đồng loại. + Nghệ thuật dựng truyện đặc sắc, cách tạo tình huống bất ngờ giúp ngừời đọc cảm nhận sâu sắc hơn ý nghĩa câu chuyện. c. Kết bài : Cảm nhận của bản thân về ý nghĩa truyện ngắn, rút ra bài học về lòng nhân ái. BÀI VIẾT GỢI ý Ai đã từng đọc những truyện ngấn của nhà văn người Mĩ o Hen-ri (1862 - 1910) hẳn sẽ cảm nhận một điều : từ hiện thực cuộc sôhg đầy rẫy những bất công vô lí, đem đến bao bất hạnh cho những cuộc đời nghèo khổ, nhà văn luôn khơi dậy được vẻ đẹp tâm hồn những con người ấy qua những tình huống truyện bất ngờ, cảm động. Chiếc lá cuôì cùrig là một truyện ngắn xuất sắc của nhà ván ắp tràn tình thương yêu và niềm tin với con người, một bức thông điệp khẳng định sứ mạng và sức mạnh của nghệ thuật chân chính. Câu chuyện kể về cuộc sốhg chật vật của những người họa sĩ nghèo : hai nữ họa sĩ trẻ Xiu và Giôn-xi sống cùng căn hộ với người họa sĩ già Bơ-men. Nhũng khó khăn về vật chất đã vắt kiệt sức sáng tạo, khiến họ lâm vào cảnh bi đát. Cụ Bơ-men suốt bốn chục năm mơ ước vẽ một bức kiệt tác mà không thực hiện được, đành phải ngồi làm mẫu cho các họa sĩ trẻ để kiếm chút tiền còm nuôi thân. Giôn-xi bị sưng phổi, bệnh tật và nghèo túng đã lấy nốt của cô niềm tin vào cuộc sống. Chỉ còn lại Xiu mòn mỏi với những bức vẽ và ám ảnh bởi suy nghĩ của Giôn-xi : cô gái bệnh tật ấy đang đếm từng chiếc lá rơi để chờ định mệnh phán quyết mạng sông của chính mình, với niềm tin khi chiếc lá cuối cùng rụng xuống thì cô sẽ ra đi... Không gian cuộc sốhg của những con người khốn khổ ấy lạnh lẽo u ám như mùa đông, nặng trĩu những buồn lo. Đáng sợ làm sao khi mỗi ngày trôi đi trong gió tụyết và những cơn mưa lạnh lẽo dai dẳng, những chiếc lá thường xuân tiếp tục rơi xuồng, chỉ còn lại một chiếc lá cuối cùng để Giôn-xi như nhìn thấy cái chết của mình đang đến gần. Có lẽ ai trong chúng ta cũng cảm thấy rối lòng, bất lực trước một con người đã buông xuôi, chán sông. Bởi thế nhà văn đã tập trung miêu tả khoảnh khắc căng thẳng của Xiu và cụ Bơ-men lúc Giôn-xi đang ngủ : “Họ sợ sệt ngó ra ngoài cửa sổ, nhìn cây thường xuân. Rồi họ nhìn nhau một lát, chẳng nói năng gỉ”. Có lẽ trong giây phút đó, họ đã nhìn thấy nhánh thường xuân cuối cùng trụi lá rồi chăng ? Dường như cùng với cái khắc nghiệt của trời đông, mưa gió, họ có thể đoán trước được điều gì khi Giôn-xi tĩnh dậy vào sáng hôm sau và thấy chiếc lá cuối cùng đã rụng. Trong hoàn cảnh này, người đau khổ nhất không phải là Giôn-xi mà chính là cô gái trẻ Xiu. Bởi lẽ, cô là người sẽ phải chứng kiến toàn bộ tấn bi kịch sắp diễn ra vào sáng hôm sau khi Giôn-xi lại nhìn ra cửa sổ. Nhà văn không mô tả cụ thể tâm trạng Xiu, chỉ cho biết cô “tỉnh dậy sau khi chợp mắt được một tiếng đồng hồ”, như vậy có nghĩa là cô đã phải trải qua một đêm trắng đầy âu lo thổn thức, trong sự bồn chồn và bất lực. Một đêm mưa gió ngoài trời dữ dội, một chiếc lá mong manh bám trên bức tường gạch chắc chắn sẽ bị vùi dập tơi tả, không chông chọi nổi sự tàn phá của tự nhiên. Điều đó có nghĩa là sau phút kéo mành lên, Giôn-xi sẽ nhìn thấy cái chết của chính mình. Nhưng Xiu cũng không thể chịu được khoảnh khắc nhìn thấy “Giôn-xi đang mở to cặp mắt thẫn thờ nhìn tấm mành mành màu xanh đã kéo xuống”. Không kéo mành lên cũng không được, vì như vậy Xiu sẽ mang mặc cảm chính mình mới là người gây ra cái chết của Giôn-xi. Ta hiểu tâm trạng của cô khi làm theo một cách chán nản, bản thân cô cũng không còn phương cách nào giúp cho người đồng nghiệp, người em gái kia từ bỏ suy nghĩ điên rồ đáng sợ kia. Chính vào lúc ấy, một hình ảnh bất ngờ đã làm đảo lộn mọi dự đoán, đảo ngược cả tình huống tưởng như chắc chắn trong dự định của Giôn-xi, trong nỗi lo của Xiu và trong sự thất vọng của mọi người. Tình huống đảo ngược ấy đã thắp lại niềm hi vọng như một phép màu : vẫn còn một chiếc lá thường xuân bám trên bức tường gạch. Có lẽ người vui mừng nhất lúc này là Xiu, vì chiếc lá cô nhìn thây không phải là một ảo ảnh : “Đó là chiếc lá cuối cùng trên cây, ơ gần cuống lá còn giữ màu xanh sẫm, nhưng với rìa lá hình răng cưa đã nhuốm màu vàng ủa, chiếc lá vẫn dũng cảm treo bám vào cành cách mặt đất chừng hai mươi bộ”. Còn Giôn-xi ? Cô cũng nhận ra : “Đó là chiếc lá cuối cùng”, thừa nhận sự thật một cách miễn cưỡng và tiếp tục suy nghĩ : “Hôm nay nó sẽ rụng thôi và cùng lúc đó thì em sẽ chết”. Giôn-xi thật đáng thương nhưng cô cũng thật đáng trách khi vẫn đeo đuổi ý định từ bỏ cuộc sông. Cô chìm đắm trong ý nghĩ kì quặc của mình, mặc kệ những sợi dây ràng buộc cô với tình bạn và với thế gian cứ lơi lỏng dần tùng sợi một. Cô đã phụ lòng của Xiu, bởi lẽ cô đã xem nỗi đau của mình lớn hơn tất cả mọi sự quan tâm lo lắng của mọi người. Trong thời điểm ấy, sẽ không ai có thể giúp đỡ cô, ngoại trừ chính bản thân cô: Thời gian một ngày kéo dài đằng đẵng để Giôn-xi chứng kiến chiếc lá thường xuân chông chọi với mùa đông khắc nghiệt. Chiếc lá bướng bỉnh ấy không chấp nhận sự buông xuôi của một cô gái còn quá trẻ. Thế nhưng, khi con người ấy đã chấp nhận đầu hàng số phận, thì sức mạnh của màn đêm buông xuống, gió bấc ào ào, mưa đập mạnh vào cửa sổ lại có một uy lực khiến cho Giôn-xi không còn một niềm tín nào vào sự sông của chính mình. Sự cố chấp ấy quả thật đáng chê trách. Nhà văn đã tạo ra một tình huốhg thử thách trước số phận của Giôn-xi, để rồi, cuối cùng người đọc có thể thở phào nhẹ nhõm : “chiếc lá thường xuân vẫn còn dó”. Chiếc lá mong manh ấy đã chiến thắng được thời tiết khắc nghiệt, để tạo ra một bước ngoặt trong nhận thức của Giôn-xi. Cuối cùng, cô gái ấy đã nhận ra sự ích kỉ tồi tệ của bản thân mình. Chiếc lá cuối cùng đã cứu sông một sinh linh. Trước hết là thức tỉnh khát vọng sông tiềm ẩn trong tâm hồn của Giôn-xi, đế’ cô nhận ra : “có một cái gì đấy đã làm cho chiếc lá cuối cùng vẫn còn đó để cho em thấy rằng mình đã tệ như thế nào. Muốn chết là một tội.”. Phép nhiệm mầu đã xảy ra, vượt qua tất cả những quy luật thường tình của thiên nhiên tạo hoá, khiến Giôn-xi không hiểu và không sao hiểu được. Phải chăng, Thượng Đế chí công và nhân từ không nỡ để một cô gái trẻ phải sớm giã từ cuộc sống ? Không những thế, sau thời khắc hừng tỉnh, cô gái Giôn-xi đã lại bắt đầu mơ ước về tương lai : “một ngày nào đó em sẽ vẽ dược vịnh Na-plơ. Thượng Đế thật công bằng, vị Thượng Đế ấy có tên là... Bơ-men. Người họa sĩ già khốn khổ ấy không có quyền năng tối thượng của Thượng Đế, nhưng ông có một trái tim giàu lòng thương cảm. Hoá ra, trong thời điểm làm mẫu cho Xiu, con người ấy đã đi đến một quyết định táo bạo, đoạt quyền của Đấng-toàn-nàng bằng chính khả năng của mình. Con người đã bốn mươi năm theo đuổi kiệt tác mà không thành công đã tạo nên một kiệt tác cuối cùng của đời mình : chiếc lá cuối cùng ! Khi bắt tay vào công việc, người nghệ sĩ chân chính ấy đã âm thầm hành động với ước nguyện thật cao cả : trả lại niềm tin vào sự sổng cho Giôn-xi. Không ai được biết có bao nhiêu tinh hoa đã phát tiết trong giờ phút vẽ nên chiếc lá trên tường của cụ Bơ-men. Tất cả đều diễn ra quá bất ngờ, đến nỗi cả Xiu là người đã chứng kiến giờ phút chiếc lá cuối cùng rụrg xuống cùng cụ Bơ-men cũng phải bàng hoàng. Ta chợt hiểu những lời nói hôì hả của cô với Giôn-xi : “Em thân yêu, thân yêu. Em hãy nghĩ đến chị, nếu như em không còn muốn nghĩ đến mỉnh nữa. Chị sẽ làm gì dây Cô đã hiểu tất cả, nhưng không dám nói rõ cho Giôn-xi, bởi lẽ cô chưa thể hình dung ra phản ứng của Giôn-xi trước một sự lừa dôi bắt nguồn từ lòng tốt của người họa sĩ già. Lời nói ấy còn bộc lộ một niềm sung sướng vô biên của Xiu trước giải pháp tình thế mà cụ Bơ-men đã nghĩ ra trong đêm chiếc lá cuối cùng thực sự đã rụng xuống. Bởi thế, lần kéo mành vào hôm sau, ta không còn gặp tâm trạng chán nản đến cùng cực của Xiu nữa. Vì sự sống của một cô gái, cụ Bơ-men đã bất chấp thử thách của thời tiết khắc nghiệt, quên đi sự sổhg của bản thân mình. Có lẽ bản thân cụ cũng không ngờ đó là bức vẽ cuối cùng của cuộc đời mình, nhưng chắc chắn một điều khi người họa sĩ ấy vẽ chiếc lá, bức vẽ ấy không nhằm để lưu lại tên tuổi nghệ sĩ với đời. Điều đáng quan tâm lúc đó là sự sống đã tắt trong tâm hồn một cô gái trẻ, làm thế nào để cô thôi không bị ám ảnh bởi quy luật lạnh lùng của tạo hoá, để rồi vươn lên giữa cuộc đời bằng chính sức sống tiềm tàng trong tâm hồn cô. Đó là lúc người họa sĩ già ấy hiểu thấu sứ mạng vinh quang và cao cả của nghệ thuật : hướng về con người chứ không phải là nhằm tạo chút danh tiếng hão huyền, nghệ thuật chỉ thật sự bắt đầu khi sáng tạo của người nghệ sĩ giúp ích cho đời. Cuôì cùng thì Giôn-xi đã vượt qua cửa ải của chính mình, trở lại với niềm tin sự sông nhờ niềm tin vào sức sông mãnh liệt từ chiếc lá cuối cùng - tác phẩm của cụ Bơ-men. Nhưng người nghệ sĩ già ấy đã phải trả một cái giá quá đắt bằng chính mạng sông của mình. Giôn-xi chỉ được biết điều ấy khi đã thật sự bình phục bằng nghị lực của chính mình. Qua lời thuật lại của Xiu, ta hiểu được lòng biết ơn của Xiu đôi với người họa sĩ cao cả ấy, và cô muốh nhắc nhở Giôn-xi không thể vô ơn trước sự hi sinh của một con người chân chính, vì sự sông của đồng loại đã không ngần ngại xả thân. Cụ Bơ-men đã nhiễm chính căn bệnh sưng phổi của Giôn-xi vào lúc tạo nên chiếc lá cuối cùng giữa một đêm đông mưa gió lạnh lẽo. Chi tiết xúc động này khiến ta tin rằng Giôn-xi dù biết rằng chiếc lá ấy là một sản phẩm nhân tạo, nhưng chắc chắn cô sẽ không bao giờ hờn giận trước một sự lừa dối cao cả như thế, Người họa sĩ già Bơ-men là hiện thân của sự cao thượng, lòng vị tha, đức hi sinh của một con người chân chính. Câu chuyện kết thúc bằng một sự đảo ngược tình huống lần thứ hai. Chiếc lá cuối cùng là một sự lừa dối, nhưng lại là một sự lừa dối cao cả để đem lại niềm tin vào sự sống cho con người. Kiệt tác cuối cùng của người họa sĩ già đã được ra đời nằm ngoài tất cả mọi dự đoán của người đọc. Nhưng chiếc lá cuối cùng ấy mãi mãi là bằng chứng của tấm lòng yêu thương con người. Bởi thế, Chiếc lá cuôì cùng sẽ mãi bất tử với thời gian. Đề 2 : Phân tích nghệ thuật mô tả tăm trạng và dựng truyện đặc sắc của nhà văn Mĩ o Hen-ri trong tác phẩm “Chiếc lá cuối cùng” để làm rõ hức thông điệp nghệ thuật cảm động của ông. BÀI VIẾT GỢI ý Trong nhịp sông tất bật, hôi hả quay cuồng, nếu không có một khoảng lặng, một phút dừng lại ngắm nhìn cuộc đời, hẳn con người sẽ không bao giờ tìm được chút bình yên, thanh thản cho tâm hồn mình. Những lo toan thường nhật, cuộc mưu sinh bận rộn với bao toan tính, đắn đo đã cuốn con người vào vòng quay bất tận. Nhưng không, ở đâu đó, hơi ấm tình người vẫn lặng lẽ tỏa sáng. Ngay trong một khu phố nhỏ tồi tàn, vẫn cất lên bản nhạc dịu dàng giữa một xã hội phồn vinh, rộng lớn. Nơi ấy, nhà văn Mĩ o Henri, bằng tấm chân tình của mình, đã giúp người đọc phát hiện bao vẻ đẹp của tình thương yêu giữa những người lao động nghèo khổ. Đoạn trích trong “Chiếc lá cuổì cùng” diễn tả đầy đủ vẻ đẹp những trái tim nhân hậu cao cả. “Chiếc lá cuôi cùng” là truyện ngắn kể về những người nghệ sĩ nghèo. Xiu và Giôn-xi là hai nữ hoạ sĩ trẻ sốhg trong một căn hộ thuê rẻ tiền ở khu quảng trường Griniz gần công viên Oa-sinh-tơn. Bệnh viêm phổi và sự nghèo túng đã khiêh Giôn-xi gục ngã cả thể xác lẫn tinh thần. Cô nằm bất động trên giường bệnh, dõi theo những chiếc lá thường xuân qua ô cửa sổ và tin rằng mình sẽ ra đi khi chiếc lá cuối cùng rụng xuôhg. vẻ chán nản làm bệnh tình của cô ngày một trầm trọng. Xiu vô cùng lo lắng và bộc lộ nỗi niềm với cụ Bơ-men - người họa sĩ nghèo luôn ấp ủ ước mơ vẽ một kiệt tác nhưng chưa bao giờ thực hiện được, đành sông qua ngày bằng tiền vẽ tranh quảng cáo và ngồi làm mẫu cho các hoạ sĩ trẻ cùng xóm... Một buổi sáng, Giôn- xi lại thều thào ra lệnh cho Xiu kéo chiếc màn cửa sổ để cô nhìn ra ngoài. Sau trận mưa vùi dập và những cơn gió phũ phàng đêm trước, một chiếc lá vẫn bướng bỉnh bám trên cành thường xuân. Đó là chiếc lá cuối cùng của cây. Cả ngày hôm ấy, Giôn-xi chờ cho chiếc lá rụng xuống và cô sẽ chết. Nhưng sáng hôm sau, chiếc lá vẫn còn nguyên trên cây, tiếp thêm cho Giôn- xi sức sông và niềm hi vọng một ngày nào đó sẽ được vẽ vịnh Na-plơ. Khi Giôn-xi gần như chiến thắng được bệnh tật thì cụ Bơ-men qua đời, vì bệnh lao phổi. Chiếc lá thường xuân giúp Giôn-xi vượt qua cơn nguy hiểm là kiệt tác cụ Bơ-men đã vẽ trên tường trong đêm mưa gió dữ dội, tàn bạo, cái đêm mà chiếc lá cuối cùng không chịu nổi sức gió đã lìa cành... Đoạn trích thấm đượm tình người đã rung lên những sợi dây cảm xúc trong tâm hồn độc giả. Tình người cao đẹp được thể hiện trước hết ở nhân vật Bơ-men và bức kiệt tác của cụ. Ngay từ đầu đoạn trích, người họa sĩ già khắc khổ này chỉ xuất hiện qua một vài chi tiết : Xiu và cụ Bơ-men “sợ sệt ngó ra ngoài cửa sổ, nhìn cây thường xuân. Rồi họ nhìn nhau một lát, chẳng nói năng gì”; “cụ Bơ- men mặc chiếc áo sơ mi cũ màu xanh, ngồi đóng vai một tay thợ mỏ già trên cái ấm đun nước lật úp giả làm tảng đá” và cuôĩ cùng chỉ thấp thoáng qua lời kể của Xiu. Nhưng có lẽ đôi hình ảnh hiếm hoi ấy mãi còn lại trong tâm trí bao người. Giây phút “nhìn cây thường xuân” đầy lo lắng là lúc cụ cảm nhận rõ nhất dáng ngủ yếu ớt cũng như mạng sông mong manh của Giôn-xi. Không ai biết trong ánh nhìn lặng lẽ chẳng nói năng và cái dáng ngồi làm mẫu bất động, cụ đang ấp ủ một điều gì. Đã từ lâu, ông cụ già “nhỏ nhắn dữ tợn” tự coi mình là một con chó xồm lớn chuyên canh gác và bảo vệ cuộc sống của hai nữ họa sĩ trẻ yếu đuối Xiu và Giôn-xi. Với cụ Bơ-men cô độc, có lẽ hai cô gái không khác gì những người ruột thịt, những người thân yêu nhất trong những năm tháng tuổi già hiu quạnh. Thường ngồi làm mẫu cho những bản vẽ của cô chị và hay tâm tình về tác phẩm kiệt xuất của mình, phải chăng đó là những tình cảm ấm áp mà cụ dành cho họ ? Cụ hiểu tâm trạng Giôn-xi và nỗi lòng Xiu. Và... o Hen-ri không kể ông cụ làm gì sau khi về căn hộ cũ tồi tàn của mình. Cách cắt đoạn tạo một khoảng không gian riêng mà trong đó, chẳng ai có thể đoán được cụ Bơ-men sẽ có những hành động cụ thể nào. Nhưng rồi, qua lời kể của cô chị Xiu, Giôn-xi và người đọc chợt ngỡ ngàng hiểu rõ công việc mà cụ đã âm thầm làm trong im lặng, trong những tiếng gào thét dữ dội của giông bão. Một mình cụ, với ngọn đèn bão, với bảng màu và chiếc thang mà có lẽ phải vất vả lắm cụ mới có thể lôi được nó ra khỏi chỗ cũ.... đã hoàn thành bức kiệt tác của cuộc đời mình. Thân già khổ sở trong đêm tô'i khủng khiếp đang nhăm nhe quật ngã mọi thứ, phải dũng cảm, chịu khó, bền bỉ như thế nào thì cụ Bơ-men nhỏ nhắn mới có thể gắng sức đương đầu với cơn mưa phũ phàng như vậy ? Hơn nữa, vẽ - dẫu chỉ là vật nhỏ nhoi như một chiếc lá - trong hoàn cảnh khắc nghiệt, không ai giúp đỡ lại càng khó khăn gap bội. Chiếc lá rất thật : “tuy ở gần cuống lá vẫn còn giữ màu xanh sẫm, nhưng rìa lá hình răng cưa đã nhuốm màu vàng úa” được vẽ nên bằng tất cả tấm lòng, tâm huyết và tài năng của người họa sĩ già Bơ-men. Nhưng điều quan trọng nhất là mục đích cuối cùng của người hoạ sĩ “thất bại trong nghệ thuật” đã đạt được. Chiếc lá mỏng manh chống chọi, thách thức cùng gió rét đã tiếp thêm sức sống và niềm tin cho Giôn-xi, kéo cô từ vực sâu của chết chóc và bệnh tật lên đỉnh chiến thắng. Nhưng bù lại, cụ Bơ-men đã vĩnh viễn ra đi. Hoá ra ông cụ già “hay chế nhạo cay độc sự mềm yếu của bất kì ai” lại là một người có thể hi sinh mạng sông của mình vì người khác. Chiếc lá là minh chứng cho tất cả tấm lòng thương yêu và sự quyết tâm cứu cô họa sĩ trẻ đầy tài năng với tương lai phía trước. Có thể cụ không nghĩ rằng đó là một kiệt tác. Dẫu bức tranh 65 chẳng phải là tác phẩm có thể đưa cụ và hai cô gái trẻ ra khỏi nơi ẩm thấp rẻ tiền mà họ đang trú ngụ, nhưng có lẽ dưới suôi vàng cụ vẫn sẽ mỉm cười mãn nguyện. Ngay hành động của cụ cũng đã là một kiệt tác, một kiệt tác vô giá dù không màu sắc, không đường nét, không âm thanh... nhưng chan chứa tình người. Tác giả không trực tiếp miêu tả mà tiết lộ cách “sáng tác” âm thầm, lặng lẽ ấy qua lời nói của Xiu tạo một sự bất ngờ cho người đọc, đồng thời tô đậm thêm tấm lòng cao cả và đức hi sinh như thánh thần của một họa sĩ già nghèo khổ. Cũng như cụ Bơ-men, khi nhìn cây thường xuân chỉ còn trơ trọi vài chiếc lá, Xiu đã không giấu được nỗi lo sợ của mình. Giôn-xi tuy không ruột rà máu mủ gì với cô, nhưng cô thương Giôn-xi như một người em gái. Khoảnh khắc lặng nhìn cây thường xuân là khoảng lặng nặng nề đè trĩu tâm tư Xiu. Vì thế, sáng hôm sau, khi Giôn-xi yêu cầu kéo rèm cửa lên, cô “làm theo một cách chán nản”. Rõ ràng trong cô vẫn bị ám ảnh bởi tâm trạng bi quan của Giôn-xi. Cô không tin vào điều định mệnh về “chiếc lá cuối cùng” mà Giôn-xi nghĩ đến, nhưng cô sợ, với tình cảnh này, Giôn-xi sẽ thực sự rời xa cô mất. Cụ Bơ-men không nói gì với cô về việc làm của mình, về ý định thay thế chiếc lá thiên nhiên đã rơi rụng bằng một chiếc lá “nhân tạo” nên khi thấy trên cành chỉ còn duy nhất một chiếc lá lay lắt, mỏng manh, yếu ớt, Xiu không khỏi thắt lòng lo sợ. Tiếng thều thào đoán định của Giôn-xi : “Hôm nay nó sẽ rụng thôi và cùng lúc đó thì em sẽ chết” như bóp nghẹt trái tim Xiu. Trước mặt Giôn-xi, xíu tỏ ra mạnh mẽ là thế - một Xiu luôn cứng cỏi gạt bỏ những suy nghĩ tiêu cực của em - nhưng Giôn-xi có biết từ sâu thẳm tâm hồn Xiu cũng yếu đuôi và đa cảm lắm ? Cô thương Giôn-xi đến nỗi lo sợ không biết rồi mình sẽ ra sao nếu Giôn-xi chết đi “Em thăn yêu, thân yêu ! Em hãy nghĩ đến chị, nếu em không còn nghĩ đến mình nữa. Chị sẽ làm gì đây ?” Lời động viên tràn đầy tình thương yêu để Giôn-xi hiểu rằng với Xiu, Giôn-xi như nửa cuộc đời cô. Giôn-xi mất đi rồi, liệu cuộc sốhg của cô có còn gì gọi là ý nghĩa ? “Ngày hôm đó trôi qua, và ngay cả trong ánh hoàng hôn, họ vẫn có thể trông thấy chiếc lá thường xuân đơn độc níu vào cái cuống của nó trên tường”, một câu kể ngỡ như bình thường mà chứa đựng bao nỗi niềm. Trong bóng tối đang dần buông xuống, những đôi mắt vẫn không ngừng dõi theo chiếc lá cuối cùng như muôn chứng kiến cảnh chông chọi của nó với thiên thiên khắc nghiệt. Niềm hi vọng vẫn còn đó, nhưng có thể phụt tắt*bất cứ lúc nào, khác gì ngọn đèn leo lét trước cơn gió dữ. Nhà văn không dùng một từ ngữ nào để miêu tả tâm trạng Xiu khi sang ngày sau nữa, chiếc lá vẫn dũng cảm bám chặt trên cành, nhưng vẫn có thể hình dung nét mặt tưới tắn của cô. Hẳn Xiu rất mừng khi Giôn-xi muôn ăn cháo. Những cử chỉ chăm sóc tận tình đã được đáp lại. Lời nói của vị thầy thuôc “Được năm phần mười rồi. Chăm sóc chu đáo thì chị sẽ thắng" càng khơi dậy niềm hi vọng vốn có lúc tưởng như tắt lụi. Cùng với sự cổ vũ của “chiếc lá dũng cảm” - kiệt tác của cụ Bơ-men - Xiu đóng một vai trò quan trọng trong việc giúp Giôn-xi tìm lại được niềm tin và sự sông. Tình bạn và tâm lòng chân thật đã chiến thắng căn bệnh viêm phổi quái ác. Lại một 66 khoảng thời gian nữa trôi qua, khoảng thời gian thể hiện sự tinh tế và chín chắn trong vai trò làm chị của Xiu. Khi Giôn-xi đã lấy lại được sự vui vẻ, Xiu mới nhỏ nhẹ nói cho em sự thật mà có lẽ cô cũng chỉ mới biết không hao lâu. Nếu Xiu biết trước ý định của cụ Bơ-men thì truyện sẽ mất đi nhiều sức hấp dẫn, và chắc chắn cũng sẽ không có đoạn văn thể hiện tâm trạng lo lắng thấm đượm tình người của Xiu. Cô không phải là trung tâm tác phẩm nhưng lại đem đến cho người đọc một tình cảm êm dịu, hiền hòa, góp thêm một phần vào bức tranh với những gam màu sáng của tình người cao đẹp. Còn Giôn-xi, người biết sự thật cuối cùng ? Cảnh ngộ của cô thật đáng thương. Cái nghèo túng cùng cơn bệnh hoành hành cướp đi của cô tất cả sức lực. Cô gần như tuyệt vọng. Mỗi tiếng đếm lùi khi từng chiếc lá rơi xuống là mỗi lúc cô cảm thấy gần kề với cái chết hơn. Lưỡi hái tử thần cứ chập chờn trước mặt Giôn-xi đầy đe dọa gắn với hình ảnh của những chiếc lá thường xuân nhỏ bé. Sự sông mong manh của cô khác nào những chiếc lá ấy, chỉ một cơn gió thoảng qua là có thể lìa cành ? Người đọc chợt căng thẳng, hồi hộp mỗi khi Giôn-xi bảo Xiu kéo mành lên. Ngay ngày hôm trước, sự tuyệt vọng của Giôn-xi làm nên nỗi niềm lo sợ trong Xiu và cụ Bơ- men, để rồi nỗi lo sợ lại len lỏi vào lòng người đọc. Lần thứ nhất kéo mành chỉ còn lại một chiếc lá, khiến không ai có thể dứt mắt khỏi sự sông nhỏ nhoi ây suốt một ngày một đêm. Lần kéo mành thứ hai, liệu chiếc lá có còn và tính mạng của Giôn-xi sẽ ra sao ? Giôn-xi có tàn nhẫn quá không khi bóp nghẹt trái tim người thân yêu bằng cách ra lệnh kéo mành như thế ? Thật khó mà hồn nhiên, vui vẻ khi nghĩ rằng mình sắp chết, nhất là lúc con người đang ở vào độ tuổi đẹp nhạt của cuộc đời ! Nghe những lời thủ thỉ tâm tình của Xiu, Giôn-xi cũng cô đơn lắm chứ. “Cái cô đơn nhất trong khắp thế gian là một tâm hồn đang chuẩn bị sẵn sàng cho chuyến đi xa xôi bí ẩn của mình”. Cô đơn “khi những mối dây ràng buộc cô với tình bạn và với thế giới xung quanh cứ lơi lỏng dần từng sợi một”. Và nỗi sợ hãi choán hết tâm trí cô. Nhưng khi đêm đã qua rồi mà chiếc lá cuối cùng vẫn chưa lìa cành, Giôn-xi “nằm nhìn chiếc lá hồi lâu”, cái nhìn như dần sưởi ấm trái tim yếu đuôi giá lạnh của cô. Có lẽ cô đang nghĩ và so sánh mình với sự mạnh mẽ của chiếc lá : “Có một cái gì đấy đã làm cho chiếc lá cuối cùng vẫn còn đó để cho em thấy mình đã tệ như thế nào” và chợt nhận ra “muốn chết là cái tội?'. Trong một khoảnh khắc, đã diễn ra sự hồi sinh diệu kì trong tâm hồn cô. Chiếc gương tay, ý muôn được ngồi dậy xem Xiu nấu nướng là những biểu hiện rõ rệt nhất của sự sông. Và niềm hi vọng được vẽ cảnh vịnh Na-plơ lại bùng cháy. Nhận được sự động viên, khích lệ âm thầm lặng lẽ của cụ Bơ-men, của Xiu, Giôn-xi đã tự mình biến cái không tưởng thành hiện thực. Tất cả sẽ trở nên vô nghĩa nếu như giờ phút này cô lại chấp nhận buông xuôi. Nhưng không, người đọc có thể thở phào nhẹ nhõm trước một sự sông mới đang hình thành. Câu chuyện khép lại bằng lời kể của Xiu mà không để Giôn-xi có phản ứng gì thêm. Biết đâu mỗi lần ngấm chiếc lá là một lần Xiu và Giôn-xi được tiếp thêm sức lực và bản lĩnh để vượt qua những khó khăn, gian khổ trong cuộc sống ? Truyện đã dừng lại, nhưng dư âm vẫn còn vang vọng trong lòng người đọc với bao suy nghĩ, dự đoán... Ngoài nghệ thuật miêu tả diễn biến tâm lí và khắc họa tính cách ba nhân vật, nhà văn o Hen-ri đã thành công trong việc xây dựng hai tình huống bất ngờ, thú vị. Ngay từ đầu, Giôn-xi đã đem đến bao lo lắng, thương cảm khì từng giờ phút chiến đấu và dần buông xuôi trước tử thần, nhưng theo thời gian, tình huống bỗng đảo ngược, Giôn-xi trở nên yêu đời, ham sông, tạo nên tiếng thở phào nhẹ nhõm. Ngược lại, cụ Bơ-men khỏe mạnh bỗng chết vì bệnh viêm phổi, một cái chết để lại những giọt nước mắt cảm động. Cả hai lần đảo ngược tình huõhg đều xoay quanh một trục : bệnh viêm phổi và chiếc lá cuối cùng, có khác chăng là hành trình đi từ sự sông đến cái chết của một họa sĩ già để kéo cô gái trẻ từ cõi chết ngược về sự sông. Nghệ thuật đặc sắc ấy đã góp phần làm nên sức hấp dẫn của truyện. Cả ba nhân vật xuất hiện bổ sung và hoàn chỉnh dần bức tranh thấm đượm tình người, dẫu là những con người không ruột thịt máu mủ. Và một nhân vật cứ im lìm, bất động, lặng lẽ chứng kiến sự đổi thay kì diệu. Chỉ vài trang kết truyện Chiếc lá cuối cùng với lối xây dựng theo kiểu có nhiều tình tiết hấp dẫn, sắp xếp chặt chẽ khéo léo, kết cấu đảo ngược tình huống hai lần, 0 Hen-ri đã gây hứng thú và làm cho chúng ta rung cảm trước tình yêu thương cao cả giữa những con người nghèo khổ. (Bài của học sinh Lê Phan Vĩ Ái) III. TƯ LIỆU THAM KHẢO Trong truyện ngắn nổi danh “Chiếc lá cuối cùng” của o Henri, một bệnh nhân tin chắc mình sẽ chết. Cô đếm từng chiếc lá rụng của tán cây ngoài cửa sổ va tin rằng dó là chiếc “đồng hồ” số phận của cô. Khi chiếc lá cuối cùng red xuống, cô sẽ chết. Nhưng chiếc lá cuối cùng không bao giờ rụng xuống. Cô gái bình phục, sống khỏe mạnh và không biết rằng, chiếc lá cuối cùng đó chỉ là một chiếc lá “giả” do một họa sĩ muốn cứu cô vẽ lên vòm cây trơ trụi. Như vậy sự thật không phải dược nhìn thấy bằng mắt, được cảm nhận bằng tri thức [...] Nếu như không có chiếc lá “giả” kia thì cô gái sẽ chết vì bệnh tật và vì tuyệt vọng. Sự thật trong dời sổng con người phải đồng nghĩa với tình yêu nữa. Chỉ có điều gì cứu giúp con người, làm cho con người mạnh mẽ lên, hướng con người về ánh sáng... điều đó mới gọi là sự thật. (Nhà văn Nguyễn Quyến)