Soạn bài Chó sói và cừu trong thơ ngụ ngôn của La Phông - ten (trích)

CHÓ SÓI VÀ CỪU
TRONG THƠ NGỤ NGÔN CỦA LA PHÔNG-TEN
(Hi-pô-lít Ten)
KIẾN THỨC Cơ BẢ
Hi-pô-lít Ten (1828 - 1893) là nhà triết học, nhà sử học, nhà nghiên cứu văn học người Pháp, Viện sĩ Viện Hàn lâm Pháp. Ông là tác giả công trình nghiên cứu văn học nổi tiếng “La Phông-ten và thơ ngụ ngôn của ông” (1853). Công trình gồm ba phần, mỗi phần lại chia thành nhiều chương.
Văn bản “Chó sói và Cừu trong thơ ngụ ngôn của La Phông-ten” trích ở chương II, phần thứ hai. Đây là một áng nghị luận văn chương khá đặc sắc, trong đó nhà nghiên cứu văn học H. Ten bàn về Chó sói và Cừu trong thơ ngụ ngôn của nhà thơ nổi tiếng La Phông-ten.
Văn bản gồm hai phần:
Phần 1 (từ đầu đến “tốt bụng như thế...”): hình tượng con cừu trong thơ La Phông-ten.
Phần 2 (còn lại): hình tượng chó sói trong thơ La Phông-ten.
Trong cả hai phần, nhằm làm nổi bật hình tượng con cừu và con chó sói trong thơ La Phông-ten, tác giả đều lập luận bằng cách dẫn ra những dòng viết về hai con vật ấy của nhà khoa học Buy-phông để so sánh.
Trong cả hai phần, tác giả đều triển khai mạch nghị luận theo trật tự ba bước:
+ Dưới ngòi bút của La Phông-ten
+ Dưới ngòi bút của Buy-phông
+ Dưới ngòi bút của La Phông-ten
Nhưng khi bàn về con cừu, tác giả thay bước thứ nhất bằng trích đoạn thơ ngụ ngôn của La Phông-ten, tức là nhờ La Phông-ten tham gia vào mạch nghị luận. Nhờ vậy, bài văn nghị luận trở nên sinh động hơn.
Hai con vật dưới ngòi bút của nhà khoa học Buy-phông:
Buy-phông viết về loài cừu và loài chó sói bằng ngòi bút khái quát chính xác của nhà khoa học, nêu lên những đặc tính cơ bản của chúng:
Loài cừu là “ngu ngốc và sợ sệt. Chính vì sợ hãi... mà chúng thường hay tụ tập thành bầy. Chỉ một tiếng động nhỏ bất thường đủ làm cho chúng nháo nhào co cụm lại với nhau, và đã sợ sệt như thế lại còn hết sức đần độn, vì chúng không biết trốn tránh nỗi nguy hiểm”.
“Chó sói thù ghét mọi sự kết bè kết bạn, thậm chí ngay cả với đồng loại chó sói của nó. Khi ta thấy nhiều con chó sói tụ hội với nhau, thì đấy không phải là một bầy chó sói hiền hòa mà là một bầy chó sói chinh chiến, ồn ào ầm ĩ, với những tiếng la hú khủng khiếp, và nhằm để tấn công một con vật to lớn... Khi cuộc chinh chiến đã xong xuôi, chúng lại mỗi con một nơi và quay về với sự lặng lẽ và cô đơn của chúng”.
Buy-phông không hề nói đến tình mẫu tử “thân thương” của cừu và nỗi “khốn khổ và bất hạnh” của sói, bởi vì đó không phải là đặc tính cơ bản của chúng.
Hai con vật dưới ngòi bứt của nhà thơ ngụ ngôn La Phông-ten:
Hình tượng con cừu:
Nhà thơ không viết về loài cừu nói chung mà viết về một con cừu cụ thể. Nhà thơ chọn một chú cừu non (còn gọi là con chiên) bé bỏng và đặt chú cừu non ấy vào một hoàn cảnh đặc biệt: đôi mặt với chó sói bên dòng suôi.
Trong đoạn thơ viết về con cừu, từ những lời lẽ phân trần, thái độ van xin của cừu đối với chó sói, ta nhận ra tính cách của cừu non là hiền lành, nhút nhát, chẳng bao giờ và cũng chẳng có thể làm hại ai.
Như vậy, khi xây dựng hình tượng con cừu, La Phông-ten đã dựa vào đặc điểm thực của loài cừu. Phần sáng tạo của nhà thơ là đã nhân cách hóa con cừu để nó cũng suy nghĩ, nói năng, hành động như người... Và đặc biệt, con cừu trong thơ La Phông-ten còn “thân thương và tốt bụng”.
Hình tượng con chó sói:
Nhà thơ kể về một con chó sói cụ thể. Ông chọn một con chó sói đói meo, gầy giơ xương đi kiếm mồi, bắt gặp chú cừu non đang uống nước bên dưới dòng suối. Hắn muôn ăn thịt cừu non nhưng che giấu tâm địa độc ác của mình, kiếm cớ bắt tội để “trừng phạt” chú cừu non tội nghiệp:
Dòng suối trong, Chiên đang giải khát,
Dạ trống không, Sói chợt tới nơi,
Đói, đi lảng vảng kiếm mồi,
Thấy Chiên, động dại bời bời thét vang:
- Sao mày dám cả gan vục mõm Làm đục ngầu nước uống của ta?
Tội mày phải trị không tha !
Rồi sau đó, bất chấp lời phân trần tội nghiệp của cừu non:
Dứt lời, tha tận rừng sâu
Sói nhai Chiên nhỏ, chẳng cầu đôi co.
- Xây dựng hình tượng chó sói, La Phông-ten đã dựa vào đặc tính vốn có của chúng là hung dữ, săn mồi, ăn tươi nuốt sống những con vật nhỏ bé hơn nó. Trên cơ sở đó, trí tưởng tượng phóng khoáng của nhà thơ đã nhân cách hóa con sói thành hình tượng một con vật đáng ghét, gian giảo, hống hách, bắt nạt kẻ yếu.
Bằng cách so sánh hình tượng con cừu và con chó sói trong thơ ngụ ngôn La Phông-ten với những dòng viết về hai con vật ấy của nhà khoa học Buy- plĩông, H. Ten nêu bật đặc trưng của sáng tác nghệ thuật.