Soạn bài Phân tích tâm trạng trong thơ trữ tình

PHÂN TÍCH VĂN HỌC
PHÂN TÍCH TÂM TRẠNG TRONG THƠ TRỮ TÌNH
Tâm trạng là trạng thái tâm hồn (cảm xúc, tình cảm) thể hiện trong thơ trữ tình.
Phân tích tâm trạng trong thơ trữ tình là:
Xác định tâm trạng trong bài thơ là cửa ai, đi sâu tìm hiểu màu sắc cá thể và ý nghĩa xã hội của tâm trạng;
Xét xem tâm trạng ấy có làm phong phú thế giới nội tâm của con người không;
Chú ý đến nghệ thuật biểu hiện của tác giả có điêu luyện, mới mẻ không.
Ví dụ 1: Huy Cận viết về bài thơ “Tràng giang”-.
Khi phân tích tâm trạng trong bài “Tràng giang", Huy Cận rất chú ý đi sâu vào từ ngữ. Ví dụ: thuyền (gợi lên cảnh bập bềnh trôi nổi), củi một cành khô (gợi lên cảnh bơ vơ, vô định, bé nhỏ,...). Tác giả cũng đi sâu vào các điệp ngữ: điệp điệp, song song, dạn dợn; các tính từ: đìu hiu, sâu; động từ: đùn. Bài phân tích đã bám sát vào từ ngữ một cách cụ thể, sát đúng.
Tác giả đã nói rõ hoàn cảnh gợi cảm hứng cho việc sáng tác bài “Tràng giang”. Cảnh sông nước bát ngát của Hồ Tây và sông Hồng gợi lên nỗi buồn thế hệ, nỗi nhớ quê xa. Tình cảm của một người đã gặp gõ' tình cảm của nhiều người cùng thế hệ, cùng thời đại, cùng dân tộc. Đó là một trong những lí do làm cho bài thơ nhận được sự đồng cảm rộng rãi.
Tác giả đã nói cụ thể những tìm tòi, sáng tạo của mình: Có sự kế thừa thơ ca truyền thông (cảm hứng trước sông nước mênh mông, lòng nhớ quê vời vợi,....), có những nét đời thường của thơ vãn hiện đại (một cành củi khô, những cánh bèo trôi dạt....). Việc học tập thơ văn, việc cân nhắc câu chữ cũng được nói cụ thể (qua các từ đìu hiu, đùn, sâu...). Sự chân thật, sâu sắc, không ồn ào, phô trương của bài này đáng được ghi nhận.
Ví dụ 2: Vũ Quần Phương viết về bài thơ “Nắng mới” của Lưu Trọng Lư:
Để phân tích tâm trạng trong bài “Nắng mới”, Vũ Quần Phương đã chọn ra ba chi tiết: nắng mới, áo đỏ, nét cười đen nhánh. Và hiểu đúng nắng mới nói đây là nắng đầu mùa, mỗi năm chỉ có một lần. Hiểu đúng từ này, việc phân tích târn trạng trong bài thơ mới thông thuận, hợp tình, hợp lí.
Về bài “Nắng mới”, Vũ Quần Phương có những nhận xét chung:
+ Bài thơ cô đọng, chi tiết được lựa chọn, cân nhắc kĩ.
+ Có những câu thơ rất tạo hình (Nét cười đen nhánh sau tay áo).
+ Bài thơ rất gợi cảm, có nhiều dư vị.
Các ý kiến đều căn cứ trên câu chữ cụ thể, cách phân tích tâm trạng rõ ràng, hợp lí là ưu điểm khá rõ của bài viết này.
THựC HÀNH - LUYỆN TẬP
Phân tích tâm trạng của nữ sĩ Hồ Xuân Hương trong bài “Tự tình ir.
Phân tích những nỗi niềm của Nguyễn Đình Chiểu trong bài “Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc”.