Soạn bài Chơi chữ
CHƠI CHƠ MỤC TIÊU BÀI HỌC Hiểu thế nào là chơi chữ. Hiểu được một số’ cách chơi chữ thường dùng. Cảm thụ được cái hay của phép chơi chữ. TÌM HIỂU NỘI DUNG Chơi chữ là biện pháp tu từ vận dụng âm thanh, từ ngữ, ngữ pháp một cách đặc biệt nhằm tạo nên những lượng ngữ nghĩa bổ sung đem đến cho người nghe, người đọc những nội dung tư tưởng bất ngờ, lí thú. Ví dụ: Chàng Cóc ơi! Chàng Cóc ơi! Thiếp bén duyên chàng có thế thôi! Nòng nọc đứt đuôi từ đây nhé Nghìn vàng khôn chuộc dấu bôi vôi. (Hồ Xuân Hương) Các từ: “cóc, bén, chàng, nòng nọc, chuộc” tạo thành một dãy từ làm ta liên tưởng đến các từ thuộc trường nghĩa động vật của lớp ếch nhái. Chính ý nghĩa liên tưởng này tạo nên cái “hoan hỉ” trong tiếng khóc tiễn đưa tổng Cóc của “Bà chúa thơ Nôm”, trái ngược hẳn với âm điệu sầu não của những tiếng khóc thường gặp. - Có 5 lối chơi chữ: + Dùng từ đồng âm + Dùng lốì nói trại âm (gần âm) + Dùng cách điệp âm + Dùng lối nói lái + Dùng từ ngữ trái nghĩa, đồng nghĩa, gần nghĩa. TRẢ LỜI CÂU HỎI Thế nào là chơi chữ? Đọc bài ca dao sau đây và trả lời câu hỏi: Bà già đi chợ cầu Đông Bói xem một quẻ lấy chồng lợi chăng? Thầy bói xem quẻ nói rằng: Lợi thì có lợi nhưng răng không còn. Ý nghĩa của các từ lợi trong bài ca dao này: Bài ca dao này đã chơi chữ bằng cách lợi dụng các hiện tượng đồng âm. Chữ lợi thứ nhất có nghĩa là “thuận lợi, lợi lộc” bởi bà già muốn biết lấy chồng có lợi không? Nhưng trong câu trả lời của thầy bói “lợi thì có lợi” chữ lợi ở đây không còn mang ý nghĩa “thuận lợi, lợi lộc” nữa mà đã chuyển sang một nghĩa khác (răng, lợi). Đây là nghệ thuật “đánh tráo ngữ nghĩa” gây cảm giác bất ngờ, thú vị. Ghi nhớ: Đọc SGK. Các lối chơi chữ Ngoài lối chơi chữ như trên, còn có những lôi chơi chữ khác. Em hãy chĩ rõ lốì chơi chữ trong các câu sau đây: Câu 1: Sánh với Na - Va “ranh tướng” Pháp Tiếng tăm nồng nặc ở Đông Dương ở đây tác giả đã dùng lối chơi chữ “ranh tướng” ranh có nghĩa là trẻ ranh, ranh con. Câu 2: Mênh mông muôn mẫu một màu mưa Mỏi mặt miên man mãi mịt mờ. Dùng cách điệp âm để chơi chữ (láy lại phụ âm đầu m). Câu 3: Con cá đối bỏ trong cối đá Con mèo cái nằm trên mái kèo Trách cha mẹ em nghèo, anh nỡ phụ duyên em. Dùng lốì nói lái để chơi chữ. Cá đối - cối đá Mèo cái - mái kèo Câu 4: Ngọt thơm sau lớp vỏ gai Quả ngon lớn mãi, cho ai đẹp lòng Mời cô mời bác cùng ăn Sầu riêng mà hoá vui chung trăm nhà. Dùng từ trái nghĩa để chơi chữ. Riêng - chung Ghi nhớ: Đọc SGK. LUYỆN TẬP Sưu tầm một sô” cách chơi chữ: - Chị Hươu đi chợ Đồng Nai Bước qua Bến Nghé ngồi nhai thịt bò. Đi tu Phật bắt ăn chay Thịt chó ăn được thịt cầy thì không. Năm 1946, bà Hằng Phương biếu Bác Hồ một gói cam. Bác đã làm bài thơ tỏ lòng cảm ơn và chơi chữ khổ tận cam lai. Đây là một thành ngữ có nghĩa bóng là “hết khổ sở đến lúc sung sướng”. Các câu sau có tiếng chỉ sự vật gần nhau: Câu 1: Thịt, mỡ, nem, chả Câu 2: Nứa, tre, trúc, hóp